Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1955, Blaðsíða 4

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
f 320
alla af sér, enda fastur fyrir, — var
leiðtoginn í orðsins fyllstu merk-
ingu. Þetta var Christian Michel-
sen.
Christian Michelsen hafði að baki
sér allmikla reynslu á stiórnmála-
sviðinu, þegar honum féll það hlut-
skipti í skaut að leiða þióð sína á
þessum erfiðu tímum. Með nokkr-
um sanni má segia, að hann hafi
verið ný manngerð í stjóT-nmálalífi
landsins. Hann var stórhuga út-
gerðarmaður, lét ekki dægurþrasið
og smámunina drepa úr sér allan
kjark, — var alger andstæða bænda
-þingmannanna, sem ráðið höfðu
lögum og lofum á þinginu, varúðar-
fullir og íhaldssamir. Hann hafði
alla kosti leiðtogans til að bera og
sýndi það eftirminnilega þann
stutta tíma, sem hann stýrði þjóð-
arskútunni.
Stjórn Christians Michelsens og
nefnd sú, sem Stórþingið kaus,
gengu hreint til verks, og leið
skammur tími, þar til samþykkt
höfðu verið ný lög um sérstaka
ræðismannsþjónustu Norðmanna.
Lögin voru samþykkt í maímánuði
og síðan send konungi til staðfest-
ingar. En Óskar konungur neitaði
að staðfesta lögin. Leit hann svo á,
að útilokað væri að koma á fót
sérstakri ræðismannsþjónustu fvrir
Noreg, eins og málum var þá hátt-
áð. Óttaðist konungur, að á eftir
mundu fvlgja kröfur um sérstaka
utanríkisþjónustu Norðmanna, sem
hann var andvígur, enda hlaut það
að verða fvrsta skrefið að aðskiln-
aði landanna. Konungurinn vissi
vel, að neitun hans mundi valda
SDrengingu, en hann var ekki al-
deilis á bví að kasta á glæ beirri
ágætu ríkiasamsteypu, sem Berna-
dotte-ættin hafði lagt grundvöll að
og mótað. — Og nú fannst Michel-
sen loksins komið tækifæri til að
láta til skarar skríða. Stiórnin hafði
sagt af sér og enginn Norðmaður
vildi taka að sér að mynda nýa eða
vera ábyrgur gerða konungs. Sam-
kvæmt þessu gaf Michelsen út yfir-
lýsingu í Stórþinginu 7. júní og
forseti þingsins, Carl Berner, stakk
upp á því, að þingheimur sam-
þykkti eftirfarandi tillögu:
,.Þar sem meðlimir ríkisráðsins
hafa lagt niður embætti og hans
hátign, konungurinn, hefur lýst því
yfir, að hann geti ekki komið á fót
nýrri stjórn með þeim afleiðingum,
að in þingbundna konungsstjórn er
úr lagi gengin, — þá heimilar Stór-
þingið ríkisráðinu að halda störf-
um áfram á grundvelli norskra laga
og réttar, en þó með þeim breyt-
ingum á lögum landsins, sem af
því leiðir, að sambandið við Sví-
þjóð og sænskan konung er rofið
af þeim sökum, að konungurinn
hefur hætt að starfa sem konungur
Noregs.“
Þessi tillaga var samþykkt í einu
hljóði af þinginu og markaði hún
ina sögulegu ákvörðun 7. dags júní-
mánaðar 1905.
Bak við þessa einföldu ákvörðun
liggur í rauninni spánný þjóðrétt-
artúlkun, sem verður að telja vafa-
samt hvort átt hafi sér nokkra stoð
í norskum stjórnarfarsrétti.
En yfirlýsingin var, stjórnmála-
lega séð, snilldarbragð. Hún batt
endahnút á málið og hafði því djúp-
tækar afleiðingar og lamaði jafn-
framt mótstöðu andstæðinganna,
sökum þess hve hún kom mjög á
óvart.
Um svipað leyti samþykkti Stór-
þingið ávarp til konungsins, Óskars
II. og var þar prins af Bernadotte-
kyni boðið að setjast í hásæti Nor-
egs, gegn því að hann léti eftir hinn
sænska þegnrétt sinn. í ávarpinu er
þess getið, að Noregur eigi enga
ósk heitari en þá að fá að lifa í
friði og samlyndi við hlið bræðra-
þjóðarinnar sænsku, sem hafi gert
vel við landið á liðnum árum.
Bernadottetilboðið, eins og það
var kallað, sætti miklum umræð-
um, og hefur verið talið, að það
hafi átt ríkan þátt í að lægja öld-
urnar þjóðanna í millum og verið
sett fram á hárréttum tíma. í því
fólst, að ekki yrði snúið aftur frá
þeirri ákvörðun, sem þegar hafði
verið tekin. Stjórnarskránni yrði
ekki breytt. Tilkynnt var jafn-
framt, að 7. júní samþykktinni væri
ekki beint gegn Bernadotte. Þessi
tvö atriði höfðu mikla þýðingu,
sérstaklega gagnvart stórveldum
álfunnar.
í Svíþjóð voru skoðanir manna
skiptar um það, sem gerðist í Nor-
egi 7. júní. Hjálmar Branting og
sænsku sósíaldemokratarnir tóku
málstað Norðmanna og buðu hina