Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.1951, Qupperneq 9

'" LESBÓK MORGUNBLADSINS
2(51
Litla húsið frcmst á myndinni er Þirighoitsstræti 9, húsið, sem Heigi Ilelgason
bygði 1846 úr afgangi af timbri Mentaskólans. IIús þetta kcmur við menningar-
sögu þeirrar aldar, því að þar vorn tíðum haldnir dansleikar. Var þá dansað i
suðurstofunni ,en veitingar hafðar í norðurstofunni. Er húsið því enn talandi
tákn um hve nægjusamt fólk var um húsakynni, cr það var að skemta sjcr.
ingu sem örugg heimild um bygg-
ingaháttu síns tima.
Jeg átti þess kost, að sjá nokkuð
af þessu tagi, þegar jeg s. 1. haust
var á ferð ura Norðurlöndin. í
sambandi við gamla húsið í Þing-
holtsstrætinu, cr mjer sjerstaklega
minnisstætt gamalt hus, sem jeg
sá í Stockhólmi. Hús þessi eru svo
nauðalík að ytra útliti, nema hvað
sænska húsið er nokkru lengra.
Þar sem það stendur, sem er á
cinum fegursta stað í borginni, eru
nokkur álíka gömul hús, en flest
cru þau mjög hrörleg orðin, cða
þá að búið er að tjasla við þau
mcð ýmsum hætti og eru þau nú
notuð sem geymslur o. þ. h. En
þetta umrædda hús, sem var einna
stæðilegast af þeim, tók bæarstjórn
in undir sinn vcrndarvæng. Var
húsið síðan lagfært eins og með
þurfti og án þess að raska nokkuð
útliti þess. í húsinu býr svo einn
maður, scm gætir þess, og sjer um
bað sem lagiæra þarf.
t_ Þá eru NorÖSaenc fcidíi eítirbát-
ar annara í þessum efnum. í Osló
eiga þcir eins og kunnugt er heilt
„safn“ af ævagömlum húsum
hvaðanæva af landinu. Eru þar
fjölmargar gerðir húsa, gömul í-
búðarhús, seljakofar, gripahús, já
og' heilar kirkjur.
Að sumrinu til má segja að þarna
sje stöðugur straumur ferðamanna,
bæði erlendra og innlendra, og
þykir öllum mjög mikið til koma
um ræktarsemi Norðmanna gagn-
vart sinni þjóðmenningu.
Víkjum nú huganum aftur hing-
að hcim. Væri nú cinhver vilji og
dugur í okkur höfuðstaðarbúum,
þá ættum við þcgar að hefjast
handa um verndun þeirra gömlu
húsa, sem cnnþá cru við iíði. Það
ætti að ákvcða cinhvcrn heppilcg-
an stað, í eða við bæinn, þar sem
þcssum húsum væri ætlaður stað-
ur. Það er nefnilega mín skoðun,
að við eigum ekki aðeins að taka
eilt hús, hcjdur mörg, cf til eru,
ásamt með skurum, hjöiium og
ccxura útihúsum. Þetta a svo að
flytja á hinn fyrirhugaða stað, á-
samt því fylgifje, sem til kynni að
vera, og varðveitast þar. Trúi jeg
ekki öðru en ferðamönnum þætti
eins gaman og fróðlegt að geta
skoðað og gengið um þessi gömlu
hús, eins og að kaupa glansmyndir
af þeim; því brátt kemur að því.
með sama áframhaldi, að ekkert
verður eftir til minja um hina
gömlu Reykjavík en myndir ein-
ar.
Mörgum verður nú kannske á að
spyrja, hvort hægt muni að flytja
þessi hús. Jeg hygg, að með þeim
tækjum, sem nú eru til slíkra flutn-
inga, sjeu engin vandkvæði á því
að flytja húsin. Það er líka vitað
að í mörgum þessum húsum voru
sjerlega traustir máttarviðir. Jeg
hefi sjálfur átt heima í einu þeirra,
hinu svonefnda Teitshúsi, sem cr
nr. 15 við Pósthússtræti. Minnist
jeg þess eitt sinn, að smiður nokk-
ur, er var að lagfæra þar eitthvað,
sagði að máttarviðirnir væru ó-
venjulega trauslir og taldi hann að
luisið gæti, með góðri mcðferð,
staðið óralengi ennþá.
Síðan þetta var eru nú nær þvi
30 ár, og get jeg ekki sjeð nein
veruleg hrörnunarmerki á útliti
hússins. Ef menn virða þetta gamla
hús vel fyrir sjer, hlýtur það að
vekja athygli, hve allar línur eru
hárrjettar; jafnvel mæniásinn er
þráðbeinn, cn þeim er annars
gjarnast að svigna þegar húsin fara
að verða mjög gömul. Jeg tel lít-
inn vafa á því að hægt sjc að flytja
þclta hús. Hinsvegar er jeg altaf
kvíðandi fyrir því, að einhvern
daginn, þegar jeg gcng þarna um,
þá verði húsið horfið og glatað. —
Eins hygg jeg að húsið í Þingholts-
strætinu sjb traustlega bygt og því
gott að flytja það. En svo þyrfti
auðvitað að klæða vesturhliðina á
somu hált og hún var áður. ng síð-
a.u mætti tiarsa allt húsið be^'ar
þa5 væri kcmið a „sinn staoA