Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1942, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
323
fyrir þeim smærri. Skipshöfnin á
skipi Kólumbusar ljet hugfallast
fyr en hinar og komu fram há-
værar raddir um það, að nú
skyldi snúið við. Ekkert varð þó
úr beinni mótspyrnu af hálfu
skipverja gegn Kólumbusi, og
allar síðari tíma sögur um upp-
reisn gegn honum hafa ekki við
nein sönnunargögn að styðjast,
enda er hvergi minst á neitt slíkt
í frásögnum samtíðarinnar, og
hvorki gaf Kólumbus það nokk-
urn tíma í skyn í brjefum sínum
síðar, nje sonur hans Fernando,
er hann skrifaði sögu föður síns.
Þann 11. október náðu einhverj-
ir skipverjar í græna trjágrein,
sem flaut á yfirborði sjávarins,
ennfremur trjekubb, sem bar þess
merki að hafa sviðnað í eldi, út-
skorinn staf og aðra trjágrein
með rauðum berjum. Nú var eng-
um blöðum um það að fletta, að
land hlaut að vera skamt undan
stafni. í stað kvíðans og vonleys-
isins greip sterk eftirvænting
hugi allra skipshafnanna. Kólum-
bus skipaði svo fyrir, að segl
skyldu feld um miðnætti, svo að
ekki kæmi til, að skipin rynnu
upp á grynningar við hina ókunnu
strönd, sem gat verið skamt und-
an.
Það var örlítil, flöktandi Ijós-
glæta, eins og frá blysi í fjöru-
borðinu, sem var fyrsta kveðja
hins ókunna heims út við dimm-
an sjónhringinn til hinna ör-
þreyttu leiðangursmanna. Kólum-
bus telur sig í dagbók sinni hafa
fyrstan sjeð þetta ljós. En Her-
nández Oviedo y Valdés, sam-
tímamaður Kólumbusar, segir svo
í sögu sinni um fund Ameríku:
„Háseti nokkur á skipi flota-
foringjans, ættaður frá Lope,
hrópaði: ljós! land! Þá gall við
strax þjónn Kólumbusar, Salcedo
að nafni, og sagði: Það er nú hús-
bóndi minn, aðmírállinn, þegar
búinn að segja; og Kólumbus bætti
við; Það er nú stundarkorn, síð-
an jeg sagði það og sá þetta ljós,
sem eflaust er á landi“.
Sá, sem fyrstur gaf til kynna,
að hann sæi land fyrir stafni, var
óbreyttur háseti á „Pinta“, skipi
Martín Alonsos. Hann gaf það til
kynna klukkan 2 um nóttina, þ. e.
aðfaranótt þess 12. október 1492,
og var þeirri fregn heilsað með
skothríð úr fallstykkjum skip-
anna. Föstudagurinn 12. október
1492 rann upp. All-langt fram-
undan blasti við lág strand-
lengja vaxin trjám, eins og ald-
ingarður að sjá. í fjarska gnæfðu
blá fjöll. Hjer og hvar voru
smærri eyjar, hólmar og sker.
Kólumbus og Pinzón og fjelagar
þeirra voru komnir til Lukaja-
eða Bahama-eyjanna, sem er eyja-
klasi, er liggur frá Flórida-skaga
til Haiti, undan norðurströnd
Kúba. Þeir höfðu verið 36 daga
á siglingu frá Kanarísku eyjun-
um, en vegalengdin þaðan er um
750 sjómílur. Sem foringi leið-
angursins klæddist nú Kólumbus
viðhafnarskrúða og síðar um dag-
inn fór hann í land með þeim
Pinzón-bræðrum og öðrum yfri-
mönnum á flotanum. Er þeir
stigu á land, krupu þeir þegar
á knje og báðust fyrir. Kólumbus
stóð fyrstur upp, dró sverð sitt
úr slíðrum og breiddi úr fána
Kastilíu. Kallaði hann förunauta
sína hátíðlega til vitnis um það,
að land þetta og önnur þau, er þeir
síðar kynnu að finna, væru eign
Spánarkonungs, og var orðuin
hans svarað með dynjandi fagnað-
arópum. Eyja þessi var kölluð
Guanahani af íbúum hennar, og
er talið, að það hafi verið sú,
sem nú er kölluð Watling. Eftir
því sem finnendur hennar lýstu
henni, átti hún að vera aðeins
15 mílna löng og líltt og baun
í lögun, öll skógi vaxin og lítið
stöðuvatn í henni miðri. Kólumbus
gaf henni nafnið San Salvador,
eða Frelsaraeyjan. Eyjarskeggjar
gengu allsnaktir og voru illa sið-
aðir. Þeir höfðu mjög ófullkom-
in vopn, þar sem þeir kunnu
ekki að notfæra sjer málma. Smá-
fleytur höfðu þeir, svokallaðar
„pirogas", eintrjáninga eða trjá-
boli holaða innan, og á þeini
komust þeir til næstu eyja. Er
Spánverjar fengu vitneskju um,
að fleiri eyjar væru nálægt, töfðu
þeir ekki lengur í San Salvador,
en hjeldu hinum þrem skipum sín-
um í þá átt, er eyjarskeggjar
bentu þeim og sögíu, að væri að
finna stærri lönd. Fundu þeir
þannig Kuba og Haiti. Þá síðar-
nefndu ey skírði Pinzón „La Es-
panola“, sakir þess hve landslag
þar minti hann á suðurstrendur
Spánar. Lítið könnuðu þeir eyjar
þessar og ekki höfðu þeir mikil
mök við eyjarskeggja, enda var
fátt eitt á því að græða fyrir þá,
þar sem þeir skildu ekki mál
þeirra. Á Kuba var þeim vel tekið
af höfðingja eyjarinnar. Urðu
þeir þar varir við einkennilegan
sið, sem virtist vera mjög út-
breiddur meðal íbúanna. Lýsir Las
Casas biskup honum á þessa leið:
„Allir karlmenn voru með blys
í höndum og einhverskonar jurt-
ir, sem ilma eins og reykelsi; þær
eru þurrar og vafðar inn í eins-
konar laufblað, sem líka er vel
þurt, og líkist það þá mest pápp-
írsbyssum þeim, sem krakkar eru
vanir að búa sjer til á hvítasunnu-
hátíðínni. Nú kveikja þeir í öðr-
um enda vöndulsins og um hinu
endann teyga þeir eða sjúga að
sjer reykinn, og sígur þá á þá
höfgi, líkastur ölvímu, og er sagt,
að þá finni þeir ekki lengur til
neinnar vanlíðunar".
Þetta voru með öðrum orðum
hinar fyrstu tóbaksreykingar,
sem Evrópumenn höfðu kynni af,
og var það að vonum, að þeim
kæmu þær nokkuð einkennilega
fyrir sjónir fyrst í stað. Allir
kannast við söguna af þjóni
Walters Raleigh, sem hjelt, að
kviknað hefði í húsbónda sínum
og helti yfir hann fullri fötu af
vatni. En eins og kunnugt er,
komust Evrópumenn furðu fljótt
á lagið með að reykja sjálfir, og
eftir það var tóbakið ein hin
verðmætasta verslunarvara ný-
fundnu landanna. Fám árum eft-
ir fund Ameríku bætti áðurnefnd-
ur Las Casas þessu við um tó-
baksnautn landa sinna: „Spán-
verja þekti jeg á Espanola-eyj-
unni, sem höfðu vanið sig á að
reykja blöð þessi; væri þeir ávít-
aðir fyrir það og sagt, að þetta
væri ljótur ávani, svöruðu þeir
því, að þeim væri lífs ómögulegt
að venja sig af nautn þessari. En
ekki fæ jeg skilið, hvaða ánægju
eða gagn þeir hafa af þessu“.
Meira.