Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1948, Blaðsíða 12

12
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
í'JEKVÖRN
,,Hún er innan undir magálnum; kann
vera fleiri en ein. Hana skal taka og
láta millum brjósta sjer, strax volga,
en taka ei á með berum höndum. Þar
skal hún vera þann dag út. Síðan skal
hún í hveiti geymast. Þeir skrifa, sá
maður liafi lán með sauðíje, siðan hana
á“ (Hndr. Emfj.).
SKÍRSLUR
Það var siður í fornöld, að menn
fengju tækifæri til þess að hrinda af
sjer sakargiftum m?ð skírslum. Helstu
skirslur voru járnburður og ketiltak.
Járnburður var í því fólginn að bera
glóandi járn í hendi sjer nokkur skref
(b'klega þrjú). Ketiltak var að taka
stein upp úr katli eða potti með sjóð-
andi vatni í. Við báðar skírslurnar varð
sá, er undir þær gekst að vinna áður
eið að máli sínu, og skírslan varð þá
sem dómur drottins, sem sýndi það með
jarteini, að eiðurinn væri rjettur. Ketil-
tak var mest kvennaskírsla.
VEÐURSPÁ MÁLMA
Fölvi, sem fellur á járn eða aðra
málma en kopar, silfur og gull, er ó-
rækt merki þess, að bráðlega þyknar
í lofti og að úrkoma er í nánd. Þetta
sjest m. a. á borðbúnaði, vasahnífum
og peningum: Þeir eru eigi'ávalt jafn-
fagrir. Sje hlutir þessir fægðir, verða
þeir því fegurri, sem meira bjartviðri
er í vændum, ella verður fægingin altaf
móðukend og varir stutt (Jón Pálsson).
ODDUR DAÐASON
hjet maður og var kallaður snikkari.
Hann var uppi á öndverðri 17. öld. Hann
sigldi og fór víða um lönd. Var hann
handtekinn af Tyrkjum og leikinn hart.
En hvað sem á daga hans dreif úti í
heimi, var hann aldrei hræddur um líf
sitt, því að hann var viss um það að á
íslandi ætti hann að deyja, „drukna
annað hvort í Svartá eður Laxá, og svo
varð“.
STAÐARHÓLS-PÁLL
var lagamaður góður, en einkennilegur
i háttum. Er sagt um hann að hann hafi
eitt sinn stefnt konungi og lotið á annað
knje á meðan, og sagt sig lúta tigninni,
en standa á rjettinum. Sú er önnur saga
NOBELSVERÐLAUN. — Hjer á myndinni sjest Gustav Svíakonungur afhenda
prófessor Robert Robinson Nobelsverðlaunin fyrir efnafræði. Robinson prófessor
er enskur og er hann meðal annars kunnur fyrir það að hafa fundið upp aðb rð
til a* framleiða gerfi-penicillin.
um hann, að hann hafi siglt skipi sínu
á sker og kveðið þetta:
ítar sigli austur um sjó
öldujórnum káta,
skipið er nýtt, en skerið hró,
skal því undan láta.
Skipið klofnaði, en hann bargst á sker-
inu; þar kom að óvildarmaður hans og
spurði hvort hann vildi þiggja líf. „Gerðu
hvert er þjer sóma þykir“, sagði Páll.
Sá maður hjálpaði honum á land, en Páll
laust hann kinnhest og gaf honum síðan
20 hundraða jörð, kvað það skyldi vera
fyrir iífgjöfina, en kinnhestinn fyrir um-
mæli.
HÖLASTÓLL
Árið 1801 var Hólabiskupsstóll lagður
niður og Hólaskóli til þess að „hlífa
Kóngsins kassa“ vió útgjöldum. Þótti
Norðlendingum súrt í broti, en fengu
ekki rönd við reist. Á Hólum hafði bá
verið biskupslaust síðan 1798 er Sig-
urður biskup andaðist. En nú skyldi
að eins vera einn biskup á íslandi og
kom það fyrst í hlut Geirs Vídalíns. Og
nú varð Hólavallaskóli ekki beisnari
en hann var, eina menntastofnunin e ís
landi. — Þegar þessi breyting varð,
höfðu tveir biskupar verið á íslandi í
hartnær 700 ár (1106—1801).
HOLGEIR ROSINKRANZ
höfuðsmaður hafði með sjer til gam-
ans hingað til lands eina apynju og
affa, hvort á íslenskum, sem það ei fýr
sjeð höfðu, þótti starsýnt á að horfa,
og sögðu danskir íslenskum að þetta
væri óstindíaniskt fólk og Jón Ólafs-
son skildi og kynni að útþýða þeirra
mál, hverju íslenskir trúðu, og einn ís-
lenskur maður bugtaði sig og hneigði
með reverentíu fyrir þessum indí-
öndsku hjónum, hverjum hann gaf 4
pör sokka, sem hann sagði að sín kona
hefði sent þeim (Jón Indíafari).