Lesbók Morgunblaðsins - 08.01.1956, Blaðsíða 18

18 " LESBðK MORGUNBEAÐSINS
HVIRFILBYLJIR
Er hægt að stoðva þá?
EFTIR RAYMOND SCHUESSLER
rELLIBYLS var von suður í
Karibahaíi, þar sem vér vor-
um á litlum fiskibáti. Vér hröðuð-
um ferðum sem mest vér máttum
í áttina til Puerto Rico, og nöguð-
um oss í handarbökin fyrir að hafa
verið að slóra of lengi. Enginn
mælti orð af vörum. Vór störðum
út á blýgráan sjóinn, sem enn var
rólegur og sólbakaður.
Allt í einu var sem yfirborð sjáv-
arins leystist upp í gufu undan
brennandi hita sólarinnar. Vér
sáum hvemig gufan þyrlaðíst í loft
upp líkt og töfrareykur — straum-
ur af heitu lofti, mettað gufu. Og
svo myndaðist hver gufustrókur-
inn af öðrum og þyrluðust upp í
loftið. Þar runnu þeir svo saman í
einn allsherjar mökk, og loftsogið
varð svo mikið, að vér ætluðum
varla að ná andanum. Og nú fór
sjórinn að ólga og freyða. Vér hert-
um á hreyflinum eins og hann
þoldi og báðumst fyrir í hljóði.
Nýir og nýir gufumekkir þyrluð-
ust upp allt um kring og risu
hærra og hærra, þar til þeir náðu
á að gizka 30.000 feta hæð. Þar
hafa þeir sennilega rekizt á kalt
loftslag. Um leið og mekkimir ráku
sig á kalda loftið, þéttist gufan í
þeim og varð að steypiregni. Sem
betur fór vorum vér að komast út
úr þessu. Hér höfðum vér háð
kappsiglingu um líf og dauða —
og unnið.
Eftir nokkrar klukkustundir var
mökkurinn orðinn kolsvartur til-
sýndar og hafði færst mjög í auk-
ana. Náði hann nú yfir allt að 15 km
breitt svæði, þyrlaðist og snerist.
Aðdráttarafl jarðar hafði náð tök-
um á honum og beindi honum
norður á bóginn. Og um leið og
hann fór að hreyfast óx hann gíf-
urlega og hamfarirnar urðu tryll-
ingslegar.
Fyrsta verk vort var að senda
símfregn um þetta til veðurstof-
unnar í Miami. En hún hafði þá
þegar fengið fréttina. Skip, sem
þama voru á ferð fyrir nokkrum
dögum, höfðu sent skýrslu um að
þar væri óvenju djúp lægð. Og þá
höfðu inar nafnkunnu „Fellibylja-
flugvélar“ verið sendar á sfaðinn.
Skip flýðu eins og þau gátu und-
an hvirfilbylnum og af þeim slóð-
um, þar sem hann hlaut að fara
yfir. í landi negldu menn hlera
fyrir glugga sína, og forðuðust að
vera úti á götu. Það er ið eina,
sem hægt er að gera til þess að
verjast hvirfilbyljum. Það er ekki
hægt að afstýra þeim. En með auk-
inni þekkingu á eðli þeirra, er hægt
að hafa þann viðbúnað er mjög
dregur úr tjóni. Til þessara rann-
sókna hafa menn nú ratsjár og
flugvélar.
★
F R A M til ársins í fyrra höfðu
menn haldið að hvirfilbyljir mógn-
uðust aðeins meðan þeir væri yfir
hafi, og mjög mundi draga úr
mætti þeirra er þeir kæmi inn yfir
land, því að þar bættist þeim ekki
annað eins uppstreymi af heitu
lofti og vætu eins og yfir hafinu.
En þegar „Hazel“-hvirfilbylurinn
skall á Toronto í fyrra, með íullum
ofsa þótt hann hefði farið 800 km
yfir land, þá kom annað hljóð í
strokkinn. Þá lærðum vér nokkuð
nýtt: veðurfar umhverfis hefur
áhrif á hvirfilbyljina og ræður
stefnu þeirra.
Hvirfilbyljir fara venjulega með
25—40 km hraða yfir land. En
ástæðan til þess að „Hazel“ hægði
ekki á sér, var sú, að hann fór eftir
lágþrýstisvæði, sem sogaði hann
norður á bóginn með 80 km hraða.
Þar er átt við hraðann áfram, en
ekki hraða hvirfilvindsins í sjálfum
skýstróknum. Veðurstofan vissi um
djúpa lægð, sem nálgaðist strönd-
ina úr vestri, en Hazel kom úr
suðaustri. Var ómögulegt að sjá
fyrir hvort lægðin og hvirfilbylur-
inn mundu mætast. Nú er þess
vandlega gætt hvemig veðurlag sé
á þeim slóðum, er hvirfilbyljir
nálgast.
Það er aðeins eitt ráð til þess að
fylgjast með hvirfilbyljtun: að láta
flugvélar vera á sveimi þar sem
þeir eiga upptök sín, en það er í
Karibahafinu á tímabilinu frá júní
og fram í nóvember. Þetta er hlut-
verk „Fellibyls-flugvélanna“, og
það er bæði erfitt og hættulegt..
Venjulega koma þó fyrstu til-
kynningar frá skipum, sem eru á
leið um Karibahafið. Þá er flug-
vél óðar send á stað og hún til-
kynnir stefnu og ofsa hvirfilbyls-
ins. En til þess verður hún að
fljúga inn í æðisgenginn skýstrokk-
inn, þar sem sveipbylurinn fer
stimdum með allt að 250 km hraða
á klukkustund.
„Það er skemmtilegt en hroll-
vekjandi ævintýr,“ segir kapteinn
Augsburger, foringi flugsveitar-
innar. „Ið svonefnda „auga“ hvirf-
ilbylsins á ekki sinn líka í víðri
veröld Enginn maður getur gert
sér neina hugmynd um það, nema
hann sjái það sjálfur. Það er eins
og að vera kominn inn í afarmikið
hringsvið. Allt um kring er kol-