Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1954, Síða 18

590
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
esbury, en aldrei var með því hægt
að egna hann (Lock) til að skipta
sér neitt af því, eða finna á honum
í orðum hans eða fasi, að hann
skipti þetta nokkru máli.“ Þannig
hafði gyðja skynseminnar kennt
þessum j,málgefna vandræðagrip“
að þögnin er gull — jafnvel líf og
frelsi.
Stjórnin gat þanníg ekki fundið
neina átyllu til að heiðra fangelsi
sín með nærveru þess manns, sem
gerði Englendinga að forustuþjóð
vestrænnar menningar. Ekki vildi
þó Lock freista hennar um of og
yfirgaf land svo lítið bar á 1603,
sama ár og vinur hans Shaftesbury
lézt í Hollandi. Lock fór til Haag
eins og hundruðir annara, sem of-
sóttir voru vegna skoðana sinna í
heimalandi sínu.
Englandsstjórn reyndi jafnvel
þar að hafa hendur í hári hans og
fá hann framseldan. Varð Lock því
að flytjast inn á landsbyggðina.
Lock var nú 54 ára að aldri, hann
hafði verið sískrifandi í Englandi,
en aldrei fengið neitt gefð út. Hér
kom hann fyrstu verkum sínum á
prent. Meðal þeirra var Epistola de
Tolerantia, bréf um umburðar-
lyndi, sem hann skrifaði á þeirri
„dauðu tungu“ latínu. Hér kynnt-
ist hann einnig verkum Spinoza
að einhverju leyti og lagði síðustu
hönd á mesta afrek ævi sinnar, bók-
ina Essay Concerning Human
Understanding.
Á þessum sex árum, sem Lock
var í útlegð í Hollandi, fóru vin-
sældir Stuartanna stöðugt minnk-
andi í Englandi. Ekki aðeins þingið
og alþýða manna, heldur einnig að-
allinn varð konungi andvígur. Var
ólga mikil í landinu svo lá við bylt-
ingu. Stjórnin hafði sett Lock á
svartan lista með 85 „þjóðhættu-
legum“ mönnum í útlegð í Hol-
landi. Og víst var um það, að þessi
flokkur vann öllum árum að því að
steypa stjórninni. Árangur kom í
ljós, þegar Vilhjálmur af Oraniu
hélt með her manns til Englands,
steypti konungi landsins, tengda-
föður sínum, Jakobi II., og settist
sjálfur að völdum 1689.
Útlögunum, hinum 85 þjóðhættu-
legu mönnum, í Hollandi, var þá
aftur leyft að hverfa heim og var
fagnað sem þjóðhetjum. John Lock
var þar fremstur í flokki. í fyrsta
sinn var hann frjáls maður, sem
gat talað og skrifað án ofsókna yf-
irvalda. Hann var nú 57 ára að
aldri og þau 15 ár, sem hann átti
eftir ólifað, voru beztu og athafna-
sömustu ár ævi hans, þrátt fyrir
mikla vanheilsu. Bækurnar, sem
hann hafði skrifað en gat ekki gef-
ið út, komu nú hver á fætur ann-
arri. Þær voru ekki aðeins um
heimspeki, heldur einnig um
stjórnmál, hagfræði og uppeldis-
mál. Þessar bækur vöktu gífurlega
athygli og varð Lock brátt á allra
vörum.
Átjánda öldin var að fæðast.
Einnig hún var borin með þraut-
um. Hæðst lét í prestunum og há-
skólaborgurunum, úttroðnum af
lærdómi. Stillingflect biskup yf-
ir Worchester reis upp fyrir hönd
þeirra sem litu á bókstaf ritning-
arinnar sem óyggjandi sannindi.
Áttust hann og John Lock lengi
við í ritdeilum. Vegna kröfu sinn-
ar um umburðarlyndi, lenti hann
í deilum við ýmsa stjórnmála-
menn og öndvegis rit hans Essay
Concerning Human Understand-
ing, var með sérstakri athöfn for-
dæmt af Oxfordháskóla. Þessari
akademisku bannfæringu er nú
löngu aflétt og John Lock tahnn á-
gætastur allra, sem til þessa fræga
menntaseturs hafa komið. Þessi
mótstaða gat vitanlega ekki kveðið
Lock niður fremur en fæðingar-
hríð stöðvar barnsburð!
Lock hafði sigrað eftir langa og
stormasama ævi. Hann fluttist út
á landsbyggðina frá Lundúnum,
sem hann þoldi illa vegna vanheilsu
sinnar, til ‘hinnar gömlu vinkonu
sinnar Lady Masham og rpanns
hennar, Sir Francis.
Haustið 1704, þegar síðustu lauf-
in voru að falla í garði Lady Mas-
ham og John Lock var að rita svar
við einni af þeim árásum, sem
gerðar höfðu verið á rit hans um
umburðarlyndið, talaði dauðinn
einnig til heimspekingsins John
Locks. Og eins og allir, sem lengi
hafa staðið í návígi við dauðann, í
samtíð sinni, kunni hann að taka
kveðju þessa gests. Hann dó í friði
í örmum vinkonu sinnar Lady
Masham.
C_-*''Ö®®®(T'vJ>
BRIDGE
A Á 10 4
¥ Á K 8 7 4
♦ K G
* Á 7 4
A K 9
V D 10 5 3
♦ D 7 3 2
A D 9 8
A K 8 3
¥ 6 2
♦ Á 9 8 7 6
* G 3 2
S á að spila 3 grönd og spaða er
slegið út. Athugun á spilunum sýnir
að ekki eru nema 7 slagir vissir og
verður því að reyna að fá viðbótar-
slagi annaðhvort í hjarta eða tígli.
En hvern litinn á hann að velja? Von
er til þess að litirnir liggi 3 og 3 á
hvorri hendi á móti. En það er örugg-
ara að reyna við tígulinn, því að hann
er betri ef svo skyldi fara að andstæð-
ingar hefði 2 og 4 spil í litunum. Til
þess að taka ekki innkomu af S er
spaðinn því drepinn með ás í borði.
Svo er TK slegið út og þvínæst TG.
S drepur með ásnum og 10 kemur í.
Nú er tígli slegið út enn og A verður
að drepa með D, en þá á S enn eftir
tvo tígla fría og spilið er unnið.
A D 7 6 5 2
¥ G 9
♦ 10 2
* K 10 6 5