Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1942, Blaðsíða 1

35. tölublað.
^HcraunWitðsíuð
Sunnudagur 18. október 1942. XVII. árgangur.
ÞEGAR
FANN
KÓLUMBUS
AMERÍKU
Efiir Þórhall Þorgilsson magister
"D alos heitir lítil borg á suður-
strönd Spánar. Áður en
víkin, sem hún stendur við, fylt-
ist af framburði ánna, sem í hana
falla, var borg þessi mikill sjó-
verslunarstaður og bækistöð æfin-
týramanna þeirra, er stunduðu
siglingar og könnunarferðir suð-
ur með ströndum „svarta megin-
landsins".
Skamt frá Palos, á hæð einni
við sjóinn, stendur klaustur
Fransiskusbræðra, La Rábida, á
stað, þar sem áður hafði verið
grískt hof, og þar áður musteri
Fönikíumanna.
Klaustur þetta er einhver
merkasti sögustaður á Spáni, og
er frægð þess ekki hvað minst
tpngd við nokkuð óvenjulega at-
höfn, sem fór þar fram 2. ágúst
1492. Ungir, hraustlegir og vel
búnir sjómenn, 90 að tölu, neyttu
þar hátíðlega hins heilaga sakra-
mentis og krupu síðan hver af
öðrum til fóta ábótanum Pérez
og báðu um vernd hans og bless-
un, eins og bráð hætta vofði yf-
ir þeim. Að því loknu hjeldu þeir
úr klaustrinu og fylgdu hinir
góðu munkar þeim á leið með
hvatningarorðum og árnaðarósk-
um. Eitthvað meira en lítið hlaut
að vera í vændum, fyrst svo mik-
ið var haft við, eða eitthvert ó-
venju áhættusamt fyrirtæki í
undirbúningi, sem þessum mönn-
tun var ætlað að inna af hendi.
En þennan dag gengu þeir hver
til síns herbergis og sváfu svo af
um nóttina.
Morguninn eftir söfnuðust þeir
allir saman niður við ströndina.
Á höfninni lágu ferðbúin þrjú
skip tvísigld, af þeirri gerð, er þá
tíðkaðist um millilandaskip.
Nefndust þau „carabelas" eða
„karfar“. Fyrirliðarnir skiftu sjó-
mönnunum niður á skipin, og
fóru allir um borð. Fyrir minsta
skipinu, sem ekki var nema 40
smálestir að stærð, rjeð ungur
maður að nafni Vicente Pinzón.
Bróðir hans Martín Alonso rjeð
fyrir öðru; hann var víðkunnur
sægarpur, allra manna siglinga-
fróðastur og hafði grætt of fjár
á verslun sinni við Afríkustrend-
ur. Hann átti bæði minni skipin.
Stærsta skipið, „Santa María“,
120 smálestir, var eign Juans
de la Cosa, sem einnig var fræg-
ur af ferðum sínum og lærdómi.
Hann hafði ekki sjálfur skip-
stjórn á hendi á skipi sínu, en fól
hana öðrum manni, sem jafn-
framt var kjörinn foringi hins
fyrirhugaða leiðangurs. Sá maður
var flestum ókunnur þar um
slóðir og hafði ekkert afrekað,
það sem var á almennings vit-
orði, og þótti því óbreyttum
skipsmönnum gegna furðu, að
hann skyldi settur skör hærra en
þjóðkunnir siglingamenn. Hann
hjet Kristófer Kólumbus og var
ættaður, að sögn, frá Genova á
Ítalíu, en taldi sig þegn Spánar-
konungs.
Föstudaginn 3. ágúst 1492 kl.
8 um morguninn lögðu skipin
þrjú af stað út Palosfjörðinn og
tóku þvínæst stefnu í áttina til
kanarísku eyjanna. Förinni var
annars heitið til Indlands. Til-
gangur leiðangursmanna var
nefnilega sá að vita, hvort ekki
væri hægt með því að sigla beint
í vestur að komast á skemri tíma
til kryddlandanna miklu í Aust-
urálfu, heldur en með því að fara,
eins og Portúgalsmenn þá gerðu,
hina óralöngu leið suður fyrir
Góðrarvonarhöfða. Hugmynd
þessa átti Kólumbus, eða að
minsta kosti barðist hann fyrst-
ur manna fyrir því, að þetta yrði
reynt. Hann skorti hvorki þrek
nje áræði og mikill sannfæringar-
kraftur fylgdi orðum hans. Al-
staðar utan Spánar höfðu þó á-
form hans mætt þröngsýni og
hindurvitnum samtímans, verið
skoðuð sem öfgar einar og firrur.
Á Spáni voru þau dæmd af meiri
skilningi. Margir fjellust þar á
mál hans, og þaðan fjeklt hann
allan sinn stuðning. Förin var á-
kveðin, og Spánarkonungur,
Fernando hinn kaþólski, lagði