Lesbók Morgunblaðsins - 31.08.1947, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
257
RÁNYRKJA
Fljótandi verksmiöja œtti aö
allan úrgang.
MÖRGUM er það orðið áhyggjuefni
hvernig fara muni um fiskimiðin með
þeirri rányrkju, sem þar fer fram nú.
Og fyrir oss íslendinga getur þetta
haft meiri og aivarlegri þýðingu en
fyrir nokkura aðra þjóð, því að engin
önnur þjóð í heimi byggir svo mjög
afkomu sína á sjávarafla sem íslend-
ingar.
Oft er talað um það, að hjer hafi
orðið stórst.ígar framfarir í fiskveið-
um. Það er að vísu rjett, að vjer eig-
um nú fleiri og betri veiðiskip heldur
en nokkurn tíma áður. En um fram-
farir í veiðiaðferðum hefur ekki verið
að rœða. Veiðiaðferðirnar eru ná-
kvæmíega þær sömu og um seinustu
aldamót. En rányrkja hefur farið í
vöxt.
Fyrir nokkru birtist grein í enska
tímaritinu „Cavalcade" um rányrkj-
una á höfunum og hver ráð væri þar
til úrbóta. Ýmislegt af því, sem þar er
sagt mættum vjer leggja á minnið
og hugsa um það í alvöru. Hjer er
stuttur úrdráttur úr greininni:
Þær veiðiaðferðir, sem nú eru not-
aðar eru fiskastofninum hættulegar,
og það er fleygt ókjörum af góðum
mat og öðrum verðmætum. Vjer þurf-
um ekki annað en taka dæmi af tog-
urunum. Klukkustundum saman draga
þeir botnvörpur sínar eftir sjávar-
botninum í hvert sinn, sem þeim er
kastað. Stórar völtur úr trje og járni
eru á fótreipunum og þær bæla niður,
brjóta og rífa upp sjávargróðurinn,
sem fiskurinn lifir í. — Vörpurnar
svelgja allan fisk, sem verður á leið
þeirra, bæði þann fisk, sem menn
vilja veiða og hinn, sem þeir vilja
ekki sjá, og ýmis önnur sjódýr. Dag
eftir dag, mánuð eftir mánuð og ár
eftir ár, er verið að eyðileggja heim-
[ SJÓNUM
fylgja togaraflotanum og hiröa
kynni fiskanna og stofninn sjálfan
með þessari hættulegu veiðiaðferð.
Það er því síst að furða þótt aflinn
fari minnkandi og fiskurinn verði lje-
legri.
Hjer er alveg sama sagan eins og
ef menn ætluðu sjer að beita skepnum
á upp urið land. Afleiðingin af þessu
sífelda skrölti með botnvörpurnar a
mararbotni, kemur þar öllu í örtröð
og sultur verður hjá fiskunum.
Það er daglegur viðburður, þegar
botnvarpa er dregin upp, að í henni
sje aðeins fátt nytjafiska en fjöldi
annara fisktegunda, sem þykja of verð
litlir til þess að fylla stíurnar með
þeim. Þegar „pokinn" er opnaður
hrynja þessir fiskar úr honum í stóra
beðju á þilfari. Þar drepast þeir allir
á fáum mínútum og svo er þeim mok-
að fyrir borð. En enda þótt eintómur
þorskur sje í vörpunni, þá er bruðlunin
samt óskapleg. Menn hirða ekki annað
en stórfisk og millifisk; smælkinu er
öllu mokað fyrir borð.
Hinn sveltandi heimur getur ekki
horft upp á þessa bruðlunarsemi með
köldu blóði. Hjer er verið að fleygja
ógrynni af dýrmætri fæðu. En væri
fljótandi verksmiðja látin fylgja tog-
araflotanum, þá mætti hirða allt. Það
hafa nú á undanförnum árum orðið
svo miklar framfarir í því að sjóða
niður fisk og vinna úr honum ýmis
fæðuefni og fjörefni, að hægt væri að
nota allan úrgangsfiskinn. Og með
þessu lagi yrði hann miklu heilnæm-
ari og lostætari fæða heldur en mis-
jafnlega vgl verkaður saltfiskur, sem
nú er á boðstólum í heitu löndunum.
Vísindamönnum hefur tekist að
finna hagkvæma aðferð til þess að
vinna protein úr kjöti. Það er alveg
eins hægt að vinna það úr fiski, og
þá er sama þótt það sje úrgangsfisk-
ur jafnvel hlýri og hákarl, hámerar og
háfiskar. Það er líka hægt að vinna
fjörefni úr fiski, og allan úrgang má
þurrka og verka og gera úr því fiski-
mjöl, sem er ágætt fóður handa hæns-
um.
Þótt ótrúlegt megi virðast koma
ekki nema um 2% af öllum matvæl-
um mannkynsins úr sjónum, eins og
nú stendur, og þó er sjórinn miklu
stærri en löndin og dýralíf bar fjöl-
skrúðugt.
Sje farið skynsamlega að fiskveið-
um mætti bjarga mannkyninu fra
sulti og jafnvel láta alla fá nægju
sína að borða. En þessi aðferð, að
fleygja meiri hlutanum af veiðinni
aftur í sjóinn og reka hina ömurleg-
ustu rányrkju, er þess valdandi að
vjer getum ekki notið þeirra gæða,
sem höfin gætu veitt oss í svo ríkum
mæli.
^ ^ ^ V
rlirinýinffar
ÞESSI smásaga getur verið til at-
hugunar fyrir þá, sem eru að hringja
á nóttunni og hina, sem verða fyrir
ónæði af því.
Um miðja nótt ætlaði kona að
hringja til mágkonu sinnar. Hún gekk
að símatólinu og sneri töluskífunni
og beið svo lengi. Hún heyrCi að sím-
inn hringdi stöðugt. Að lokum svaraði
svefnþrungin rödd
„Má jeg fá að tala við Margrjetu?"
sagði konan.
„Bíðið þjer ofurlítið", sagði röddin.
Hún beið og beið. Fimm mínútur
liðu. Tíu mínútur liðu. Hún var orðin
óþolinmóð, tvísteig af þreytu og var
farin að iðrast eftir því að hún skyldi
hafa hringt. Fimtán mínútur liðu. Þá
kom sama svefnþrungna röddin aftur
í símann:
„Þjer ættuð að gæta þess að velja
rjett númer þegar þjer hringið á
nóttunni“.
4
t