Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.1951, Blaðsíða 15

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
5?g
MúmíurrLar
UM MARGAR aldir fluttu Egyptar út
smurlinga, og talið er að 400—500 hafi
verið fluttir út á áii hverju frá
Alexandría og fóru til ýmissa landa.
Af þessu stafar það, að nú er mjög
örðugt að fá smurlinga í Egyptalandi
handa söfnum. Hitt mun þó þykja
merkilegra, að horfinn er með öllu
allur þessi fjöldi smurlinga, scm flutt-
ur var út frá Egyptalandi öldum
saman.
Hvað hefur orðið af þeim?
Svarið er jafn einfalt og það er
ógeðslegt: Menn hafa etið þá.
Þegar á dögum Rómverja voru til
skottulæknar, sem seldu niðurmulda
smurlinga í laumi. Það var þá trú
manna, að með því að blanda þessu
dufti í sósur eða einhvern mat og gefa
óvinum sínum að eta, mundi það leiða
stprkostlega ógæfu yfir þá.
Á miðöldunum heldu skottulæknar
uppteknum hætti að selja mulda
smurlinga, en þeir gerðu það á ann-
an hátt. Þeir blönduðu duftinu í sýróp,
hægðameðul og böð. ,,Mumia“ var
þá talið óbrigðult meðal við allskonar
kvillum, og algjörlega óbrigðult við
tæringu.
Þannig gekk þetta öld fram af öld,
að smurlingar voru malaðir í þúsund-
um lyíjabúða um alla Norðurálfu og
sjúklingar látnir eta mjölið. Og
menn höfðu tröllatrú á þessu yndra-
lyfi. Eítirspurnin jókst stöðugt og
gráðugir kaupsýslumenn Ijetu greipar
sópa um hinar fornu grafir í Egypta-
landi, til þess að fullnægja eftirspurn-
inni.
Á 15. öld var þvi svo komið, að mikill
hörgull var orðinn á smurlineum.
Læknastofnunin í París greip þá til þess
að kaupa ýstru af þeim mönnum, sem
hengdir voru og gerá úr þeirri fitu
gerfilyf í staðinn fyrir „Mumia“. En
það kom fljótt í Ijós, áð fitunni af
um tekið með þökkum. Þótt þær
sje óframkvæmanlegar eins og
upphafsmaðurinn hefir frá þeim
gengið, geta þær leitt til nýrra upp
götvana, sem mönnum hafði ekki
hugkvæmst áður.
vorti etnar
þjófum og bófum fylgdi ekki slikur
laíkningakraftur, sem mjölinu af
smurlingunum, og þá jókst eftirspurn
að smurlingum að nýu.
Kaupmennirnir í Alexandria, sem
útvega skyldu smurlingana, vildu
fegnir verða við óskum viðskifta-
manna sinna, en því miður fundust
nú ekki fleiri grafir með smurlingum.
Þetta varð til þess að svartamarkaðs-
brask kom upp. Það var farið að falsa
smurlingana.
Ferðamenn, sem kornu frá Alex-
andria, vöruðu menn við þessu falsi.
Þeir sögðu, að þeir, sem seldu smurl-
inga, væri nú farnir að bralla það,
að kaupa lík, fylla þau innan með
asfalti og baka þau síðan hæfilega
lengi í sól. Þegar þau voru orðin hæfi-
lega skorpin, voru þau öll vafin með
böndum, eins og smurlingarnir og líkt-
Læknir konungsins af Navarra var á
ferðalagi um Nilardalinn árið 1564, og
þá vildi svo til, að hann fekk að sjá
40 gerfi-smurlinga, sem höfðu verið
búnir til fáum mánuðum áður. Þegar
heim kom varaði hann menn við þessu,
en það hafði engin áhrif á lyfsalana í
Evrópu. Þessir gerfi-smurlingar voru
jafn góðir og hinir, þegar þeir höfðu
verið malaðir, og ekki var hægt að
ust þeim mjög.
finna neinn mun á duftinu.
Fram til skamms tíma gerðu forn-
fræðingar hæfilegt gys að forfeðrunum
fyrir heimsku þeirra og hjátrú, og
kváðu það mátulega hefnd á þá fyrir
það að ræna smurlingagrafir áður en
söfn fóru að tryggja sjer smurlinga, að
þeir skyidu eta alla þessa gerfi-smurl-
inga og telja þá lækningu gegn öllum
meinum. En svo var það einn dag, að
fornfræðingur nokkur gerði það af
rælni að Ilöntgenmynda einhvern besta
smurlinginn í sínu safni. Myndin
vakti skelfingu meðal allra fornfræð-
inga. Undir vefjunum var ekki annað
en rusl. Svo voru fleiri smurlingar
myndaðir á sama hátt, og árangurinn
varð hinn sami. Innan í böndunum var
eitthvert beinarusl — og það voru ekki
altaf mannabein. Og þó var vissa fyrir
því, að þessa smurlinga höfðu vísinda-
menn tekið úr óhreyfðum steinkistum
í Egyptalandi.
Þessar mörgu falsanir virtust benda
til þess, að á dögum Faraóanna hafi
þeir, sem smurðu lík, þegar verið
farnir að leika á ættingja hins fram-
liðna. Það var að minsta kosti þriggja
mánaða verk, að ganga frá einum
smurling, ef rjett var farið að. Fyrst
þurfti að taka úr honum innýflin og
heilann. Síðan þurfti að baða hann í
þrjár vikur í sjerstökum legi (natrón-
blöndu). Því næst þurfti að þurka
líkamann og herða, smyrja hann og
vefja innan í bönd, sem voru margan
mílur að lengd.
Líksmurningamenn áttu ekki heima
í borgunum, heldur á afskektum stöð-
um handan Nílar. Það þótti svo mikill
ódaunn að smurningastöðvunum, að
þær mátti ekki vera nærri manna-
bygð. Farið var með líkin til þeirra,
og voru smurlingarnir sóttir aftur eft-
ir nokkra mánuði.
Engum manni hefir dottið í hug að
opna likkisturnar og rekja upp öll
böndin til þess að ganga úr skugga
um að brögð hefði ekki verið höfð
í tafli. Þess vegna hafa smurninga-
mennirnir leikið þann hættulitla leik,
til þess að spara sjer kostnað og ómak,
að afhenda ættingjum gerfismurling,
sem þeir gátu búið til á nokkrum dög-
um. í staðinn fyrir smurt lík afhentu
þeir ættingjum vafningsstranga, sem
leit út eíns og smurlingur, og undir
böndunum var allskonar rusl, svo sem
mold, hrís, leirkerabrot, dýrabein og
þess háttar, sem venjulega er kastað
út á öskuhauga.
Sumir hafa þó gefið þá skýringu á
þessari fölsun, að hinn látni hafi verið
skeltur af krókódíl og ekki annað eft-
ir af honum en nokkrir bútar, sem
smurningsmönnunum hefði verið
fengnir í hendur. Herodotus getur þess
að það hafi verið venja í Egyptalandi
að grafa þessa líkamsbúta með sömu
viðhöfn og venja var um lík, en að
næsta þorp, þar sem Ieyfar mannsins
fundust, hafi greitt allan kostnað við
útförina. Það kom þá í hlut smurn-
ingamanna að ganga frá þessum lík-
amaleyfum, eins og um óskaddað lík
væri að ræða, að gera úr þeim smurl-
ing.
Ekki er það alveg rjett, að Evrópu-
menn hafi etið alla smurlingana. Þegar
menn mistu trú á lækningamátt
smurlingaduftsins, hættu lyfsalar að
hafa það á boðstólum, en þá tóku mál-
ararnir við. Þeir komust að því, að