Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1937, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
29
sem tortýmist.
guðlegu valdi og prestastjett
stjórnaði landinu, og skipulagning
stjórnarfarsins miðaði að því, að
gefa almenningi sem nákvæmust
fyrirmæli um hvaðeina. í um-
gengni ríkti mikil siðavendni.
Meðal guðamynda voru hrikaleg-
ar dýramyndir. Alt þetta minnir
á Egypta, og auk þess skilningur
manna á „naturalistiskum" mynd-
um, með ríkri tilhneiging til
hreinna stíltegunda í asðri list,
óhófleg skrautgirni og stórfeng-
legar hyggingar.
En augljósastur er skyldleikinn
milli trúarhragða Mexicomanna
og Kristindómsins. Keisari þeirra,
sem um leið var æðsti prestur,
bar kórónu, sem var mjög svipuð
kórónu páfans. í goðsögnum
þeirra var sagan af Evu og högg-
orminum, syndaflóðinu og Babels-
turninum. Þeir höfðu skírn, með
svipuðum hætfi og kristnir,
skriftir og sakramenti, klaustur
með munkum er eyddu lífi sínu
með vökum og bænahaldi, föstum
og meinlætalífi. Þeir skoðuðu
krossinn sem helgitákn, og höfðu
hugmynd um heilaga þrenning.
Siðalærdómur þeirra var í sum-
um greinum nærri samhljóða biblí-
unni. Þar segir svo á einum stað:
„Haltu friði við alla, umberðu
móðgun með jafnaðargeði. Guð
sem alt sjer mun hefna þín“. Og
en’n segir þar: „Sá sem lítur hýru
auga til eiginkonu annars manns,
drýgir hjónabandsbrot með aug-
um sínum“.
Trúarbrögð þeirra voru þó
flekk'uð á þeim tímum eins og
kristnin, að því leyti, að manna-
fórnir voru leyfðar, því herfangar
þeirra sættu sömu meðferð og
viilutrúarmenn hjá kristnum.
Menn þeir, sem fórna skyldi. voru
leiddir til hofanna á ákveðnum
hátíðisdögum, þar sem sjerstakur
hofprestur, sem vígður var til
þessarar þjónustu, skar upp brjóst
þeirra með beinhníf, reif út hið
blæðandi hjarta úr brjósti þeirra
og lagði það á blótstall hofsins.
Siður þessi hefir vitaskuld vald-
ið viðbjóði meðal síðari tíma
manna, og stuðlað að þeim hug-
myndum, að Mexicoþjóðir þessar
hefðu verið einskonar villimenn.
En ýmislegt er hægt að segja þeim
til afsökunar. Fyrst og fremst
það, að það voru aðeins Aztekar,
sem höfðu þenna sið, og siður
þessi virtist vera að leggjast nið-
ur. í Cholula, sem var næst
stærsta borgin í Mexico á þeim
dögum, var t. d. hof, þar sem
guðinum Quetzalcoatl voru færðar
grasafórnir. Man,nabiótin báru
heldur engan svip af grimd og
blóðþorsta, voru mikið frekar trú-
arsiður, að vísu mjög villimanna-
legur, þar sem hinir trúuðu
reyndu að gera guðinn sjer vin-
veittan, og sem í almenningsaug-
um var svo lítið niðrandi, að guð-
hrætt fólk bauðst stundum til þess
að láta fórna fejer. Siður þessi
stafaði eiginlega af angist og hjá-
trú, og var eigi siðlausari en trú-
villingabrennur Spánverja, og
ekki svipað því eins villimensku-
legur og „gladiotora'‘-bardagar
Rómverja þar sem herföngum var
slátrað áhorfendum til skemtunar.
Eitt af merkilegustu sjerkenn-
um í trúarbrögðum Mexicoþjóða
var átrúnaðarurinn á endurkomu
hins fyrnefnda guðs þeirra Quet-
zalcoatl. Menn trúðu því, að hann
hefði stjórnað heiminum fyrir
löngu síðan, og hefði kent mönn-
unum alskonar nytsamar listir. Að
hann hefði komið þáverandi þjóð-
skipulagi á, og hefði að lokum
siglt á brott á töfraskipi sínu.
En einmitt- um það leyti, sem
Spánverjarnir komu til landsins,
höfðu prestarnir haldið því fram,
að von væri á endurkomu Quet-
zalcoatl. Menn bjuggust við hon-
um frá austri. Og hann átti að
vera frábrugðinn Aztekum að því
leyti, að hörund hans átt-i að vera
hvítt, og hann átti að vera blá-
eygur með ljóst skegg. Allir þess-
ir spádómar áttu að rætast. Og
þessi barnslega trú Aztekanna
varð ein meginorsök þess, að hópi
óvaldra þorpara, sem hvorki
kunnu að lesa nje skrifa, tókst
að undiroka þessa menningarþjóð
og tortýma henni gersamlega.
En fleiri orsakir voru til þessa.
Evrópumenn voru þróttmeiri en
þessi þjóð. Hitabeltisloftslagið,
friðurinn og allsnægtirnar höfðu
dregið þróttinn úr þessu fólki, svo
það var orðið kvrstætt, óx á sín-
um stað eins og liljur merkurinn-
ar. Evrópumenn voru líka alt
öðru vísi og mun betur vopnum
búnir. Þeir höfðu byssur, púður-
fallstykki, stálbrynjur og hesta.
Alt voru þetta hlutir, sem voru
Mexicobúum algerlega óþektir, er
hlutu að skjóta þeim skelk í
bringu, auk þess sem útbúnaður
þessi gerði leikinn ójafnan á víg-
völlum. Yfirburðir Spánverja í
hernaði gagnvart Mexicobúum
voru svipaðir eins og yfirburðir
Macedoníumanna yfir Persum á
sinni tíð. Auk þess voru Mexico-
þjóðir innbyrðis sundurlyndar.
En aðalmeinið hefir líklega ver-
ið það, að menning Maya-þjóðar
hefir þegar verið komin á hnign-
unarstig. í allri mannkynssögunni,
sem vjer þekkjum, getum við
fylgt þeim þræði, að yngri menn-
ingarþjóðir undiroka þær eldri.
Sumeriska menningin varð að
víkja fyrir Babylonsmenningu,
Babylon fyrir Assyríumönnum,
Assyríumenn fyrir Persum, Persar
fyrir Grikkjum, Grikkir fyrir
Rómverjum, Rómverjar fyrir Ger-
mönum. En altaf hefir hjer sú
saga endurtekið sig, að menning
sú, sem fyrir var, hefir haft áhrif
á þá sem við tók. Babýloníumenn
fengu t. d. fleygletur sumerísku
menningarinnar, Persar hina kald-
æisku stjörnufræði, Rómverjar
listir og heimspeki Grikkja, Ger^
manir rómversku kirkjuna.
1 Ameríku fór þetta alt á aðra
leið. Menning Indíána er alveg
horfin. Þetta einsdsemi í sögunni
verður ebki skilið á annan hátt
en þann, að hjer var ekki um að
ræða þjóð, sem undirokaði aðra,
heldur var hjer um að ræða sam-
viskulausan ræningjahóp sem
rændi og útrýmdi þjóð þeirri er
hann hitti á leið sinni.
Forn menning Egypta og Litlu-
Asíuþjóða, og ennþá fremur hin
FRAMH. Á BLS. 31.