Lesbók Morgunblaðsins - 02.05.1937, Blaðsíða 7

glugga og spiluðu á spil. Þegar
þeir sáu hver kominn var spruttu
þeir á fætur og hrópuðu: Húrra
fyrir Cavling ritstjóra, húrra,
hx'irra, húrra — hann lengi lifi!
Við þessi gleðilæti og liávaða opn-
uðust skrifstofurnar hver af ann-
ari og snöggklæddir menn og suni-
arbúnar ungar stúlkur, með dumh-
rauðar varir, slógu hring um gamla
manninn. 8vo var náð í lieilan
kassa af gamla-Carlsberg.
egar iilið var sopið upp, og
skrifstofufólkið snúið aftur
til vinnu sinnar, gekk gamli mað-
urinn að hornglugganum í fyrver-
andi ritstjórnarherbergi sínu,
studdist fram í gluggakistuna og
horfði dapur í bragði niður á Ráð-
hústorgið og fólkið, sem brunaði
áfram, áfram — ti) að snúa aftur
við. Sumir fara langt, aðrir skamt
— sumir eru stórir og aðrir litlir!
í dag var Henrik Cavling gest-
ur blaðsins, sem hann hafði unnið
upp og vaxið með. En hjer lilutu
að skilja leiðir blaðsins óg hans
— blaðið brunaði áfram á meðan
hann sneri við. Og hjer liópuðust
að honum minningarnar og ör-
laganornirnar kvökuðu við eyru
hans og sögðu:
Ti stille, min Ven. Við ljetum
rætast alla þína drauma. Þú fekst
það, sem þú vildir!
*
imm árum síðar kom jeg til
Stutgaarden. Þá hafði Cav-
ling verði jarðsunginn í Lyngby-
kirkjugarði fyrir nokkrum dög-
um.Morguninn eftir varð jeg sam
ferða Jens og Elsu, er þau fóru
að leggja lifandi blóm á leiði föð-
ur síns — en meðan þau lögðu
niður blómin greip jeg úr jakka-
boðungnum mínum silfurprjón, $em
á var íslenski fáninn, og ljet liann
detta niður á milli blómanna —
niður í gljúpa moldina. Þetta mun
rera eina viðurkenningin, sem við
íslendingar höfum sýnt minningu
hins mikilhæfasta forvígismanns
norrænnar blaðamensku, sem enn
hefir verið uppi. Hann dó í ágúst
1933.
En litlu, svarthærðu stúlkuna,
sem gaf mjer þenna fána í af-
mælisgjöf, bið jeg að fyrirgefa.
Jeg get ekki annað!
S. B.
LESBÓK MORGtTNBLAÐSINS
Loðnuveiðdr(frh)
notuð þegar nóg aflast af henni,
en síldin höfð til vara ef loðnu-
veiði bregst.
Loðnugöngur og fylgi-
fiskar þeirra.
m langan tíma hafði jeg veitt
ýmsu athygli um háttsemi
loðnunnar hjer í og við Horna-
fjörð, göngur liennar og annara
fiska, bæði þeirra sem hún lifir á
og svo hinna sem á henni lifa.
Það var altítt fvr meir að síla-
göngur kæmu hjer upp að strönd-
inni ár eftir ár og virtust þær
ganga austur með söndunum.
Byrjaði þá sílareki á Suðursveit-
arfjörum og færðist svo austur
eftir, á Mýrafjörur og alla leið
austur í Lón. Þá komu og oft
miklar loðnutorfur inn á Horna-
fjörð og fylgdi þeim þorskur og
oft hvalur. Komu margir hvalir
í Hornafjörð á árunum 1860—
1900, og sennilega oftast á eftir
sílatorfum, en sjaldan eða aldrei
komust þær stóru skepnur út aft-
ur, heldur sátu þeir fastir á sand-
rifjum milli álanna og voru lagðir
að velli af mannahöndum með
stórum sveðjum. Hafa hvalirnir þá
sjálfsagt oft verið orðnir mjög
dasaðir eða að dauða komnir af
að bei’jast við að losa sig af grynn
ingunum. Má segja að hin smá-
vaxna loðna hafi þar í nokkrum
tilfellum óbeinlínis komið fram
hefndum á sínum stærsta óvini.
Mörg af lagvopnum þeim og
sveðjum, sem notuð voru á hval-
ina, smíðaði Eymuixdur sál. Jóns-
son í Dilksnesi, bóndi og þjóð-
hagasmiður, og mun hann sjálfur
hafa deytt marga hvali á þeirn
árum. Eftir aldamót brá svo við
að þessi stóru dýr sáust ekki hjer
inni í firði og sjaldan úti fyrir.
Þessi hvalafengur þótti mikið bús-
ílag þegar hart var í ári í Austur-
Skaftafellssýslxx, og verslun slærn
og illa reittt fraixx undir alda-
mótiix.
Svo að liorfið sje frá þessunx
útúrdixr og aftur að sílagöngxin-
um, sem jeg fór að veita nánari
gætur, eftir að jeg fór að stunda
hjer sjó, þá varð þess oft vart, að
undanfari loðnunnar var agnar-
185
ganga. Kvað oft svo mikið að því
að fjörur urðu á stöku stað hálf-
hvxtar af ögn sem sjórinn bylti á
land. Eiixnig kom sandsíli á undan
loðnugöngum, virtist fara sjer í
torfum og rak á land upp utan
fjarðar og innan.
Smáfiskagangna þessara verður
eitthvað vart á hverju ári, en
mjög misjafnlega mikið og byrja
misjafnlega snemma. Venjulega
hefjast þær upp úr áramótum og
geta svo komið öðru hverju út
vertíðina. Innan fjarðar varð
gangnanna mjög misjafnlega mik-
ið vart, bæði eftir því hvað gang-
an var stór, en ekki síst eftir
veðri. I blíðviðrunx gat loðnan
gengið ixt og inn um ósinn, án
þess að hennar yrði mikið vart,
en í stormatíð rak altaf nxeira og
minna af henni á land, ef hún
konx inn.
Það leyndi sjer ekki að þorsk-
urinn fylgdi fast á eftir loðnutorf-
unum, bæði úti á miðum og inn
í fjöi’ð. Var augljóst hversu mikils
hann mat loðnuna sem fæðu, er
hann ljet hana tæla sig inn um
hinn þrönga, sti-aumhai-ða ós. A
þann hátt hefir nxikið af þorski
farist og verið veiddur hjer inn-
fjarðar. Stuðlar mjög að því, að
sjórinn eða vatnið í firðinum er
svo mengað leir og sandi, sem bæði
kemur úr jökulvötnunum og er
þyrlað upp af straunxum xxr botni
og riíjum, að það er altaf meira
eða minna grátt eða mórautt.
Sandurinn og leirinn sest í tálkn
þorsksins, gerir hann örnxagna og
e. t. v. ringlaðan svo að hann
flýtur uppi eins og hálfdauður,
þannig að annar eyrugginn og
dálítið svæði kringu mhann, stend-
nr npp xir sjónum. Er þá auðvelt
að róa að honum og krækja hann,
er hann flýtxxr þannig með
straumnum „sofandi að feigðar-
ósi“. En skarpt viðbragð tekur
hann þá er borið er í hann, en þá
helst tii um seinann.
Þessar veiðar og handfæi’aveið-
ar utan fjarðar stundaði jeg um
mörg ár, og brást varla að fiskur-
inn væri xittroðinn af loðnu, oft
svo nýgleyptri, að gljáinn var
ekki farinn af henni.
Guðni Jónsson.