Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.1951, Síða 4

256
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

Bergsieinn Kristjánssqn
íslenskir
koma þangað á undan norska stofn-
inum. Þetta virðist koma sæmilega
vel heim við reynslu síðustu ára.
Ýmislegt fleira en þetta sem nú
var talið bendir því til þess,
að tilgáta sú, sem hjer er sett fram,
sje rjett í öllum aðalatriðum. Hitt
er svo annað mál að síldarsjerfræð-
ingarnir eru ekki á eitt sáttir um
það, hve mikill hluti Norðurlands-
síldarinnar er af íslenska stofnin-
um, og hve mikill hluti er af norska
stofninum.
Við síðustu athuganir á köldtf
straumtungunni fyrir austan ísland
hefur það komið í ljós, að miklar
breytingar geta gerst á stærð henn-
ar og lögun á stuttum tíma. Óger-
legt er því að segja neitt um það
hvernig þún muni haga sjer í júní.
En þegar langt er komið fram á
vorið getur þó lega straumtung-
unnar gefið bendingar um það,
hvers megi vænta'af síldveiðunum
fyrir Norðurlandi það sumarið.
í sumar mun síldarsvæði þetta
verða rannsakað ítarlega. Gera það
íslensk, norsk og dönsk rannsókn-
arskip. Vonandi mun sú ítarlega
rannsókn færa okkur' nær latisn
þessa mikilvæga máls.
Jeg vil að endingu geta þess, að
engir ábyrgir norskir fiskifræðing-
ar hafa reynt að segja nokkurn
hlut fyrir um það, hvernig síldveið-
arnar muni verða við Norðurland
á sumri komanda. Enda er slíkt
því miður ógerlegt, með þeirri
þekkingu, sem nú er fyrir hendi,
um göngur síldarinnar á sumrin.
Ingvar Emilsson.
t t t
ÞAÐ VAR NÓG.
Frjettamaður spurði cinu sinni frú
Einstein hvort hún skildi afstæðiskenn-
ingu manns síns.
— Nei, ^varaði hún, en jeg skil Ein-
stein, og það er nóg.
ÞEIR sem nú eru komnir yfir miðj-
an aldur hafa orðið áhorfendur að
byltingu í íslenskum skófatnaði.
Fram yfir síðustu aldamót gengu
landsmenn nær undantekningar-
laust á heimagerðum skóm úr inn-
lendu efni. Þó munu jafnan hafa
verið fluttir inn útlendir skór,
bæði handa heldri mönnum og
spariskór handa alþýðu manna. —
En eftir síðustu aldamót fara ís-
lensku skórnir að víkja fyrir út-
lendum skóm, og nú má svo heita
að þeir sjeu algjörlega horfnir úr
notkun. En víst má telja að það
hafi mjög flýtt fyrir þeirri breyt-
ingu að upp eru risnar í landinu
sjálfu verksmiðjur sem framleiða
miklu betri skóíatnað úr innlendu
efni og má þá segja að þróunin
hafi gengið í æskilega átt.
Það lætur að líkum, að hinir
gömlu frumstæðu skór sjeu lagðir
af sjer með litlum söknuði, ekki
síst þegar það er vitað að í þeirra
stað fá menn betri og hentugri skó-
fatnað. Hver getur saknað gam-
alla leðurskóa, varpslitinna, nasbit-
inna, útvaðinna, bættra, og stag-
aðra — og þó eru þetta að vissu
leyti merkileg tímamót, því þessir
skór eru lagðir af sjer í síðasta
sinn, það bendir ekkert til þess
að þeir með sinni frumstæðu gerð
verði teknir aftur í notkun.
Það er því ekki afsökunarvert,
þó farið sje um þá nokkrum orð-
um, eftir svo langa og notadrjúga
þjónustu. Jeg mun því í grein
þessari ræða um efni það, sem þeir
eru gerðir úr, og verðmæti þess,
ásamt gerð þessara skóa, kosti
þeirra og galla.
skór
EFNI í vinnuskó alþýðu voru nær
undantekningarlaust úr íslensku
leðri. Húðum af hrossum og naut-
gripum, eldri og yngri. Sterkast
var það talið af gömlum nautum,
og kýrskinn drjúgum sterkari en
hrossskinn.* Verkun húðanna fór
fram á þessa leið: Fljótt eftir slátr-
un var húðin rökuð. Til þess voru
notaðir sjerstakir hnífar, sem í dag-
legu tali voru nefndir gæruhnífar,
urðu þeir að vera úr sjerlega góðu
stáli, því þeir urðu að bíta mjög
vel, ef verkið átti að ganga vel og
vera vel af hendi leyst. Til geymslu
þeirra varð vel að vanda, bæði að
gæta þess að ekki felli á þá rið,
og að börn og unglingar næðu ekki
til þeirra (samanber málsháttinn
um hárhníf í höndum óvita).
Eftir að húðin hafði verið losuð
við hárið var nál. 14 pund af blá-
steini leyst upp í heitu vatni, og
þegar upplausnin var orðin köld,
var henni rjóðrað um skinnið og
það síðan brotið saman. Eftir þessa
meðhöndlun var engin hætta á að
skemd færi í skinnið, en það skeði
helst ef of lengi drógst að hirða
það eftir slátrun.
Þegar skinnið hafði tekið litn-
um var það hælt sem kallað var,
það er neglt upp til þerris; hefur
það þá fengið grænleitan lit. Oftast
var húðin hæld á stórt trjeþil, á
*) í Flóamannakvæði sjera Bjarna
Gissurarsonar í Þingmúla, er fótabún-
aði bænda svo lýst:
Skórnir svo stórir, það skrökva jeg ei,
þeir skrapa um ristarnar fullir mcð
hey,
hárs með þvengjurri þá,
þeir af merinni grá
fljettaðir, krosslagðir leggjum át