Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1937, Blaðsíða 4

68
LESBÓK MORQUNBLAÐSINS
Vor
Æðarfugl í könnunarferð í varplandi.
Blárökkurmóða hinna fyrstu
vornátta umvefur fjöll og hálsa,
og hin fagnandi og gróandi nátt-
úra vekur mönnum og málleys-
ingjum nýtt þrek og þor til að
starfa og lifa. Inn til dala, út til
nesja og við ystu eyjar og hólma,
alstaðar vekur vorið blundandi
öfl úr læðingi vetrar. — Við
eyna, varplandið, verður þessara
klæðaskifta náttúrunnar á marga
vegu vart. Sundin milli lands og
eyjar verða krök af fugli, og
hleinar og fjörur eyjarinnar eru
þaktar þesum velkomnu vorgest-
um, sem á hverju vori á svipuð-
um tíma heimsækja fornar stöðv-
ar, eftir vetrardvölina á fjörðum
inni eða við ystu nes og út-
kjálka. Koma þeirra er einn af
kærkomnustu vorboðum eyjabónd
ans, sem um langan vetur hefir
háð baráttu sína við ógnandi öfl
óblíðrar íslenskrar náttúru á sjó
og landi.
En nú er ljett í lofti. ómurinn
af kvaki og gaggi fuglsins við
sjóinn lætur ljúfar í eyrum eyja-
bóndans en þungur og óheilla-
vænlegur brimniður á dimmum
síðkveldum skammdegisins. Og
það er eins og trii hans á landið,
sjálfan sig og mátt hans og meg-
in treystist og skapi honum bjart-
ara útsýni.
Að jafnaði er þetta í fjórðu
viku sumars. Á víkum og vogum
kringum varplandið er krökt af
fugli. Kliðurinn af gaggi hans og
gargi þagnar naumast nokkurn-
tíma. Tilhugalífið er í algleym-
ingi. Þarna berjast hugprúðir æð-
arblikar um yndisfríðar æðarkoll-
ur og sigurinn fellur sennilega
þeim sterkasta í hlut, eins og víða
annarsstaðar. Hann syndir ef til
vill að lokum hreykinn út úr
hópnum, og bylgjurnar velta yfir-
lætislega undan bringu hans og
hinnar umdeildu brúðar hans, en
á sjónum í kring fljóta oft all-
margar fjaðrir hans og hinna sárt
leiknu meðbiðla, því að rifrildið
er illvígt og þyrmir þar enginn
öðrum. Meðal æðarfugls er ann-
ars álitið, að strangt einkvæni
ríki.
Tilhugalífinu og erjunum á
sjónum lýkur og fuglinn fer að
hy&gja á landgöngu til þess að
litast um og hefja hreiðurgerð
sína. Landgöngu sína byrjar hann
að jafnaði með aðfalli sjávar og
um flæði. Þessar könnunarferðir
sínar fer fuglinn ávalt fótgang-
andi. Hjónin, kollan og blikinn,
fylgjast að, og af öllu er auðsætt,
að kollan ræður förinni. Yirðist
blikinn sætta sig vel við slíkt
konuriki og fylgir henni fast eft-
ir með allskonar einkennilegu lát-
bragði, hneigingum og stöðugri
annari tilgerð með höfði, ásamt
því að gefa frá sjer annarleg
hljóð við og við.
Margs er að gæta á þessu ferða-
lagi. Með óþreytandi elju og eft-
irtekt virðist fuglinn skoða sig
um á þessum fornu stöðvum. Heil-
ar nætur og daga notar hann til
þessara gönguferða sinna um varp
landið. Allar mannaferðir um
varplandið á þessum tíma eru
injög óheppilegar, og varast verð-
ur að líta við fuglinum eða horfa
á hann, því þá er hættar við að
hann styggist.
En loksins lýkur þessari könn-
unarferð og kollan hefir fundið
hreiður sitt. Hún verpur jafnan í
sama hreiðrið ár frá ári, en hafi
ung kolla orðið fyrri til að nema
land í hreiðri þeirrar gömlu,
verður fullur fjandskapur úr, og
lýkur jafnan þannig, að sú gamla
nær rjetti sínum, eða þær verpa
báðar í sama hreiður.
Þarna, á þrepinu undir bæjar-
veggnum, hefir gömul æður hreiðr
að um sig. Elli hennar er auðsæ
á því, hve gráleit hún er orðin.
Hún er eins og hvít fyrir hærum.
Dökkbrúna slikjan er horfin af
lienni, og höfuð hennar er hjelu-
grátt. Yfir hægra auga hennar
liggur gráhvít hula — augað er
blint. Annar vængur hennar
er dálítið bæklaður, og tvær eða
þrjár flugfjaðrir hans standa
stífðar og gagnslausar út í loftið.
Ef til vill hefir hún einhverntíma
fengið hagl í vænginn í æsku
sinni. Þarna undir bæjarveggnum
hefir hún orpið og unað um mörg
ár, og nú er hún komin á ný. •—
En hún er enn við sama sinni.
Hún er skrautgjörn og eins og
dálítið tilgerðarleg. Hún hefir
gaman af brimhvítri krákuskel,
sem liggur við hreiðrið hennar,
og veltir henni stundum inn í
hreiðrið til sín til eggjanna. Og
jafnvel þótt skelin sje tekin úr
hreiðrinu af mannavöldum, veltir
hún henni bráðlega upp í það aft-
ur. — Þegar hún hefir legið einn
sólarhring í hreiðri sínu, hefir hún
orpið einu eggi. Þá hverfur hún
aftur til sjávar og er nú einn eða
tvo daga í brottu. Því næst verpir
hún öðru eggi og fer síðan aftur
til sjávar. En nú er frístundum
hennar lokið. Eftir einn dag kem-
ur hún aftur alkomin og verður
nú að liggja þar til takmarkinu
er náð. Hún skreppur að vísu einu
sinni á sólarhring til sjávar til
þess að fá sjer að drekka og baða
sig, en mat fær hún engan þær
3—4 vikur, sem útungunin stend-
ur yfir. Jafnvel þó henni sje bor-
in venjuleg fæða hennar að