Lesbók Morgunblaðsins - 11.10.1942, Blaðsíða 8

320
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Sauðárkrókur
fyrir 50 árum
Frh. af bls. 315.
Eiinhver afbrýðisemi hefir lík-
lega verið fyrir Þorláki, því þeg-
ar Þorsteinn byggði sjer íbúðar-
hús, sagði hann að það væri byggt
úr sjervisku og eldspítum. Húsið
stendur nú samt ennþá og er núna
eign Kristins Briem kaupmanns
og leigt út ýmsum fjölskyldum.
Af veitingamönnum á hótelinu
man jeg sjerstaklega eftir Sig-
valda Blöndal og hans ágætu konu
frú Ingunni, og Pjetri Pjeturs-
syni frá Gunnsteinsstöðum, sem
var mesti greindar og dugnaðar-
maður.
Einhver elsti borgari Sauðár-
króks mun nú vera Kristján
Gíslason kaupmaður, sem hefir
með miklum dugnaði rekið þar
verslun um fjölda ára.
Þó karlmennirnir sjeu aðallega
nefndir hjer, stóð kvenfólkið
þeim ekki að baki, með allan
myndarskap. Konurnar stofnuðu
„Kvenfjelag Skagafjarðar", sem
vann að góðgerðarstarfsemi og
hjelt uppi saumaskóla fyrir telp-
ur. Fjelagið hjelt jólatrjesskemt-
un fyrir öll böm kaupstaðarins.
Ljetu konurnar smíða trje og
vöfðu það allt lyngi og skreyttu
síðan á venjulegan hátt.
Karlmennirnir stofnuðu ræðu-
klúbb, þar sem þeir komu saman
annan hvern sunnudag að vetrin-
um og æfðu sig í ræðuhöldum og
tóku fyrir ýms nauðsynja- og
framfaramál. Spilaklúbb höfðu
þeir einnig á laugardagskvöldum.
Þetta höfðu þeir á hótelinu.
Ýms einkennileg farartæki voru
til á Sauðárkrók á þessum árum,
og voru það aðallega Popps-feðg-
ar, sem áttu þau. Þeir ljetu smíða
sjer sjóskíði, sem jeg kann nú
ekki vel að lýsa. Það voru langir
trjehólkar, og báðir endar
uppbrettir. Svo var stóll settur
fyrir miðju ofan á tvö skíðin og
dálítið bil á milli þeirra. Ræðar-
inn sat á stólnum með sinn fótinn
á hverju skíði og reri með langri
ár, tem var með spöðum á báðum
endum. Þetta var náttúrlega ekki
hægt að nota nema í logni. Það
voru þrenn skíði smíðuð, feðgarn-
ir áttu sín hver, og Jónas Jónsson
ein. Þau voru fallega máluð, sitt
með hverjum lit, og spennandi að
vera niður í fjöru og horfa á
þessi einkennilegu skip.
Svo bjuggu þeir feðgar sjer út
seglsleða, sem átti víst aðallega
að nota, þegar gott sleðafæri var
og hvassveður, en ekki gekk vel
að stýra honum. Eitt sinn var það
að þeir ætluðu víst að aka inn
Miklavatn, og lofuðu manni fram-
an úr sveit, sem bar töluverðan
farangur að sitja í sleðanum, en
þá gátu þeir ekki stöðvað hann,
fyr en niður við Hjeraðsvatnaós,
svo þetta varð töluverður krókur
fyrir manninn og fáir, sem þáðu
að stytta sjer leið á þennan hátt.
Einnig áttu þeir feðgar „kana“,
sem hestur gekk fyrir, og hann
var nú víst það, sem mest gagn
var að af þessu, en alt var þetta
dálítið tilbreyting í fámenninu.
Þá var líka reistur „keglebane",
sem menn skemtu sjer við á sumr
in.
Þegar Sauðárkrókur byggðist
var varla nokkur grasblettur í
kaupstaðnum, mestalt möl. Samt
ræktuðu ýmsir þar prýðilega
garða með miklum kostnaði og
fyrirhöfn.
Það voru ræktuð blóm og alls-
konar matjurtir. Þeir, sem gengu
þar á undan og voru fyrirmyndar
garðyrkjumenn, voru kaupmenn-
irnir Claessen og Knudsen. Garð-
ur hins síðarnefnda er núna
gróðrarstöð, sem bærinn á.
Sauðárkrókur var mjög snyrti-
legur bær. Þar voru myndarmenn,
sem tóku til og sópuðu í kring-
um hús sín og hvöttu aðra til að
gjöra það sama. Þeir höfðu sjeð
bæinn vaxa upp og fanst, að jeg
held, hans sómi vera þeirra sómi,
enda var þar góður bæjarbragur,
gott samlyndi milli fólks, hjálp-
semi og glaðlyndi. Kjör æskunn-
ar hafa þó verið með talsvert öðr-
um hætti en nú: Strangur agi og
mikil vinna.
Þessar hugleiðingar eru nú
orðnar nokkuð á víð og dreif, en
þessir atburðir, frá löngu liðnum
árum, sem hjer er skýrt frá, eru
eingöngu ritaðir eftir minni, og
jeg hefi ekki fengist við ritstörf
um dagana.
Jeg hefi reynt að segja satt og
rjett frá því, sem hjer er greint
frá. Jeg þykist vita að á þessu
tímabili, fram að aldamótum, hafi
verið ýmsir fleiri mætir menn,
en hjer eru nefndir, en þessir
hafa orðið mjer minnisstæðir.
Það væri gott, ef aðrir, sem
myndu þá betur, eða hefðu haft
meiri kynni af þeim heldur en
jeg, vildu skrifa um þá, svo nöfn
þeirra gætu einnig geymst.
Jeg býst við, að lífið sje orðið
fjölbreyttara og skemtilegra á
Sauðárkrók, en það var á þessum
árum. Jeg vildi aðeins óska því
æskufólki, sem nú er að alast þar
upp, að það megi verða sannir ís-
lendingar og landi sínu og þjóð
eigi síður til sóma en margt af
því fólki, sem ólst upp á þeim
árum, sem hjer er rætt um.
Ritað í ágúst 1942.
K. J.
Öinefni
á Akranesi
Frh. af bls. 316.
ritað. Hann staðsetti alt slíkt á
Akranesi (Akranæs, til útb.), og
undirritaði „Th. ’Gudmundsen“.
Síðari kaupmenn á Skípaskaga,
og svo almenningur, apaði þetta
eftir. Nauturinn að því, að nú er
farið að nefna Skagann Akranes
er þannig „ill danska" (selstöðu-
verslunardanska), eins og að
nefna verslunarstaðinn á Eyri við
Skutulsfjörð Iisefjord, o. s. frv.
Og þetta er hið eina, sem ruglað
hefir verið með örnefni á Akra-
nesi, svo vitað sje, nema að á síð-
ustu árum hafa verið sett lög „um
hafnargerð á Akranesi“, og urn
„bæjarstjórn á Akranesi" (þar
segir að bærinn heiti „Akranes(sl
kaupstaður“, en það nafn er aldrei
notað!). Vitanlega er hjer átt við
Skipaskaga. Er því nú svo komið,
að Skaginn á Akranesi er í gild-
andi lögum nefndur Skipaskagi,
Akranes og Akraneskaupstaður!
Grafarholti, 15. sept. 1942.