Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1961, Blaðsíða 8
396
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ættareinkenni haldast um 1000 ár
Grásiðumaður (Mynd úr bókinni „Gengið á reka“)
FYRIR réttum tuttugu árum (í
sept. 1941) fannst fornmannsgröf
skammt suðvestur frá gömlum
túngarði á bænum Grásíðu í
Kelduhverfi. Þarna voru sanda-
börð áður en ræktun færðist út,
en um þessar mundir var þar
kartöflugarður.
Bein þessi voru af ungum
manni, líklega 18—20 ára, og höfðu
beinin varðveizt furðuvel í send-
inni jörðinni. Hjá beinunum fund-
ust spjótsoddur og hnífur, er bentu
til þess * að gröfin væri frá 10.
öld. Ekki eru þetta neinir merkis-
gripir, en það sem merkilegast
var við fundinn er beinagrindin
sjálf.
Kristján Eldjárn rannsakaði
staðinn og sagði síðan: „Engan
fornmann hefi eg séð eins fríðan
í gröf sinni og þennan“. En það
þótti honum undarlegt, að ekki
vottaði fyrir beinum vinstri hand-
ar. Ef til vill hafa þau bein lent
í lakari jarðvegi en hin og eyðst
eða þá að maðurinn hefir verið
einhendur. Þá þótti það einkenni-
legt, að í hryggnum voru aðeins
11 brjóstliðir, en ekki 12, sem al-
gengast er, og því aðeins 11 rif í
hvorri síðu. En til uppbótar fyrir
þetta voru lendaliðirnir sex, eða
einum fleiri en vant er. Fleira
kom hér merkilegt í Ijós, og skal
um það fylgt frásögn Kristjáns
Eldjárns sjálfs í grein í bókinni
„Gengið á reka“.
— Tennur hans voru hvítar og
sterklegar. Einn ljóður var á þeim.
í efra góm vantar eina tönn,-
hægri miðframtönn, og er skarð-
ið ófullt og opið. Ekkert bendir
til, að maðurinn hafi nokkurn
tíma tekið þá tönn, sem þarna
hefði átt að vera. Þetta sérkenni
er hann einn um allra íslenzkra
fornmanna, sem enn hafa verið
grafnir upp og rannsakaðir.-----
Það þótti Kristjáni Eldjárn þó
enn merkilegra, er hann komst að
því síðar, að ýmsir Keldhverfing-
ar eru með sama einkenni fædd-
ir. Um það segir hann:
— Öllum dettur vitanlega hið
sama í hug, er þeir lesa þessa
sögu. Hér er um ættareinkenni að
ræða. Fornmaðurinn, sem legið
hefir þúsund ár í gröf sinni ber
sama sérkennið og nútímabónd-
inn, sem býr á bænum fáeina
faðma frá kumli hans .... Grá-
síðurmaðurinn sýnir okkur svart
á hvítu, að forfeðurnir lifa í okk-
ur, þótt dauðir sé, með kostum
sínum og göllum. Hann bar hið
sama einkenni í munni sér og
frændur hans á sömu slóðum þús-
und árum síðar.....Hér er enn
sama ættin, ætt landnámsmanns-
ins.