Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1951, Blaðsíða 6

322
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
að halda 100 ára aímæli Jons Sigurðs-
sonar hátiðlegt. Og svo þurfti nokkurn
tima til að skipuleggja hina hátiðlegu
skrúðgöngu,
Fremstir i *krúðfylkingunni gengu
?rðstu embættismenn landsins. Ráð-
herrann Kristján Jónsson vantaði þó
þar, þvi hann var i útlöndum. Hafði
hann að þingi loknu farið með lögin á
konungsfund til undirskriftar. í>á komu
erlendir ræðismenn, þa Alþingismenn,
þá barnaflokkur.
Það vakti geysilegan fögnuð að i
barnafylkingunni vai; þvi nær hvcrt
einasta barn með fánann bláhvita. Því
næst kom Stúdentafjelagið undir fána
sínum, þá við Mentaskólanemendur
undir skólafánanum og svo hvert fje-
lagið af öðru er fána átti o. fl. o. fl.
Alls var talið að i skrúðgöngunni
hefðu verið 7000 manns. Það þykir
vitaskuld ekki mikið nú. En saman-
borið við mannfjölda í bænum þá,
þyrfti þátttakan nú að verða nálcga
35 þús. manns til þcss að vcra ámóta.
Jeg get ekki neitað að jeg varð fyrir
dálitlum vonbrigðum í þessum þætti
hátiðarinnar. Skrúðgangan staðnæmd-
ist að sjálfsögðu i Suðurgötunni. Meðan
við stóðum þarna urðu samræður okk-
ar skólafjelaganna með litlum hátiðar-
brag, og að sjálfsögðu vorum við svo
fjarri leiði forsetans i kirkjugarðinum
og fjarri sáluhliðinu, aö við höfðum
lítið samband við það, sem fram fór í
fylkingarbrjósti. En þaðan voru blóm-
svcigar bornir inn að lciði forsetans.
Lúðraflokkurinn, sem gekk fyrir skrúð
fylkingunni og fjörgaði að sjálfsögðu
allan söfnuðinn, hafði hætt meðan fylk-
ingin stóð þarna kyr. En blómsveig-
arnir, sem settir voru á forsetalciðið
voru þessir, að þvi er scgir í ísafold:
Frá landsstjórninni, bæjarstjórn
Reykjavikur, Þjóðvinafjelaginu, Bók-
mentafjelaginu, Verslunarstjett Rc.vkju
vikur, Heimastjórnarflokknum, bróður-
börnum Jóns Sigurðssonar og börnum
þeirra, frá Tryggva Gunnarssyni (til
minningar um frú Ingibjörgu konu
íorsetans), frá Ungmennafjelaginu Ið-
unni, Ungincnnafjelagi Reykjavikur og
frá hinum sænska stjórnmálamanni, er
á þeim árum ritaði oft um islensk
stjórnmál, Ragnari Lundborg.
Skrúðgangan beygði svo um Skothús-
veg niður i Tjarnargötu og staðnæmd-
ist á Austurvelli.
AÐALHATIÐIN
Nú hófst aðalhátið dagsins. Sú at-
höfn, sem sterkast hefur lifað í endur-
minning minni hin liðnu 40 ár, er Jón
sagnfræðingur Aðils flutti hátiðarræðu
sina frá Alþingishússvölunum og söng-
flokkur Sigfúsar Einarssonar söng
kvæði Hannesar Hafsteins og Þorsteins
Erlingssonar, er þeir höfðu ort í til-
efni af þessu 100 ára afmæli.
Söngflokkurinn stóð norðan vallarins
gcgnt Alþingishúsinu, á svölum Hótel
Reykjavíkur. Svo kyrt var veðrið þessa
stund að hinn viðstaddi mannfjöldi á
vellinum naut ræðunnar og söngsins
likt og Austurvöllur væri ein salar-
kynni, þar sem ræðustóll og söngpallur
væru innan veggja.
hAtíðablað ísafoldar
Sjerstakt blað af ísafold hafði komið
út þá um morguninn með þessari ræðu
Jóns sagnfræðings og kvæðum Þor-
sæins Erlingssonar og Vorvísum Hann-
csar Hafstein. Á forsíðu blaðsins, þar
scin ræðan var prentuð var og mynd
Ásgrims af Jóni Sigurðssyni, sem nann
málaði fyrir okkur Mentaskólanem-
endurna.
Þar var líka forsetamynd Einars
Jónssonar i leir, tekin í Alþingishúsinu,
áður en myndin var send til afsteypu.
Það þótti í þá daga alveg sjerstök
frjettaþjónusta að geta flutt hjer blaða-
myndir, sem voru í svo nánum tengsl-
um við liðandi stund sem að þcssu
sinni. Enda var prentmyndagerð þá
cngin í landinu, og varð að fá allar
prentmyndir, slórar og smáar, frá úl-
löndum.
Við þetta tækifæri sem oftar færði
Ólafur Björnsson ritstjóri, en hann var
þá fyrir 2 árum tekinn við ritstjórn
blaðsins, sönnur á, að hann var blaða-
maður í „nýa stíl“, þrátt fyrir ýmsa
örðugleika, cr þá voru á blaðaútgáfu,
scm nútímamenn eiga erfitt með að
gera sjcr grein fyrir.
6NILDARRÆÐA JÓNS AÐILS
Ræða Jóns Aðils af Alþingissvölun-
um þennan dag cr sígilt verk að mínu
áliti. Hann tafði ekki tímann með því
að rekja sögulegan æviferii forsetans.
Hann flutti mannlýsingu svo mcitlaða
og áhrifarika, að hún prentaðist inn í
hug mannfjöldans, sem á hana hlýddi.
Hjá ræðumanni fór saman meitlað efm
og frábær flutningur.
Segir í Isafold að ræðumaður hafi
talað svo hátt og snjalt „að hvert
mannsbarn hafi vel mátt heyra, allra
þeirra er þar voru og fólk í húsunum
Jon J. .'ious
sagniræðingur
i kringum Austurvöli. Mun það ei of-
sögum sagt að Jón sje snjallrómað-
aslur allra ræðumanna vorra.“
Jón hóf mál sitt mcð þessum orðum:
„Háttvirta samkoma. Þegar citthvað
óvenjulegt stendur til, cinhver mann-
fagnaður eða hátíðahöld úti við, mun
flestum hugleikið, að veðrið sje sem
best. Þess hafa aúðvitað allir óskað í
dag. En þó liggur mjer við að segja,
að einu gildi hversu viðri, svo fögur
er minning dagsins.
Land vort er á marga lund öfganna
land, og andstæðanna. Það er kuldalegt
og ömurlegt og cyðilegt umhorfs þcg-
ar ekki sjest tih sólar. Þegar þoka og
dimmviðri taka fyrir útsýn alla. En það
getur aldrei orðið svo dimt í lofti, svo
napurt og kuldalegt að ekki birti fyrir
hugskotssjónum vorum, að ekki ylji um
hjartaræturnar, er vjer rennum hug-
anum til Jóns Sigurðssonar.“
Fyrir mannfjöldanum, sem var við-
staddur þessa minningarhátið, var sem
Jón Sigurðsson eða andi hans væri í
sólskininu og við fengum þá trú að
andi hans ætti eftir að skapa þjóðinni
framtiðarsólskin.
„Það er fagurt umhorfs hjerna á
heiðskírum sumardcgi,“ sagði ræðu-
maður, „með dökkbláan fjallahringinn
á 3 vegu og sólglitrandi sjóinn og skín-
andi jökulinn i vestri — svo hreint og
bjart og tignarlegt, að fátt mundi jafn-
ast á við það. Eitt veit jeg þó, sem
er fegurra og bjartara og hugljúfara.
Það er fögur endurminning, það er
minning dagsins í dag, og mannsins,
sem við öll höfum i huga á þessari
stundu.“