Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1936, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 163
Sjóliðsforingjaefni í herskólanum í Potsdam, eru látin læra
margskonar líkamsæfingar. Meðal annars er sú að kasta járnkúlum
og henda þær aftur á lofti, eins og sjá má hjer á myndinni.
konungur Þormóði að rita sögu
Danakonunga á latínu.
Svo fór Þormóður að fást við
Noregskonungasögur, og þá jafn-
framt um sögur norsku landnema-
bygðanna, og þær sögur gaf hann
iit smám saman: „De rebus gestis
Faereyensium“ (Færeyingaþátt),
„Orcades" (Orkneyingasögu),
„Vinlandia" (um fund Vínlands
hins góða), „Grönlandia antiqua"
(Grænlendingasögur) og auk þess
sögu Hrólfs Kraka á latinu. Alt
voru þetta rit, sem hlutu að vekja
mikla athygli, þegar þau voru orð-
in aðgengileg vísindamönnum um
allan heim.
Saga Noregs.
Um líkt leyti og seinustu
ritin birtust, hafði Þormóð-
ur fuUgert, að svo mikhi te/ti sem
honum entist það, aðalrit si't, sern
gerði hann frægan um aidir, en
það var „Historia rerum Norwegi-
earum“ eða saga Noregs framan
úr grárrj forneskju og fram að
á.rinu 1387. Þetta mikla rit, sem
átti engan sinn líka, ve.r prentað
1711. Hafði Þormóður þar stuðst
við hinar bestu heimildir, svo sem
Heimskringlu Snorra. Fagurskinnu,
Morkinskinnu og Hrokkinskinnu
fen hann gaf handritunum bessi
nöfn. sem haldist hafa síðan).
Auk bess stnddist hann við íslend-
int'asögurnar. Hann dró saman úr
bessum heimildnm ait sem saman
átti. c\n haf^i sína aðferð við sam-
anhnrð heimilda ^Ffintvr Og
kvniasönnr tók hann með. bví að
bann leit svo á. að í beim gæti
verið fnltriun sö«rnie<rur kiarni. Og
með bessu riti hafði hann unnið
það brekvirki að skrifa sögu Nor-
egs í heild svo að hún var að-
gengileg fvrir vísindamenn um aU-
an beim. Að einu ievti hefir rit.
þetta miög mikla býðingu fyrir
oss Islendinga. bví að bar eru
kaflar og útdrættir úr ritum, sem
nú eru giötuð. Og hann gerði ann-
að meira. Hann Ijet Asgeir Jóns-
son ritara sinn afrita fiölda mörg
handrit, sem seinna forust í brun-
anum mikla í Kaupmannahöfn
1728, og þess vegna eru þær heim-
i'dir ekki glataðar. Þessi handrit
Ásgpirs eru þvi afar m’kils virði.
líjer eftir skal farið fljótt yfir
sögu.
Hinn 10. júlí 1664 var Þormóð-
ur gerður að konunglegum um-
boðsmanni í Stafangurstifti. Varð
honum það embætti að mörgu
leyti mæðusamt,
En á meðan hann gegndi því,
kyntist hann konu, sem hjet
Anna Hansdóttir og kallaði sig
Stangeland. Átti liún heima á
bænum Stangeland á eynni Körmt.
Hún hafði verið gift tvívegis áður,
fyrst Laurids Jensen, lector tþeol.
við dómkirkjuna í Stafangri, og
síðar Iver Nielsen Lem, umboðs-
manni Útsteinsklaustúrs. Triilof-
aðist Þormóður henni, og var trú-
lofunarveisla þeirra haldin að
Stangeland, en síðan voru þau
gefin saman í Koparvík. Segir
Þormóður svo um kvonfang sitt í
einu af brjefum sínum, að hann
hafi verið á ferð um Körmt að
leita fornminja og liafi þá kynst
konunni, og trúlofast henni til að
fá fastan samastað og trvggja
framtíð sína.
Hjónaband þeirra varð farsælt,
en ekki varð þeim barna auðið.
Eina dóttur mun konan hafa átt
af fvrra hjónabandi. og þegar
hún ljest í árslok 1605 (úr land-
farsótt, sem Þormóður segir að
hafi orðið 1000 manns að bana í
nærliggjandi hjeruðum), greiddi
Þormóður erfingjum hennar arf
eftir hana, en kaus Stangeland
undir sig.
Árið 1671 fór Þormóður til Is-
lands til að ráðstafa arfi eftir fÖð-
ur sinn og Sigurð bróður sinn.
Ferð þessi varð söguleg, því að á
heimleiðinni vóg Þormóður mann
í sjálfsvörn á Sámsey og var
dæmdur til dauða fyrir það, Þeim
dómi fekst þó brej«tt, en vegna
þess að frá þessu er skýrt í grein í
Lesbók Morgunblaðsins 1927, bls.
216, verður sú saga ekki rakin
hjer nánar.
Þormóður bjó á Stangéland á
Körmt til dauðadags. - Um 1705
varð hann veikur af of mikilli á-
reynslu og misti þá minnið. Eft-
ir það gat liann ekki starfað neitt.
En þá hafði hann þegar lokið
glæsilegu æfistarfi, og reist sjer
með því þann bautastein, að marg-
ir metnaðargjarnir menn myndi
vilja kjósa sjer slíkan.
Hann andaðist 31. janúar 1719.