Lesbók Morgunblaðsins - 02.05.1937, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSTNS
131
Loðnuveiðar munu vera alvepr
einstæð atvinnu- og: afla-
prein fyrir Horanfjörð, því mjer
er ekki kunnufrt um að loðnuveið-
ar hafi verið nje sjeu stundaðar
annarsstaðar á landinu o^ ekki
veit jeg heldur til að loðna hafi
verið hagnýtt til beitu, svo nokkru
nemi, annarsstaðar. Fyr á öldnm
mun loðna þó hafa verið veidd lít-
ilsháttar norðanlands (í háf) til
manneldis, en þótt hallærismatur.
I undanfarinn hálfan annan ára-
tug hefir veiðiskapur þessi verið
stundaður meira og minna hjer í
Hornafirði á hverri vertíð, til mik-
iila hagsbóta fyrir bátaútveginn,
sem við það hefir fengið ódýra,
góða beitu.
Jeg tel mig hafa átt nokkurn
þátt í því að veiðar þessar voru
hjer upp teknar, eins og síðar
mun að vikið, og þar sem þær eru
lítt kunnar öðrum en Hornfirð-
ingum og þeim Austfirðingum
sem sjó stunda hjer á vetrarver
tíð, datt mjer í hug að minnast á
þær nokkrum orðum til gamans
og fróðleiks þeim sem lítt eða
ekki hafa hevrt þeirra getið.
Ósagt skal látið hvort hagnýt-
ing loðnu geti átt sjer stað ann-
arsstaðar á landinu, með svipuðum
hætti og hjer hefir verið, en ekki
virðist það óhugsandi og væri vel
ef þessi orð mín yrðu til þess, að
vekja einhverja til atlmgunar á
því.
All-ýtarlegan fróðleik um þenn-
an litla fisk (loðnuna), sköpulag
hans, lífshætti og heimkynni er að
finna i Fiskunum eftir dr. Bjarna
Sæmundsson, og verður ekki farið
frekar út í þau atriði hjer.
Um nytsemi loðnunnár segir þar
að hún sje mikilsverð næring fvrir
aðalnytjafisk vorn, þorskinn, og
hafi mikil áhrif á göngur hans'
hjer við suðurströndina á vetrar-
vertíð, eins og síðar mun að vikið.
Þar segir ennfremur: ,,Oft er liún
hirt til beitu og er ágæt beita
fyrir þorsk, en gevmist illa. Síð-
ustu vetur hafa menn veitt hana
í nætur í Hornafirði til beitu á
vetrarvertíð, til mikilla hags-
muna“.
Þetta er það eina sem jeg hefi
sjeð ritað um veiðar og Jiagnýt-
ingu loðnu hjer við land.
Loðnuveiðar
í Hornafirðí.
Útvegurinn oj? austfirsku
farfuglarnir.
m og eftir 1908 fóru Aust-
firðingar að líta Hornafjörð
hýru auga, sem verstöð fyrir vjel-
báta sína á vetrarvertíð. Þeir sáu
að hjer var um atvinumöguleika
fyrir þá að ræða í febrúar-f mars-
og aprílmánuðum ár hvert, þeim
tíma sem dauðastur er sjór hjá
þeim sjálfum. Þetta komst og í
framkvæmd og með áræði og dugn
aði hófust þessar erfiðu ferðir
mótorbáta, aðallega frá Eskifirði,
Norðfirði og Sevðisfirði. Má öllum
vera ljóst að harðsótt hefir þetta
oft orðið, um hávetur, og ósjaldan
hættulegt að siga misgóðum bát-
uin til fjarlægrar, afskektrar, ó-
tryggrar hafnar. En ekki var að
því spurt, þar sem hjer var um
að ræða möguleika til viðreisnar
útvegi þeirra, og aukinnar atvinnu
við fiskverkun heima fyrir, með
því að flvtja aflann austur til
verkunar.
Austfirsku sjómönnunum mátti
líkja við farfugla hjer á Horna-
firði, og við komu þeirra hingað
var mörgum tengd eftirvænting,
ekki ósvipuð þeirri sem flestir
finna til nndir komu hinna eigin-
legu farfugla. Mjer er óhætt að
segja að þeir hafi átt óskifta sam-
úð og hluttekningút allra hjer og
allir óskað að þeir næðu allir
landi heilir á húfi. Með þeim færð-
ist aukið líf og fjör í útveginn og
begar fór að bóla á siglutoppum
báta þeirra, sem stefndu hjer til
hafnar. var eins og athafnalíf
manna hjer tæki viðbragð og vfir
færðist tímabil vss og anna.
Nokkrir af anstfirsku útvegs-
mönnunum byggðu hjer verbúðir
og fiskhús og fluttu svo afla sinn
heim til Austfjarða til verkunar
Aðrir voru hjer á vegum Þórhalls
kaupm. Daníelsonar, sem þá var
orðinn eigandi verslunarinnar fyr-
ir nokkrum árum. Leigði hann hús
og bryggjur og keypti fisk, eink-*;j
nm á stríðsárunum og fram tilí-
1920. Nú er mest af útveginum á
vegum Kaupfjelags Austur-Skaft-
fellinga og á síðari árum hafa
nokkrir innanhjeraðsmenn komið
sjer upp útvegshúsum. Hefir vjel-
bátaútvegurinn hjer í héild farið
sífelt vaxandi, þó á ýmsu hafi
gengið með afkomuna, en útgerð
opinna báta stöðugt minkandi og
er nú á síðustu árunt alveg horf-
inn.
Beituskortur.
ftir að Vjelbátaútvegurinn fór
að vaxa hjer til muna, fór
betur og betttr að koma í ljós
vandkvæði það sem einna rnest
hefir háð honum, en það eru beitu-
vandræði. Þau höfðu marga vertíð
hindrað það að hjer fengist upp-
gripaafli, þegar fiskur virtist mik-
ill á miðum.
Þessir beituerfiðleikar stöfuðu
einkum af því, að h.jer var enginn
síldarafli og engin frystihús til
þess að legg.ja í beitusíld til
geymslu. Reynslan sýndi það fl.jót-
lega að aðflutta beitan, síldin,
einkum frosin, skemdist meira og
minna á hinum löngu flutningum
frá Norður- og Austurlandi, oftast
í kælirúmslausum bátum og skip-
um.
Beituliðurinn í útgerðarkostnað-
inum varð því tilfinnanlega hár,
bæði vegna hinna kostnaðarsömu
flutninga og vegna rýrnunar á
beitunni, sem lá fyrir skemdum.
auk þess sem óbeinn skaði er auð-
vitað að því að verða að nota
hálfskemda beitu sem lítið fisk-
ast, á.
Hjer var því um mikið vanda-
mál íítvegsins að ræða, sem hafði
»
mikla fjárhagslega þýðingu fyrir
hann.
Úr þessu vandkvæði rættist nú
að mjög vernlegu levti, er sú ný-
lunda var upp tekin að afla loðnu.
er hana var að fá. og hafa til
beitu, fvrst í litlum mæli jafn-
hliða síldinni, en síðan meir og
meir svo að nú er hún eingöngu
FRAMH. Á BLS. 135.