Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1954, Síða 1
Jörgen Bukdahl:
Bókmennta arfleifö íslands
FÉLAG íslenzkra rithöfunda bauð þeim Jörgen Bukdahl og Bjarna
Gíslasyni rithöfundum, í kvnnisför að Reykholti og Borg á Mýrum. í
Borgarnesi var snaeddur miðdegisverður og þar flutti Jörgen Bukdahl
eftirfarandi ræðu.
EG byrja á því að þakka „Félagi
íslenzkra rithöfunda“ fyrir þá
fögru hugulsemi að bjóða mér í
heimsókn til hinna tveggja forn-
frægu bókmenntasetra. Seint kom
ég hingað, en það er ekki vegna
þess að ég hafi látið mig íslenzkar
bókmenntir lítið varða. Ég hef
fylgzt með þeim eins vel og ég hef
getað, og mér hefur einnig tekizt
að vekja nokkra athygli á þeim í
Danmörku. Ég dáist að þroskanum
og fjölbreytninni í nútíma bók-
menntum íslands, eírðarleysinu,
nýum tilraunum, sem hér eru, líkt
og í Finnlandi, minna háðar venj-
unni, heldur en á hinum Norður-
löndunum. Hér var það eins og í
Finnlandi „exikutialismi“ — er
gekk undir nafni „expressionisma"
— áður en kom hin evrópiska
stefna frá Sartre og hinum frönsku
samherjum hans og samkeppnis-
mönnum.
En hér á þessum stað, í ríki Egils
Skallagrímssonar, vil ég þó fyrst
minnast upphafsins, hinnar glæstu
fortíðar, sem lyfti íslandi hátt í
listarheimi Evrópu á miðöldum:
hetjukvæðanna og sagnanna, sem
að listargildi stóðu svo hátt, að þau
skyggja að nokkru leyti enn á
seinni tíma list, þótt góð sé.
En ísland er ekki fornminjabúr,
hefur aldrei verið það, og er bað
ekki heldur nú. Ekkert af Norður-
löndum hefur sennilega verið jafn
opið fyrir erlendum straumum eins
og ísland. Menn sigldu til landanna
í austri og suðri og fluttu þaðan
með sér nýtt innsæi, er þeir túlk-
uðu á þjóðlegan hátt, já, bræddu
upp hin léttu og einföldu ljóðaform
meginlandsins og steyptu þau upp
í hinu afmarkaða og fasta formi
Eddukvæðanna. Þar má t. d. minn-
ast á Klopstocks Messias. Bók-
menntalega séð, var ísland aldrei
einangrað. Með fleiri og fleiri þýð-
ingum var það mitt inni í þróun
hinna evrópisku bókmennta.
íslendingar gátu leyft sér þetta
vegna þess, að þeir stóðu á fornum
merg, bæði um tungumál og menn-
Jörgen Bukdahl
ingu. Og þrátt fyrir yfirdrottnun
Dana helzt þróunin óslitin frá Eddu
og sögum, frá Snorra, Jóni Arasyni,
Lilju, Sólarljóðum, Vísnabókinni,
Hallgrími Péturssyni, Jóni Vídalín
og rímunum, allt til þess er þeir
Jónas og Bjarni hófu endurreisnina
á öndverðri 19. öld.
Hin trausta þjóðmenning, hið
innra jafnvægi, baráttan milji hins
gamla og nýa, er bar svo margfald-
an ávöxt, eins og Vísnabókin vott-
ar! Menn tala um Arkimedes og