Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1951, Síða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
321
þáverandi barnaskóla bæjarins, við
Pósthússtræti, þar sem nú er lögreglu-
stöð.
Sýning þessi vakti mikla athygii, og
var fjölsótt, enda var mikið til hennar
vandað. Hafði undirbúningur hennar
staðið yfir frá áramótum, og sýningar-
nefndin kostað kapps um að fá sýn-
ingarmuni víðsvegar að af landinu eða
„iðnaðarmuni og hvers konar heimilis-
og handavinnu karla og kvenna,“ enn-
fremur búnaðaráhöld og afurðir, eins
og segir í auglýsingu, sem sýningar-
nefndin gaf út 1. janúar. Þar segir enn-
fremur, að Búnaðarfielag íslands hafi
heitið verðlaunum fyrir sýningarmuni,
sem koma landbúnaði við, og sýningar-
nefndin greiði flutningskostnað sýning-
armunanna með strandferðaskipum.
Mig skortir þekkingu á að gera grein
fyrir því gagni, sem sýning þessi hefur
gert fyrir iðnframleiðslu landsmanna.
En það man jeg glögt að margt bar þar
nýstárlegt fyrir augu. Þótti sýningin
með meiri myndarbrag en menn gátu
búist við að óreyndu.
HÁSKÓLAVÍGSLAN
Sama góða veðrið hjelst fram eftir
deginum. Var að sjálfsögðu óvenju
mikil mannaferð á götunum er fram á
daginn kom.
„Undir kl. 12,“ segir í ísafold, „barst
straumurinn að Alþingishúsinu. Þar
átti að fara fram á hádegi sú hin stór-
merka athöfn — vígsla Háskóla ís-
lands“. Sú athöfn fór fram í neðri
deildar salnum. Hafði þingborðum ver-
ið rutt úr salnum og stólar settir um
allan salinn fyrir boðsgesti. Salurinn
var skreyttur fánum. En beint á móti
forsetastól stóð á háum stalli klædd-
um bláum dúk mynd Bergsliens af Jóni
Sigurðssyni í marmara. Það vakti furðu
margra, og var gert að umtalsefni í
Isafold m. a. að bláhvíti fáninn, sem
skreytti Alþingishússsvalirnar þennan
dag, sást ekki innan veggja við þessa
hátíðlegu athöfn.
Boðsgestir voru komnir til sæta sinna
fyrir kl. 12. Þá var húsið opnað fyrir
almenningi. Ruddist þar hver sem betur
gat, uns hliðarherbergi og aðrar vistar-
verur voru fullar af fólki, er vildi fyrir
hvern mun fá tækifæri til að sjá eða
heyra hvað fram fór, við þessa merku
athöfn. En ekki varð jeg meðal þeirra,
sem hreppti það hnoss, þó jeg feginn
vildi og hefði gert tilraun til þess.
SKEYTI FRÁ FRIBItrK
KONUNGT VIII.
í upphafi voru sungin háskólaljóð
Þorsteins Gíslasonar, kórsöngurinn,
fvrri hluti. En frú Stefanía Guðmunds-
dóttir leikkona las sólóna,
Að því búnu steig Klemens Jónsson
landritari í forsetastóiinn „til að af-
henda háskólann háskólaráðinu," segir
í ísafold. Hann hóf mál sitt með því
að lesa upp símskeyti, sem honum hafði
borist frá Friðrik konungi VIII. og
hljóðaði þannig:
„Um leið og jeg á þessum minningar-
degi með öilum íslendingum tek undir
endurminninguna um hinn mikla for-
vígismann og göfuga talsmann þjóðar-
innar, bið jeg yður að flytja fram óskir
mínar um að háskóli sá, sem stofnaður
er á þessum degi til minningar um hans
mikla lífsstarf megi verða íslending-
um til sóma og landi og þjóð til gagn-
semdar."
Björn M. Olsen.
Stóð þá upp Björn M. Olsen, en hann
hafði af hinu nýkosna háskólaráði ver-
ið kjörinn fyrsti háskó'arektor. Bað
hann konung lenai lifa. En þinaheimur
tók undir með níföldu húrrahrópi, seg-
ir í blaðinu.
ÞJÓÐSKÓLI — HÁSKÓLI
Landritari Klemens Jónsson rakti
síðan sögu háskólamálsins og mintist
þess sjerstaklega, að 18. júlí 1881 eða
tæpum 30 árum áður en háskólinn var
stofnaður, bar Benedikt Sveinsson
sýslumaður fram málið í neðri deild
og komst m. a. þannig að orði:
„Eins og orðið mamma er hið fvrsta
orð, sem við heyrum af vörum barns-
ins, þannig er orðið „þjóðskóli“ hfð
fyrsta orð af vörum Alþingis árið 1845,
fram borið í umboði þjóðarinnar, af
þeim manni, þeirri frelsishetju (þ. e.
Jóni Sigurðssyni) sem nú er að vísu
látinn, en hin andlega og líkamlega
ímynd hans mænir yfir ocs hjer í saln-
um. Jeg vildi óska að hún æ og æfin-
lega hefði sem mest og best áhrif á
oss innan þessara helgu vjebanda."
Að lokinni ræðu landritara flutti svo
prófessor Björn M. Olsen ítarlega setn-
ingarræðu. Þakkaði fyrst og fremst
konungi og síðan íslandsráðherrunum
þrem, Hannesi Háfstein, Birni Jónssyni
og Kristjáni Jónssyni, sem að því hefðu
stuðlað að Háskólinn væri nú settur á
stofn. Mintist því næst á, hve mikils-
verðar slíkar stofnanir væru, ef þær
reyndust það, sem þær ættu að vera:
vísindaleg rannsóknarstofnun, vísinda-
leg kenslustofnun með fullkomnu rann-
sóknarfrelsi.
Mentafrömuðurinn og bókasafnarinn
Benedikt S. Þórarinsson kaupmaður
byrjaði fljótt að sýna Háskólanum vel-
vild sína. Færði hann á stofndegi hon-
um að gjöf sjóð, er verja sk.yldi til
verðlauna fyrir söguleg íslensk vísinda-
rit.
Svo var mjer sagt að yfir þessari
vígsluathöfn hafi ríkt hátíðleg alvara.
En söngur hátíðaljóðanna með fram-
sögn Stefaníu Guðmundsdóttur gaf at-
höfninni glæsibrag. En síðasti þáttúr
háskólaljóðanna, sem ort eru undir
þjóðsöngsiaginu, hefst með þessum
ljóðlínum sem kunnugt er:
Ó, vakið, vakið vættir lands,
sem vöktuð hjá fámennri afskektri þióð
á reynslunnar tíð, þar sem aldrei dó út
á arni, hin heilaga glóð.
Verndið hollvættir landsins í lengd
og í bráð,
vorrar lífssögu, dýrastan arf.
Því með lotning við feðranna fornment
skal háð
vort framtíðar menningarstarf.
SKRÚÐGANGAN
Vígsluathöfnin í Alþingishúsinu stóð
yfir í klukkustund. Mikill mannfjöldi
stóð á Austurveili allan þann tíma, þó
ekki væri gjallarhorn til að flytja söng-
inn og hið talaða orð frá vígsluhátíð-
inni til mannfjöldans. En þetta var einu
sinni hátíðisdagur, veðrið dásamlegt og
nú skyldi aðalhátíðin hefjast méð skrúð
göngu mannfjöldans suður í kirkju-
garð. Það var ekki nema éinu sinni,
sem Reykvíkingar höfðu tækifæri til