Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1951, Blaðsíða 4

320
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
skáld
HIÐ ÁTTRÆÐA ÞJÓÐSKÁLD
Rektor Mentaskólans var þá góð-
skáldið og þjóðskáldið Steingrímur
Thorsteinsson. Hann hafði ort kvæði
fyrir þetta tækifæri. Hann var þá átt-
ræður að aldri, skáldfáki hans Íarið
að daprast flugið eins og eðlilegt var.
Enda var ekki laust við að við ungling-
arnir hentum gaman að sumum hend-
ingunum og orðatiltækjunum í kvæði
hans. Einkum þótti okkur það sjer-
kennilegur háttur gamla mánnsins, að
hann valdi sjer það kvæðisform að
ávarpa „salinn'*. Kvæði hans byrjar
svona:
,.Þú salur, þar nú sitjum vjer,
þín saga er frá þeim degi ger,
í þjer er vígð'ist þiftg."
Þegar hann svo hefur lýst i kvæði sínu
Jóni Sigurðssyni og athöfnum hans í
salnum, þá kemst hann m. a. svo að
prði:
„Og því er myndin snillings sett,
vor salur, á þinn vegginn rjett,
hún mitt sje meðal vor.“
En hvemig svo sem kvæðið er, sem
gamli maðurinn orti við þetta tækifæri
og útbýtt var þarna meðal gestanna,
þa vill svo til, að af öllum viðstödd-
um þessa morgunstund í Mentaskóla-
salnum er mjer Steingrímur Thorsteins
-son einn minnisstæður. Er jeg stóð
upp í pontunni nokkur augnablik, til
að mæla þar fáein orð og afhenda
myndina skólanum til eignar, varð mjer
litið á hinn áttræða rektor. Rann
I
upp fyrir mjer ljósara en áður, hve ævi
hans var orðin löng. Hann var ekki
nema tveimur áratugum yngri en þjóð-
hetjan, sem verið var að heiðra þennan
dag.
Enda þótt jeg hefði haft rektor
daglega fýrir augunum þrjá undan-
farna vetur, og hann hefði lagt sig í
lima, til þess að kenna mjer latínu
undanfarna mánuði og það var sann-
arlega ekki ljett verk, þá fanst mjer jeg
aldrei hafa sjeð hann eins vel og ein-
mitt nú. Yfir hinum skörpu svipdrátt-
um hans hvíldi göfgi og friður ellinnar,
ásamt lifsrúnum langrar ævireynslu.
Þá fann jeg til þess, hve ómerkilegir
við vorum 6-bekkingarnir, sem höfðum
átt að læra af honum latínuna og vor-
um nú að kveðja skólann eftir nokkra
daga, að við skyldum hafa fengið það
af okkur að láta ryðgaða tappatogara
og sjálfskeiðinga hrjóta ofan í \iða
jakkavasa gamla mannsins, þegar hann
var að kenna okkur, til þess að hafa
ánægjuna af því daginn eftir að sjá
vandræðasvip hans, er hann var að
bera þáð upp við okkur, að hann vissi
ekki hvar hann hefði fengið þetta
lánað.
MERKILEGT KYNNINGARSTARF
Steingrímur rektor sagði við þetta
tækifæri, frá nokkrum endurminning-
um sínum um Jón Sigurðsson. Síðan
flutti Þorteifur H. Bjamason adjunkt
aðaíræðuna. Kvæði rektors var sungið.
Og þá var þessum lið hátíðahaldanna
lokið. Þó mín þátttaka vasri næsta lítil-
fjörleg, þá var mjer stórum ljett, þegar
þetta var afstaðið.
Þorleifur H. Bjamason kennari átti
einn veigamesta þátt í því kynningar-
starfi á Jóni Sigurðssyni, sem fram fór
í samb. við afmælið, með útgáfu sinni
á brjefum forsetans. Brjefin, sem Þor-
leifur gaf út, og sjerstakt hefti af
Skirni, með mörgum greinum um for-
setann, færði Jón Sigurðsson nær vit-
und þjóðarinnar, en hann áður var.
Þjóðin hafði vissulega gert sjer grein
fyrir forystu hans og forystuhæfileik-
um í hinni löngu stjórnmálabaráttu. En
sú þekking var að mestu utan við alt
sem snerti og kalla mætti persónuleg
kynni. Með því að fá brjefin í hendur,
var almenningur Teiddur inn í vinnu-
stofu Jóns, gat virt hann fyrir sjer,
kynst leyndum hugsunum hans og hug-
renningum í blíðu og stríðu, er hann
skýrði samtíðarmönnum og samverka-
mönnum brjeflega frá merkum við-
burðum og daglegum atburðum í lífi
sínu. Heimur Jóns Sigurðssonar opnað-
ist þjóðinni gegnum brjefin.
Eftirminnilegastar eru mjer þó grein-
arnar i Skírni, einkum grein Indriða
Einarssonar, þar sem hann lýsir for-
setanum, daglegum störfum hans, dag-
fari og heimilisbrag, á heimili þeirra
hjóna.
Við lestur þessara greina kom for-
setinn ljós lifandi á móti manni. —
Glöggar myndir af honum urðu þá
þjóðareign.
DAGSKRÁIN
Þegar athöfninni í Mentaskólanum
var lokið, hófust hin meiriháttar há-
tíðahöld dagsins. Kl. 9Vá guðsþjónusta
í Dómkirkjunni, sr. Bjarni Jónsson
prjedikaði og lagði út af textanum
„Sannleikurinn mun gera yður frjálsa."
Klukkan 10 var iðnsýning sett í barna-
skólanum og klukkan 12 var háskólinn
settur eða vigður, í Neðri deildar-sal
Alþingis. Draumur forsetans um þjóð-
skóla skyldi rætast á 100 ára afmæli
hans.
Klukkan 1 hófst skrúðganga suður
að kirkjugarði, blómsveigar lagðir á
leiði forsetans. En er mannfjöldinn
sneri aftur úr þeirri för, og gekk niður
á Austurvöll, rann upp hátíðlegasta
stund dagsins, með ræðu Jóns Aðils,
frá Alþingissvölunum, og söng karlakór
Sigfúsar Einarssonar á svölum Hótel
Reykjavíkur norðan við Austurvöll. Þá
i fyrsta sinn söng karlakórinn góð-
kunni, er seinna hlaut nafnið „17. júní.“
Klukkan fjögur fór fram minningar-
athöfn í Bókmentafjelaginu. Hpn var
líka i Mentaskóla-salnum. Við þá at-
höfn voru deildir Bókmentafjelagsins
sameinaðar. Áður var fjelaeinu skipt
í Hafnardeild og islensku deildina, en
nú var Hafnardeildin lögð niður. Kl. 5
var sett íþróttamót, á hinum nýa iþrótta
-velli á Melunum, er vígður hafði verið
viku áður.
Mikið stóð til þennan dag og eftir-
væntingin var margvísleg.
IÐNSÝNING
Kl. 10 var svo iðnsýning opnuð í
barnaskólanum er Iðnaðarmannaf jelag-
ið gekst fyrir. Var formaður fjelagsins
Jón Halldórsson trjesmíðameistari, að-
alforgöngumaður þeirrar sýningar. —
Hjelt hann ræðu við þetta tækifæri.
Þetta var önnur almenna iðnsýningin,
sen\ haldin hafði verið hjer í Reykja-
vík. Sú fyrsta var haldin árið 1883 í