Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1949, Qupperneq 5

Lítum svo til Asíu, þar sem þjóð
ir hafa lifað sínu eigin li'fi og ekki
haft neitt samneyti við oss Þar
munum vjer reka oss á sömu sög-
una. Hin forna kínverska menn-
ing smáhrörnaði og fór um koll
þegar ríkið sundraðist um 200 ?r-
um eftir Krist.
Það mætti benda á tuttugu aðr-
ar menningar, sem annað hvort eru
liðnar undir lok, eða komnar að
fótum fram.
Þetta er síður en svo hughreyst-
andi. Jeg fæ ekki betur sjeð en
að sú eina menning sem nú verð-
ur ekki sagt um að sje í hrörn-
un, sje menning vor sjálfra, hin
vestræna menning.
En hvaða ályktanir má þá droga
af þessari hrakfallasögu mannkyns
ins fyrir vora eigin menningu? Er
hún komin að hruni?
Jeg held ekki, en til þess að fá
ákveðið svar, verðum vjer að at-
huga hvaða orsakir lágu til þess
að eldri menningar hrundu til
grunna, og hvort vjer getum sneitt
hjá þeim, svo að þær verði ekki
vorri menningu að fótakefli.
Jeg held að styrjaldir hafi ætíð
verið orsökin að hruni hverrar
rpenningar.
í hvert skifti, sem einhver menn
ing hefir kollvarpast, hafa verið
styrjaldir milþ þjóða. Og þótt
einliverri menningu hafi tekist að
lokum, áður en hún hrundi að
losa sig við styrjöld, þá hafa eftir-
köstin jafnvel orðið enn verri en
styrjöldin.
Það hefir verið venjan að úti-
loka styrjaldir með því að afmá
þau ríki, sem hafa borist á bana-
spjót. Þetta heíir gerst bannig að
eitthvert ríki hefir borið ægis-
hjálm yfir hin, og afmáð þau í
þeim tilgangi að koma á alheims-
friði. Augljósasta dæmið um þetta
er það hvernig rómverska keisara-
ríkið barði gríska ríkið til friðar.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS " TT' 5
En samskonar atburðir hafa gerst
í Kína og víðar.
Gallinn á hinum rómverska friði
er sá, að hann kemur of seint og
er of dýrkeyptur. Hann kemur ekki
fyr en stríð hefir verið háð til úr-
slita og þjóðirnar eru flakandi í
sárum. Slíkur friður er því ekki
til annars en draga það dálítið á
langinn, að hrörnandi menning
hrynji til grunna. Hann getur ekki
bjargað menningunni.
Nú er þetta spurningin um vora
eigin menningu: Á að halda áfram
uppteknum hætti að brjóta þjóðir
á bak aftur til þess að vemda frið-
inn? Eða getum vjer fundið eitt-
hvert annað ráð gegn styrjöldum?
Síðan fyrri heimsstyrjöldinni
lauk höfum vjer leitast við að
skapa einingu og frið með gagn-
kvæmri undanlátssemi og sam-
vinnu, í stað þess sem áður var,
að brjóta þjóðir á bak aftur. Ef
þetta gæti blessast, þá höfum vjer
náð árangri, sem engri fyrri menn-
ingu hefir heppnast að ná. og þá
væri hafinn nýr þáttur í sögu
mannnkynsins.
Vjer skulum því haldi fast við
þessa stefnu til þess að verjast yf-
irvofandi falli. Eigi megum vjer
loka augum fyrir hættunni og
glúpnum eigi þótt hún berji að dyr-
um. Vjer skulum snúast alt öðru
vísi við henni heldur en áður hefir
verið gert, það er eina vonin til að
bjarga menningunni.
Vjer erum ekki dauðadæmdir.
Vjer erum vorrar eigin gæfu smið-
ir. Það er hlutverkið, sem bíður
vor.
V ií V ^ i/
Vjer trúum
í blindni á tölur, og því fer sem fer.
Eða hafið þið ekki heyrt sorglegu ^ög-
una um manninn, sem druknaði í
læk, er var aðeins tvö fet að meðaltali
á dýpt?
- Molar -
Fyrir rjetti. Verjandi sakbornings,
sem er ákærður fyrir mnbrotsþjófnað,
segir:
— Herra dómari. Jeg mótmæli því
að skjólstæðingur minn hafi brotist
inn í húsið. Hann kom þar að opnum
glugga og teygði hægri höndina inn
um hann og náði þar í nokkra lítils-
verða gripi. Nú er hægri hönd hans
ekki hann sjálfur, og jeg fæ ekki sjeð
hvernig þjer getið dæmt hann fyrir
það sem hönd hans gerir.
— Þetta er prýðilega mælt, sagði
dómari. — Og samkvæmt því dæmi
jeg hægri hönd mannsins til ársvist-
ar í betrunarhúsi. Hann ræður því
hvort hann vill vera þar hjá henni
eða ekki. __
Þá hló sakborningur, tók af sjer
hægri handlegginn (sem var gerfi-
handleggur) lagði hann ó borðið fyr-
ir framan dómarann og gekk út.
★
Maður nokkur í Bandaríkjunum og
dóttir hans voru á skemtiferð í hest-
vagni. Þá rjeðist stigamaður á þau.
Maðurinn hvíslaði að dóttur sinni:
„Feldu demantsarmbandið þitt uppi í
þjer“. Hún gerði það. Stigamaðurinn
tók alt fjemætt af þeim og ók svo burtu
í vagninum, en þau stóðu þar eftir. Þá
sagði faðirinn:
„Það er ljóta ólánið að mamma þín
skyldi ekki vera með, þá hefðum við
bjargað hestinum og vagninum Hka“.
★
Pjetur- — Er það ekki sárgræliiegt
að konur skuli aldrei geta gleymt gift-
ingardeginum sínum?
Sveinn: — En maðurinn gleymir
honum altaf. Hvernig skyldi standa á
því?
Pjetur: — Það ættir þú að skilja sem
sjómaður. Altaf manstu hvaða dag þú
veiddir stærsta þorskinn.
Sveinn — Já — en — —
Pjetur: — En þorskurinn — held-
urðu að hann muni eftir því?
★
Það er sumsstaðar venja að afhenda
börnum fyrsta daginn í skólanum eyðu-
blað með ýmsum spurningum viðvíkj-
andi heimilum þeirra og eiga foreldrar
að útfylla það. Einu sinni skilaði lítil
stúlka þessu eyðublaðí með þessum
upplýsingum frá móður sinni:
— Við eigum 18 börn. Maðurinn
minn smíðar líka borð og stóla.