Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1949, Blaðsíða 6

402
L&SÍ30K MORGXJNBLAÐsiHd
in voru þau einnig í valinu, er þau
fengu Gísla Jónsson ritstjóra og
fyrverandi prentsmiðjustjóra til
þess að búa kvæðin undir prent-
un, því að hann er bæði prýðis-
gott ljóðskáld, smekkmaður í þeim
efnum og þaulkunnugur öllu, sem
að bókaútgáfu lýtur.
Hann hefir einnig, svo sem
vænta mátti, unnið þetta verk sitt
af mikilli alúð. Fylgir hann kvæð-
unum úr hlaði með hressilega rit-
uðum inngangi, þar sem hann
kemur all víða við, drepur á meg-
indrætti í ljóðagerð Vestur-íslend-
inga og nefnir ýms kunnustu
skáld þeirra, og rekur síðan nevi-
feril höfundar kvæðanna og lýsir
honum.
Var Bjarni Þorsteirisson Aust-
firðingur, fæddur í Höfn í Borgar-
firði eystra 16. des. 1868, listrænn
maður á marga lund; lærði ljós-
myndagerð í Kaupmannahöfn og
stundaði hana lengstum eftir að
hann fluttist vestur um haf 1903
fyrst í Winnipeg og síðan árum
saman í Selkirk fram yfir sjötugs-
aldur. Hann ljest í Winnipeg 21.
maí 1943.
Frumsamin og þýdd kvæði hans
höfðu árum saman öðru hvoru
komið í vestur-íslensku vikublöð-
unum, og vakið athygli ljóðelskra
lesenda. Var það gott verk að
safna þeim í eina heild, því að þar
njóta þau sín betur og sýna sann-'
ari mynd af höfundinum, hæfileik-
um hans í ljóðagerðinni, hugðar-
efnum hans og lífsskoðun.
Öndvegi skipa þar „Árstíða og
náttúrukvæði" og er það vel, því
að ljóðræn skáldskapargáfa höf-
undarins nýtur sín þar best, að
öllu samanlögðu. Þessi kvæði hans
eru löngum bæði falleg og lipur-
lega kveðin, 't. d. kliðhendan
„Haust“:
Nú breiðir haustið bleika slæðu á
foldu
sem blómum ofna kirtlinum er
rúin;
með sumarhljóm er söngfugl burtu
flúinn
og svaiflast fölnuð lauf um raka
moldu.
En yfir jörðu hvílir deyfð og
drungi;
og dapurlegt er hvert sem augað
lítur.
í nöktum greinum nöpur kylja
þýtur;
og nóttu hrímvald eykst og skugga
þungi.
Að vorí gróa grös og lauf á meiði
og glitrar rósin fríð í jurta-beði.
En blóm sem hnigu í haust, ei
lifna aftur.
Að hvert eitt vor fram nýja kyn-
slóð leiði
það lögmál setja lífshöfundur rjeði;
og lífögn smá í fræi er hans kraftur.
Kvæðaflokkurinn „Úr ýmsum
áttum“ ber því vitni, að skáldið
hefir ekki „flotið sofandi að feigð-
arósi“, en verið maður sannleiks-
leitandi, sem gerir sjer far um að
finna lausn á torráðnum gátum
mannlífsins og tilverunnar. Þetta
kemur mjög vel fram í kvæðinu
„Vjer spyrjum". Samfelldara og
svipmeira er þó kvæðið „í graf-
reitnum“, sem rjettilega hefir talið
verið eitt fegursta og best unna
kvæðið í bókinni; í því er
sá hugsanaþungi og sú undir-
alda einlægrar og djúprar tilfinn-
ingar, sem einkennir góðan skáld-
skap. í því, og mörgum öðrum
kvæðunum í þessum flokki, ber
mikið á hinni ríku íhygli höfund-
arins. Annarsstaðar er það hvöss
ádeila á heimskuna og veilurnar í
mannlegu fjelagi, sem efst er á
baugi í þessum kvæðum almenns
efnis. Á skylda strengi í ádeilu-
kvæðunum er slegið í „Gaman-
kvæðunum", og er þar einna best
bragð að kvæðinu „Himnafregrur“,
en þetta er lokaerindið:
Einfaldir, að sögn, eru sælir;
en svikarefur margur þá tælir.
Ýmsir gerast leiknir að ljúga
og lygi sinni að endingu trúa.
í árstíða- og náttúruljóðum
Bjarna eru ýms kvæði sprottin úr
jarðvegi heimahaga hans á Aust-
urlandi, t. d. „Borgarfjörður“, hlýtt
og sonarlegt, og „Úti á töngum".
Hann yrkir einnig drengileg ætt-
jarðarkvæði og þjóðernisleg hvatn-
ingarljóð og allmargt vinaminna.
eins og gengur, áferðargóð og inni-
leg, ekki síst fallega kvæðið til
móður konu hans áttræðrar.
Svipmeiri eru þó hin sögulegu
kvæði hans („Úr sögum og sögn-
um“) og fer hann þar sínar götur
um sitthvað í efnistúlkun; brugðið
er upp glöggri mynd í kvæðmu
„Brók-Auður“, en „Höfuðlausnin‘
þó hreimmeira kvæði, enda brag-
arhátturinn þannig vaxinn, en því
lýkur með þessu erindi:
Orðstír besta óvin mesta
orti hann þá, sem heimur dáír.
Gylfa reyfði lofi, leyfði
lítils merku styrjarverkin.
Eigið fjör, — í kreppu kjörum —
kunni að skorða listaorðum.
Launin best, sem gáfust gesti
grams af rausn, var höfuðlausnin.
Af hlýlegum og haglega orðuð-
um erfiljóðum Bjarna hittir kvæð-
ið „Við dánarfregn Baldvins Hall-
dórssonar“ hins snjalla hagyrðings,
best í mark, látlaust og hjartan-
legt, og þetta seinasta erindi þess*
Farðu vel, og þökk sje þjer,
þröstur mjúkraddaður.
Vona jeg síðar mætir mjer
munarhýr og glaður.