Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1937, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
197
Hvar var Hof
í Hróarstungu?
Höfundur greinarinnar, Guðmundur Jónsson, sem
er 75 ára að aldri, er fæddur í Hósey í Tunguhreppi
og bjó þar nokkur ár eftir föður siun, Jón Jónsson,
þangað til hann fluttist til Vesturheims árið 1903. Hef-
ir hann stundað þar landbúnað á jörð sinni í Vogum
í Manitoba og smíðar af miklum dugnaði og komið upp
og vel til manns 8 börnum, sem þau hjón áttu. Hann
var kvongaður Jónínu Björnsdóttur Hallasonar, þess
er einnig bjó lengi í Húsey og andaðist þar í hárri
elli. Kona Guðmundar dó í fyrra og elsta son sinn misti
hann í vetur. — Guðmundur er greindur maður og vel
a.ð sjer í íslenskum fræðum og athugull og hefir mikið
reynt að glöggva sig á örnefnum og sögustöðum í
Fljótsdalshjeraði. Hefir hann unnið mikið að því, að
bera saman þær heimildir, sem hann hefir náð í um
slíka staði þar eystra og unnið að því að semja ritgerð
um það efrfi, sem mun vera um það bil að vera fullgerð.
Bróðir Guðmundar, Jón Jónsson alþingismaður frá
Sleðbrjót, fluttist til Vesturheims um sama levti og
Guðmundur og er látinn þar fyrir nokkrum árum.
V. E.
Landnáma er fáorð um land-
nám í Tungu. Þar segir að-
eins, að Þórður, son Þórólfs hálma,
hafi numið Tungulönd, milli Jök-
ulsár og Lagarfijóts, fyrir utan
Rangá. Þess er ekki getið, hvar
hann bjó og ekki um afkomendur
hans.
I Fljótsdælu er getið um Hróar
Tungugoða, en ekki er þar getið
um ætt hans. Þar segir svo frá:
„Hróar hjet maðr. Hann bjó á
þeim bæ, er at Hofi hjet, þat er í
Fljótsdalshjeraði fyrir vestan Lag-
arfljót, ok fyrir utan Rangá fyrir
austan Jökulsá. Þessi sveit hefir
tekit viðnefni af Hróari, ok heitir
Hróarstunga. Hann fekk ok við-
nefni af Tungunni ok var kallaðr
Tungu-goði. Barnlaus maðr var
hann, ok átti mergð fjár“. (Bls.
8 í útg. Sig. Kr.).
Þar segir líka, að Hróar hafi
tekið til fósturs Þiðranda Geitis-
son frá Krossavík, og hjet að gefa
honum eftir sinn dag „fje ok
staðfestu ok ríki“. Af því má
ráða, að Hróar liafi haft manua-
forráð í Tungu.
En hvar var Hof í Tungu ? Ekk-
ert bæjarnafn eða örnefni er nú
þekt, sem bendir til þess. Eflaust
hefir það verið stórbýlisjörð, og
er ekki ólíklegt að húu hafi verið
nærri miðri sveit. Er þá varla um
aðrar jarðir að ræða en Hallfreð-
arstaði eða Kirkjubæ, sem líklegar
væru fyrir höfðingjasetur. Þó get-
ur ekki verið um Hallfreðarstaði
að ræða, því sú jörð hefir eflaust
haldið nafninu síðan á dögum
Hallfreðar landnámsmanns, föður
Hrafnkels Freysgoða, þótt Land-
náma geti hans ekki. Eru allar
líkur til, að þar segi Fljótsdæla og
Hrafnkelssaga rjettara frá en
Landnáma. Þá getur varla verið
um aðrar jarðir að ræða en
Kirkjubæ. Það eru líka meiri lík-
ur til, að nafnið Hof hafi þótt of
heiðinglegt á kirkjustað, og hafi
því verið breytt eftir kristnitöku,
og þá sjerstaklega þegar bærinn
var fluttur, sem síðar mun getið.
Norðarlega í Kirkjubæjarlandi
eru rústir miklar eftir fornbýli,
sem nú er kallað Fornustaðir. Það
stendur hátt á ávölum ási, sem
kallaður er Fornustaðaás. Er það-
an víðsýni mikið, svo að óvíða
mun betra í Tungu. Þar er nú
stórþýft mólendi, lítið blásið upp
og hefir eflaust verið skógi vaxið
fyr á árum. Þar sjer glögt móta
fyrir stórum byggingum og garða-
lögum eða svo var það fyrir 46
árum, þegar jeg kom þar síðast.
Túu hefir verið þar stórt og sjer
víða móta fyrir timgarði og öðr-
um girðingum. Mætti vel vera, að
þar fyndist gömul hoftóft, ef jeg
man rjett lögun á rústum, sem
jeg fann nokkuð frá bæjarrúst-
unum.
Um þetta eyðibýli er til gömul
þjóðsaga. Það á að hafa eyðst af
ásókn tröllkonu, er bjó í helli, sem
enn sjer móta fyrir skamt frá
rústunum. Hún hafði þann ósið
að jeta prestana um jólin, og
undu menn því illa. Því átti bær-
inn að hafa verið færður þangað,
sem hann er nú og að nafninu
hafi þá verið breytt er ekki ólík-
legt, þegar óvættatrúin var ann-
ars vegar. — Hvað sem þessari
þjóðsögu líður, er mjög líklegt
að það sje rjett, að þar hafi
kirkjustaðurinn verið í fornöld. A
það bendir líka nafnið. Fornistað-
ur, þótt það sje nú borið fram
Fornustaðir. Að þarna hafi verið
annað stórbýli í Kirkjubæjarlandi
samhliða kirkjustaðnum, sem nú
er, getur varla komið til mála, til
þess er ekki landrými nóg.
Eftir afstöðunni kemur það vel
heim við frásögn Fljótsdælu, að
þarna hefði Ilof verið. Þar segir
svo frá um ferðalág Þiðranda frá
Hofi: „Hann ríðr við hinn sjö-
unda mann, út með Lagarfljóti ok
ofan eftir Hróarstungu, ok þar
yfir fljótit, er lieitir at Bakka-
vaði, ríða’ út eftir hjeraði ok koma
um kveldit á Kóreksstaði til Þor-
bjarnar“. (Fljótsdæla bls. 61).
Bakkavað hefir eflaust verið litlu
utar en Hof. Hjer er því dálítil
áttaskekkja, sem vel gæti verið
svo til komin að afritari hefði
FRAMH. Á BLS. 199.