Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1961, Page 2

S90
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
bylt fjöll, svo sem Stakkfell,
Kambur og Lýsuhyrna. Hér eru á
litlu svæði svo fjölbreytilegir tind-
ar, að þeir sýnast vera komnir
sinn af hverju heimshorni.
Rétt hjá gististaðnum er ósinn,
þröngur yzt, og hann er með
nokkrum hætti lifandi, því að það
er eins og hann andi fjórum sinn-
um á sólarhring. Og aldrei er hann
kyrr. Það er stöðugt straumur í
honum, út eða inn, og stundum
strangur. Með aðfalli sogast ó-
hemju mikið af sjó inn um ósinn,
færir í kaf leirur og kletta, og
breiðir úr sér er innar kemur og
myndar þar líkt og stöðuvatn.
Með útfallinu þarf allur þessisjór
að komast til hafs aftur, útsogið
togar í hann og árnar, sem í ós-
inn renna, reka á eftir. Leirur
koma upp, klettar hækka og sein-
ast hefir sjórinn verið hrakinn á
flótta og um leirurnar rennur tær
bergvatnsá í mörgum hlykkjum
meðan á liggjandanum stendur.
Kýrnar hans Magnúsar bónda á
Búðum vaða yfir ósinn kvölds og
morgna, því að beitilandið er fyr-
ir innan ósinn. Þær eru 9 eða 10
og fylgja þeim 7 kálfar. Ekki geta
þær alltaf farið yfir ósinn á sama
tíma, því að þær verða að sæta
sjávarföllum. En hvemig vitaþær
hvenær ósinn er fær? Eg komst
að því, og það kollvarpaði al-
gjörlega rótgróinni skoðun frá
bamæsku, að allar kýr sé heimsk-
ar. Og hér er sagan af því.
Það var eitt sinn síðla dags að
eg sá út um glugga hvar kýmar
komu allar vagandi austan engj-
arnar með kálfana í eftirdragi.
Þær gripu ekki niður, svo að mér
kom til hugar að nú ætluðu þær
að leggja í ósinn. En þá var að-
eins að byrja að falla út og ós-
inn hyldjúpur. Eg sat kyr við
gluggann, því að mér var for-
vitni á að sjá til ferða þeirra.
Þegar kýrnar áttu skammt ófar-
ið að ósnum, námu þær staðar
eins og þær væri að ráðgast um
eitthvað sín á milli. Eftir stutta
stund tók grá kýr sig út úr hópn-
um og gekk niður að ósnum. Hún
óð út í hann í miðjan legg og drap
grönum í vatnið. Svo sneri hún
við til hinna kúnna og þá fóru
þær allar að kroppa. Leið svo um
hálf stund. Þá gengur sú gráa
aftur fram að ósnum og fer eins
að, veður í miðjan legg og drep-
ur grönum í vatnið, en snýr síðan
við. Þá varð mér ljóst hvað hún
var að gera. Hún var að rann-
saka hvort ósinn væri fær. Og
hún gerði það á þann einfalda
hátt að bragða á vatninu. Meðan
vatnið var brimsalt var ósinn ó-
fær, þá fell enn um hann óbland-
aður sjór. En þegar fór að gæta
áhrifa bergvatnsins úr ánum, og
saltbragðið varð minna, þá fór að
líða að því, að ósinn væri fær.
Þetta hafði kussa uppgötvað af
hyggjuviti sínu.
Nú var auðséð að hún taldi að
þess yrði langt að bíða að ósinn
yrði fær, því að hún fór rakleitt
til kúnna og teymdi þær með sér
langt inn á engjar. Og þarna
stóðu þær svo á beit í hálfa aðra
klukkustund. Þá tóku þær að síga
heim á leið, en fóru sér ósköp
hægt, eins og ekkert lægi á. En
þegar út að ósnum kom, virtust
sumar orðnar heimfúsar því að
nú fóru þær með þeirri gráu nið>-
ur að ósnum. Hún reyndi vatnið
sem áður, stóð svo kyr nokkra
stund og var sem hún væri að
velta því fyrir sér hvort ósinn
myndi nú fær. Svo hristi hún
hausinn og sneri frá. En þá lögðu
hinar kýrnar í ósinn, fimm eða
sex og allir kálfarnir. Allur hóp-
urinn fór á sund. En sú gráa
gekk lengra upp með ósnum og
þær kýr, sem henni fylgdu. Hún
virtist athuga strauminn mjög
vandlega, og svo valdi hún sér
vað og þar var vatnið ekki nema
í kvið.
Það getur verið góð tilbreyting
í sumarfríinu að athuga háttu
dýranna.
Miklar leirur koma upp með-
fram ósnum þegar lágsjávað er,
og þær eiga að vera gráar á lit,
en tilsýndar eru þær svartdröfn-
óttar. Og þegar betur er að gáð,
eru þær þéttsettar svörtum hrúg-
um eftir fjörumaðk. Þúsundum
saman hafa þeir borað sig niður
í leðjuna og sandinn.
Þarna er veiðisvæði tjaldranna.
Þeir eru að vísu ekki margir, en
koma þangað daglega fjórir í hóp.
Þeir setjast þétt fyrst og stinga
eldrauðum og löngum nefjum upp
að augum niður í sandhrúgurnar.
En þar er oft sýnd veiði en ekki
gefin. Og skjótt kippa þeir nefj-
unum upp, ef þeir verða einkis
varir vegna þess að maðkarnir
hafa farið of djúpt, og svo er
reynt við aðrar hrúgur.
Skyndilega tekur einn tjaldur-
inn viðbragð. Hann spyrnir við
fótum og hleypir sér í hnút, eins
og hann þurfi að taka á af öllum
kröftum. Þegar hinir verða þess
varir, koma þeir hlaupandi, eins
og þeir vilji fá hlutdeild í aflan-
um, og hefjast nú hinir mestu
skrækir og gjallandi. Sá heppni
dregur stóran maðk upp úr sand-
inum og hleypur burt með hann
eins og fætur toga og þangað sem
hann getur kyngt honum í næði.
Þá dreifast hinir um leiruna og er
nú svo langt á milli, að enginn
áreitir annan.
Nú hefjast veiðarnar fyrir al-
vöru og er gaman að horfa á. Þeir
eru jafn brennandi af áhuga eins
og síldveiðimennirnir fyrir Aust-