Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1958, Blaðsíða 8

324
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Leiðarljós
FYRSTI vitinn, sem sögur fara af, var
f Alexandriu, talinn á sínum tíma eitt
af sjö furðuverkum veraldar. Hann var
hiaðinn úr hvítum marmara og var
450 fet á hæð. Slíkur viti hefir aldrei
verið reistur síðan.
Ptolemy konungur vildi tileinka sér
heiðurinn af því að hafa reist þennan
mikla vita, og skipaði því að letra
nafn sitt á hann. En yfirsmiðurinn,
Sostrates. letraði fyrst sitt eigið nafn
á vitann, dró svo yfir það leir og letr-
aði nafn konungs í leirinn. En er árin
liðu, flagnaði leirinn af með nafni
konungs, og eftir stóð nafn yfirsmiðs-
ins.
Rómverjar reistu vita víða um
Evrópu á valdatímum sínum. Merkast-
ur af þessum vitum var „Tour de Cor-
duan“, sem reistur var við mynni
Girondeárinnar í Frakklandi, en mælt
var að áður hefði 2011 skíp farist við
ósa hennar. Vitasmíðin stóð í 27 ár.
Vitinn var endurbættur árið 805 og var
þá elzti viti sem uppi standandi var
í heiminum.
í Englandi reistu Rómverjar vita,
þegar þeir voru þar, og er frægastur
þeirra vitinn hjá Dover, er enn stend-
ur. Hann var 80 feta hár, hlaðinn upp
allra jb/oðo
af rauðum múrsteini, ferhyrndur að
innan, en áttstrendur að utan. Þetta
er mesta mannvirki Rómverja, sem
enn er við líði í Englandi, og mun
geta staðið um langt skeið enn.
Vitinn hjá Barra Head á Suðureyj-
um, sem margir íslendingar kannast
við, er talinn hæsti viti í Englandi,
því að hann stendur á 683 feta háum
kletti. Skammt þar frá er Lewis-ey
og er þar annar viti, en í honum er
ekkert ljósker. En þar er holspegill
mikill og endurkastar hann ljósinu frá
vitanum á Barra Head.
Á Scilly-eyum, sem eru 30 sjómílur
undan Bretlands strönd stendur ein-
kennilegur viti á Biskups-skeri. Það
er í rauninni viti innan í vitahúsi.
Fyrsti vitinn, sem reistur var þarna,
skolaðist burt i brimi eftir skamma
hríð. Þá var reistur þar annar viti, en
brimið var þegar farið að brjóta hann
áður en hann væri fullgerður. Vita-
smiðurinn, sem hét Smeaton, fann þá
upp á því snjallræði að hlaða byrgi
umhverfis vitann úr granít, og það
hefir staðizt öll áhlaup Atlantshafs-
ins.
Svo sem miðja vegu milli Biskups-
skers og Lizard, stendur annar viti á
svonefndu Ulfs-skeri. Það er nú talinn
einangraðasti viti Bretlands og ákaf-
lega erfitt að komast að honum.
Upphaflega voru vitar reistir á landi,
en árið 1696 var fyrsti brezki vitinn
reistur á skeri. Þar er nú Eddystone-
vitinn, tíu sjómílur undan Plymouth.
Yfirsmiður þessa fyrsta vita var
Henry Winstanley. Vitinn var úr
timbri, hár turn, ekki ósvipaður ind-
verskri pagódu. Þessi viti stóð í fimm
ár, en þá skolaði honum burt. Var
Winstanley og nokkrir menn með hon-
um staddir í vitanum þá og hurfu með
honum í sjóinn, svo að lík þeirra hafa
aldrei fundizt. Tveir vitar, sem reistir
voru þarna siðar, fóru sömu leið, brim-
ið braut þá. Fjórði vitinn var svo
reistur þarna fyrir eitthvað 70 árum, og
hann stendur enn.
Fram undir aldamótin seinustu var
talið óhugsandi að reisa vita á sendn-
um sjávarbotni eða sandgrynningum,
en þá leystu Þjóðverjar það vandamál.
Þeir smiðuðu öfli^gt stálker, drógu
Wolf Rock-viti — stendur á eyðisker.
og illt að komast að honum.
það út á grynningar fyrir utan
Weser-ósa, sökktu því þar og fylltu
svo með steinsteypu. Við þetta sökk
kerið niður í sandinn, en ofan á það
reistu þeir svo vita. Þetta er hinn
svokallaði Rauðusanda-viti.
Fyrsta tilraunin í þessa átt hafð
þó verið gerð í Bretlandi 1841. Það var
verkfræðingur, er William Bush hét
Hann kom fram með þá hugmynd a?
setja vita á grynningar þær er nefnasl
Goodwin Sands, þar sem fjöldi skipa
hefir farizt, og hann ætlaði að kalla
þann vita „Leiðarljós allra þjóða".
Hann lét gera gríðarstórt keilumyndað
ker, úr járni, með 30 feta breiðum
botni, og fékk dráttarskipið „Monkey"
til þess að draga það út á sandana.
En skipið strandaði á leiðinni og keilan
slitnaði frá því. Annað skip, sem hét
„Shearwater“ kom þar að. Tókst þvi
að koma böndum á kerið og draga það
að Deal Pier, en þar sökk það.
Þrátt fyrir þessi óhöpp gafst Bush
ekki upp. Kerið náðist, var tekið lund
Fyrsti Eddystone-vitinn sem sjórinn
braut 1701.