Lesbók Morgunblaðsins - 06.12.1942, Blaðsíða 4

380
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ^
Jarbas konungur í Maxitaníu.
Hún neitaði h'onum og þá hótaði
hann henni stríði. Þá ljet Dido
tendra bál mikið, og ljest vilja
færa sálufórn fyrir Sycharbas
mann sinn. En hún steig sjálf á
bálið til þess að firra borg sína
ófriði. Onnur sögn er sii, er róm-
verska skáldið Vergelius hefir
kveðið um, að Æneas, forfaðir
Rómverja, hafi komið frá Troju
eftir að Grikkir brendu hana, dval
ið hjá Dido um stund og unnið
ástir hennar. En goðin höfðu ætl-
að honum að verða forfaðir Róm-
verja, og því sigldi hann burt
með leynd. En þegar Dido frjetti
það, steig hún á bálið af ástar-
harmi. Eftir það varð Dido vernd
argyðja borgarinnar. -— Talið er,
að borgin hafi verið stofnuð á 9.
öld f. Kr.
Lega borgarinnar þarna, þar
sem Miðjarðarhafið er mjóst, og
við góða höfn, varð til þess, er
tímar liðu, að hún varð fremst
af öllum verslunarborgum Fön-
íkumanna við vestanvert Mið-
jarðarhaf. — Þær voru margar
eldri en Kartago, en samband
þeirra sín á milli eða við heima-
landið, Fönikíu, var mjög laus-
legt. En samkeppnin við grísku
nýlendumennina á Sikiley varð
til þess að sameina hinar fönik-
isku borgir undir forustu Karta-
go, og þannig myndaðist hið
púnverska ríki. Þegar það var
stærst náði það yfir heimaland-
ið, það sem nú heitir Tunis og
norðurströnd Afríku alt austan
yfir Tripolis og vestur að Gí-
braltarsundi, vesturhluta Sikil-
eyjar, Sardiniu og suðurhluta
Spánar. En ríki þetta var mjög
lauslegt og stöðugum breyting-
um undirorpið vegna styrjalda
sem stóðu í hart nær tvær aldir.
En meðan þeir áttu í styrjöldum
við Grikki á Sikiley, fóru þeir
verslunar- og rannsóknarferðir
til vesturstrandar Afríku. — í
fornum ritum er sagt frá einni
ferð þeirra allt suður að Guineu-
flóa.
Þeir sigldu vikum saman, þar
til þeir sáu eldstrauma velta yf-
ir landið. — En í Vestur-Sudan
kveikja svertingjarnir í sinunni
um þurkatímann, og þá æðir eld-
Hermaður frá Tunis með tvær
af konum sínum.
urinn um þurrar sljetturnar. Þá
sneru skip þeirra aftur.
Aðra ferð fóru Kartagoborg-
armenn allt norður til Bretlands-
. eyja. Vestasta nýlenduborg
þeirra var Cadix á Spáni. Með
verslunarskipum þeirra barst
mikill auður til borgarinnar, og
varð hún því brátt ein stærsta
borg við Miðjarðarhaf. Sumir
rithöfundar telja, að íbúar henn-
ar hafi um tíma verið fram und-
ir milljón, þó að aðrir efi það.
Fólkið í borgunum skiptist eins
og víðar í yfirmenn og undir-
gefna, aðalinn, sem efalaust var
af hinum fornu, fönikisku ætt-
um, og alþýðu, sem að einhverju
leyti hefir verið af öðrum þjóð-
stofni. í borginni var höfðingja-
veldi líkt og í Róm. En aðals-
menn einir höfðu rjett til em-
bætta. Tungumál borgarbúa var
hin forna, semitíska tunga Fön-
ikumanna, sem var mjög skyld
hebresku. — Trúarbrögðin voru
þau sömu. Þeir trúðu á Baal og
fleiri guði, sem við öll könnumst
við úr biblíusögunum, það voru
grimmir guðir, sem kröfðust
mannfórna. Molokk urðu menn
t. d. að blíðka með því að fórna
honum frumgetnum börnum. —
Hann mun hafa átt sjer hof
hjer á hæðinni, þar sem kirkjan
stendur nú. Þar stóð líkneski
hans. Það var holt innan, og í
því brann eldur. Likneskið rjetti
fram armana. Presturinn tók
barnið og lagði það á arma lík-
neskisins svo að það valt inn í
gin þess og ofan í eldlogana. Og
á meðan það brann, var leikið á
hljóðfæri og bumbur barðar,
svo að ekki heyrðust óp þess eða
foreldranna. Þessi viðbjóðslega
guðsdýrkun er sá blettur á menn
ingu Kartagoborgarmanna, sem
ekki verðúr af þeim þveginn.
önnur hof stóðu og hjer á
hæðinni, svo sem gyðjunnar Tan
it sem Rómverjar kölluðu Heru,
og guðsins Asclepios. Annars
vita menn tiltölulega lítið um
menningu Kartagoborgarmanna.
Þeir hafa ekki látið eftir sig
neinar bókmenntir. Það litla,
sem menn vita um hana, er úr
ritum óvina þeirra, Rómverja og
Grikkja.
Viðureign Grikkja og Karta-
goborgarmanna um yfirráðin
yfir . Sikiley gekk hvorki nje
rak. En eftir 300 komu Rómverj
ar fram á sjónarsviðið. Þeir ráku
Kartagoborgarmenn af Sikiley í
fyrsta púnverska stríðinu 264 til
241. En í stað þess bættu Karta-
goborgarmenn við sig löndum á
Spáni. En foringja þeirra Hanni-
bal, skildist það rjettilega, að
það var ekki olnbogarúm í vest-
anverðu Miðjarðarhafi fyrir
bæði Rómverja og Kartagoborg-
armenn, og því fór hann með her
sinn til Italíu 218 árum fyrir
Krist til þess að beygja Róm-
verja. Þrátt fyrir 16 ára ófrið
tókst honum það ekki. Hann var
kallaður heim, og árið 202 urðu
Kartagoborgarmenn að semja
frið og afsala sjer öllum löndum
sínum utan Afríku.
En þrátt fyrir hina hörðu frið
arkosti heppnaðist þessum aust-
urlensku kaupmönnum að auðga
borgina á ný. Og Kartagoborg
varð að grýlu á Rómverja, grýlu,
sem þeir voru logandi hræddir
við. Einn þeirra, Cato gamli, end
aði allar ræður sínar í ráðinu á
því að segja, að hvað sem öðru
liði, þyrfti að eyða Kartago. Og
með herópinu: Delenda est Karta
go“ („Kartago ber að eyða“)
brutu þeir friðarsamningana
frá 202 og gettust um borgina
árið 147 f. Kr. Scipio foringi
þeirra setti herbúðir sínar þarna