Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1954, Síða 22

594
LEötíOiv IvíOivGÚÍNiíLAÐSlNS
Sjóveíkin úr sögunni
Mörg ný meðul eru fundin gegn þessari
dnlarfullu veiki.
^ UNDANFÖRNUM árum hefir
f jöldi vísindamanna verið önn-
um kafinn við það í Bandaríkjun-
um að finna upp eitthvert óbrigðult
meðal gegn sjóveiki — já, ekki að-
eíns sjóveiki, heldur einnig bíl-
veiki og loftveiki, sem eiga sér
sömu rætur. Þeir hafa fundð upp
tvær tylftir meðala og þau hafa
verið reynd á þúsundum manna til
þess að ganga úr skugga um hvort
þau dygði, eða hvert þeirra væri
bezt. Og nú er orðin mikil breyt-
ing á þeim, sem ferðast. Áður var
talið að 9. hver maður væri sjó-
veikur, bílveikur eða loftveikur, og
sjóveikin er að minnsta kosti
plága, sem hefir þjáð mannkynið
frá upphafi. Mannkynið hefir stað-
ið ráðþrota gagnvart þessum sjúk-
dómi. Það var fyrst í seinni heims-
styrjöldinni að hafizt var handa af
alvöru gegn honum.
Ástæðan var sú, að fjölmargir
flugmenn voru svo loftveikir, að
þeir voru alls ekki hæfir til að
berjast þegar lagt skyldi til orustu
í lofti. Sama máli var að gegna um
sjómenn á herskipum. Stjórninni
leizt ekki á blikuna. Hér var vanda-
mál, sem menn höfðu ekki gert
ráð fyrir. Hún brá því skjótt við
og gaf út skipun til vísindastofn-
ana sinna um að menn skyldi kapp-
kosta að finna eitthvert öruggt
meðal gegn þessum kvillum. Vís-
indamennirnir hófust þegar handa
og í öllum lyfjabúðum var reynt
að leysa þetta vandamál.
En það var hægar sagt en gert,
og stríðinu lauk svo, að meðalið
var ófundið. Þá kom allt í einu
fyrir merkilegt atvik, sem gerði
tvo lækna og eina húsfrú fræg um
allt land á svipstundu.
Konan heitir frú Genevieve
Ciesielski. Hún þjáðist af einhverj-
um útbrotum og hafði verið send
til lækninga í John Hopkins sjúkra-
húsið. Læknarnir þar, dr. Leslie
Gay og dr. Paul Carliner, voru
þá einmitt með nýtt meðal við út-
brotum, og reyndu það á henni.
Konan var svo hress, að hún þurfti
ekki að liggja í spítalanum og hún
fékk inni langt þaðan, svo að hún
varð að ferðast hálftíma með spor-
vagni. Þetta var nú heldur slæmt
fyrir hana, því að henni varð altaf
óglatt, er hún ferðaðist í vagni. En
er hún kom nú í spítalann daginn
eftir þessa fyrstu tilraun, hafði hún
einkennilega sögu að segja. Henni
hafði ekki orðið vitund óglatt í
vagninum, og hún skildi ekkert í
þessu. Læknana tók þá að gruna,
að nýa meðalið mundi hafa haft
þessi áhrif á hana. Þeir heldu til-
rauninni áfram og þíim tókst eigi
aðeins að lækna útbrotin á kon-
unni, heldur tókst þeim einnig að
lækna hana algjörlega af vagnveik-
inni. Hér var því um kostameðal
að ræða. Það nefndist „drama-
mine“ og var fyrsta meðalið sem
menn vissu til að hef ði læknað hinn
illræmda kvilla, sem hlýzt af hrist-
ingi og veltum vagna.
Þetta var árið 1948. En er frá
leið fóru læknar að verða varir við
að meðal þetta hafði líka nokkra
ókosti. Það gerði menn máttlausa
og syfjaða, þeir urðu þurrir í
kverkunum og fengu ýmis óþæg-
indi af því. Þá var farið að gera
margítrekaðar tilraunir til þess að
endurbæta þetta meðal, eða finna
einhver önnur meðul lík því. Sér-
staklega voru það læknar í her,
flugher og flota, sem kappkostuðu
að finna nýtt meðal og ríkisstjórn-
in hvatti þá mjög til þessara íil-
rauna. Þeir bjuggu til ýmis meðul
og reyndu þau á mönnum og hund-
um. Við tilraunirnar voru notaðir
stólar, sem snerust og veltust alla
vega með miklum hraða. Þannig
voru menn reyndir þúsundum sam-
an og hundar hundruðum saman.
Auk þess var fjöldi viðvaninga
sendur í flugvélum upp í háloftin.
en aðrir voru sendir út á haf með
herskipum.
Einu sinni voru 405 viðvaningar
sendir upp í loftið til reynslu og
flugvélarnar látnar bylta sér með
þá. Öllum var þeim gefið meðal
áður en þeir lögðu á stað. Fjórði
hver maður fékk aðeins gerfimeð-
al, sem ekkert gagn var í, en þrem-
ur nýum meðulum var skift jafnt
á milli hinna. Árangurinn varð
furðulegur. Nær annar hver mað-
ur af þeim, sem gerfimaðalið
fengu, veiktist hastarlega, en af
hinum veiktust svo fáir að ekki
nam meira en 13,4%.
Einhver merkilegasta tilraunin
var þó gerð um borð í herflutninga-
skipunum „General Maurice Rose“
og „General Alexander Patch“ á
fimm ferðum milli New York og
Bremerhaven í Þýzkalandi. Við
þessar tilraunir voru notaðar eigi
færri en 22 tegundir meðala. Árang
urinn varð álíka merkilegur og í
flugferðunum. Einu sinni er skip-
in fengu mjög slæmt veður voru
alveg ósjálfbjarga 35,9% af þeim,
sem ekki höfðu fengið meðal, en
aðeins 9.6% af hinum.
Þau meðul, sem þarna reyndust
haldbezt, eru nefnd Marezine,
Bonamine, Lergigan, Phenergan,
Trimeton, Benadryl, Parsidol,