Lesbók Morgunblaðsins - 26.01.1941, Page 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
87
Um auglýsingaskrum og
„ilmandi skáldskap“
• \' - • • ' -
Eftir Sigurjón Jónsson, lækni
rv.
Þriðja bókin er:
Hús skáldsins.
Fáeinar nýjar persónmr koma
til sðgunnar; eru þær með nokk-
urn veginn rjettu ráði. En flest
fólkið er það sama og í Höll sum
arlandsins, og auðvitað sömu af-
glaparnir og þar. Er, eins og fyrri
daginn, /útmálun afglapaskapsins
svo herfilega ótrúleg og óeðlileg,
að hún nálgast það ekki að geta
heitið skrípamynd af háttsemi
nokkurs óbrjálaðs manns, eða yf-
irleitt af nokkrum sköpuðum
hlut, nema ef vera skyldi sálar-
ástand höfundarins. Um þetta
mætti nefna fjölda dæma, en
rúmsins vegna skulu aðeins til-
færð tvö: lýsingin á atferli lækn-
isins, er hann var sóttur til dauð-
vona barns skáldsins, (bls. 156)
og símasamtal þeirra Pjeturs Þrí-
hross og Stassjónistans. Aðförum
læknisins er lýst svona:
„Hann drakk upp öll meðulin,
sem konan hans hafði fyrirskip-
að telpunni síðustu vikurnar,
slatta á 3 flöskum. Hann meira
að segja át upp allan áburðinn
sem við höfðum til að bera á
hana þar sem hún var aum“.
En svona er símtalið (bls.
197—98):
„Pjetur Pálsson framkvæmdar-
stjóri, Sviðinsvík: Jæja elsku
Júlli minn, nú á amma bágt.
Stassjónistinn syðra: Jettu skít.
P. P.: Hún er lík. Hún er liðið lík.
St.: Farðu til helvítis.
P. P.: íslenskt þjóðemi á í vök
að verjast á Sviðinsvík.
St.: Já, þú hefur æfinlega verið
eitt djöfulsins reginfífl.
P. P.: Þeir vilja heldur blóðsút-
hellingar en vinna fyrir taxta
sannra íslendinga. Getur þú'
sent mannafla að sunnan?
St.: Jeg skal senda menn rakleið-
is hjeðan að sunnan og láta þá
lúberja þig, og það skal ekki
verða heilt bein í þínum
skrokki.
P. P.: Eigum við þá að leggja ís-
lenskt þjóðerni* undir svipur
þeirra ættjarðarlausu skilyrðis-
laust ?
St.: Ef þú spilar kjördæminu úc
úr höndunum á mjer, þá skal
jeg myrða þig sjálfur með eig-
in hendi.
St.: Jæja, vertu þá margblessaður
og guð veri æfinlega með þjer
elskulegi Júlíus minn.
Stassjónistinn leggur upp heyrn-
artólið án þess að svara“.
★
■Söguhetjan, Ólafur Kárason
Ljósvíkingur, var svo vandvirk-
ur, að „hann sat uppi marga nótt
yfir einni setningu sem hann
strykaði síðan út í dögun“. Ef
H. K. L. er jafn-vandvirkur, þá
væri ekki að furða þó að málið
væri kjarnyrt og skálskapurinn
„ilmandi”. Annars er helst svo
að sjá sem „vandvirknin“ hafi
mest beinst að því, að leita uppi
sem sjaldgæfust og fáránlegust
orð og orðskrípi, sum löngu úr
elt, önnur afbökuð úr dönsku; er
engu líkara en að höf. hafi orð-
tekið orðabók Sigf. Blöndals í
þessu skyni, og bætt svo við ný-
yrðum í svipuðum stíl frá eigin
brjósti, þar sem orðabókina
þraut, svo að hann fann þar ekki
orð, sem honum fyndust túlka
nógu vel sínar skáldlegu hugsan-
ir og heimspekilegu „niðurstöður".
Hjer koma nokkur dæmi: Bíslag
(= skúr), bambra (á líkl. að
þýða bjástra; Sigf. Bl. hefir samt
ekki þá merkingu), borginmóði
(= hrafn, löngu úrelt,. nema ef
t. v. í kveðskap), beinasleggja (á
líkl. að þýða: gelgjuleg stúlka),
bínefna (= uppnefna), beitning
(= beiting), bruna (nafnorð, þýð-
ir fleygiferð, en höf. lætur það
þýða fótskriðu), — þetta er bara
sumt þeirra orða af þessu tægi,
sem byrja á b og jeg hefi tekið
eftir, yrði alt of langt mál, ef
alt slíkt skyldi telja, og skal jeg
því aðeins nefna í viðbót: lonní-
ettur, stassjónisti, normall og
edjót, því að þau eru höf. sjer-
staklega munntöm. í „Ljósinu“,
„Höllinni“ og „Fegurðinni“ úir
og grúir náttúrlega af sömu eða
sams konar málblómum, þótt ekki
hafi jeg getið þeirra þar sjerstak-
lega, nema örsjaldan.
Hjer koma svo enn nokkur
sýnishorn af hinum „ilmandi
skáldskap“, valin svipað og sýn-
ishornin úr „Ljósinu“ og „Höll-
inni“, þ. e. ekki til að sýna orða-
valið eitt, heldur — og öllu frem-
ur — setningaskipunina og and-
ann, sem gefur þessum kafla
skáldritsins svip, jafnt og hin-
um, og ólafi Kárasyni Ljósvík-
ing „ódauðlegt líf við hlið Bjarts
í Sumarhúsum".
„Sá sem á veikt barn á hús“
(bls. 5). — „Menn skulu aldrei
örvænta um að nú sje ímyndun-
arafl skaparans á þrotum (þ. e.:
menn skulu vona, að það sje nú
á þrotum, bls. 11). — n,Það var
samskonar þögn eins og þegar
maður ber í pott og heldur um
potteyrað" (bls. 12). —- „Hún
hafði . . . kúpt brjóst, sem sátu
hátt“ (bls. 40). — „í næmum
augum hinnar nýuppgötvuðu
dóttur hans birtist ósigrandi lífs-
kraftur föðursins sem ofstækis-
full eftirvænting stórra hluta án
forms“ (fanatisk Forventning om
store Ting uden Form, bls. 44).
— ,,Vel á minnst Ólafur Kárason,
sagði fundurinn, reiðubúinn að
heyra andagift“ (bls. 45). —
„Hann . . . strauk lófanum ofan
eftir enninu, yfir augun, niður
eftir andlitinu, eins og hann þjáð-
ist af köngurlóarvef" (bls. 46)