Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1964, Side 6

Skylmingar í Leiklistarskóla Þjóffleikh ússins
einhver þeirra kæmi til með að hreppa
hiutverkið, hver veit.“
Við skulum ekki fjölyrða um þá
smekkvísi að tala um Marilyn Monroe
í þessu sambandi, eftir að höfundurinn
er margbúinn að lýsa því yfir, að hann
sé ekki að draga upp mynd af henni í
verkinu. En hvað skyldu leikkonur
Þjóðleikihússins hafa sagjt um þennan
dóm yfirboðara sí'ns? Viku eftir að
fiéttaklausan birtist lýsti Þjóðleikhús-
stjóri því yfir í sama blaði, að vitan-
iega. yrði fyrsit athugað hver af hinum
starfandi leikkonum Þjóðleikhússins
kaemi til greina, og þótti víst engum
mikið.
En það skiptir kannski ekki höfuð-
máli í þessu sambandi, heldur sú yfir-
lýsing skólastjórans, að í Leiklistarskólá
Þjóðleikhússins hafi aldrei verið betri
leikkonur en nú. Gott, ef satt væri! En
ætlast hann raunverulega til, að við
tökum það í alvöru, að óreyndar stúlkur
í leikskóla, þó aldrei nema þæor séu
niiklum hæfileikum búnar, séu hæfari
til að takast á hendur eitt 'viðamesta
hlutverk í nútíðarleikbókmenntum (að
§ögr. bandarískra gagnrýnenda) en þær
reyndu leikkonur sem Þjóðleikhúsið
hefur þó enn á að skipa? Um þetta er
ég að sjálfsögðu ekki bær að dæma
hlutlægt, því ég hef ekki orðið vitni að
leikafrekum þeirra ungu stjarna, sem
um er að ræða, en mér er spurp, hvar
hafa þær fengið eldskírnina? Er líklegjt
að reynslan í kennslustundum Leiklist-
arskólans hafi skorið úr um hæfni
þeirra?
Þann möguleika er vissulega vert að
íhuga nánar.
Hvernig er þá kennslunni í þess-
um makalausa Leiklistarskóla háttað?
Ég hef vitaskuld ekki sótt kennslustund
ir þar, en hef fyrir mér orð fyrrver-
andi kennara við skólann og núver-
andi nemenda, og sé enga ástæðu til að
vefengja þau.
Reglugerð Leiklistarskóla Þjóðleik-
b.ússins gekk í gildi 15. október 1951.
Þar segir m.a. að tilgangur skólans sé
að veita þeim, sem leggja vilja stund
á leiklist, nauðsynlega undirbúnings-
menntun. Stjóm skólans skipa þjóð-
leikhúsráð og þjóðleikhússtjóri, en sá
síðarnefndi hefur á hendi forstöðu skól-
ans og ræður kennara. Getur hann falið
einum af kennuram skólans daglega
umsjón, ef vill. Skólinn starfar vetrar-
mánuðina eins og aðrir skólar, og er
námstími tvö ár. Kennsla fer fram tvær
stundir hvern virkan dag. Námsgrein-
ar skulu vera þessar: taltækni, fram-
sögn, leikur, svipbrigði, látbraríðslist
(plastík), andlitsgervi, skylmingar, —
leikfimi, leiklistarsaga og sálfræði. —
Ennfremur getur stjórn skólans ákveð-
Framhald af bls. 5
ingana aö gera!) Launabœtur þess
ara manna eru því allverulegar,
elcki sízt þegar slcattfríöindin eru
höfö i huga. Þaö siögæöi, sem lýsir
sér í skattfriöindum alþingismanna,
skal ekki rœtt hér, en kannski dreg-
ur viöskiptalíf íslendinga meiri dám
af þvi en hæstvirtir þingmenn kœra
sig um aö játa.
Þaö sem mér viröist fyndnast í
þessu máli er sjálfsálitiö sem þing-
menn okkar hafa, þegar haft er í
huga hvernig búiö er aö þeim mönn
um sem framtíö þjóöfélagsins velt-
ur mest á. Þingmenn eru mislit
hjörð og eiga fátt sameiginlegt
nema flokkshollustu og kjaftavit:
Þeir hafa enga þá menntun eöa aöra
_________________.
MIMMMiMBHMWHMIM
ið, ef þörf þykir, að.upp sé tekin til-
scgn í söng og danslisit. Inntökuskil-
yrði í skólann em þrjú: 1) nemendur
skulu vera á aldrinum 16—25 ára, 2)
gagnfræðapróf eða önnur sambærileg
menntun, 3) lýtalaust málfar. Undan-
þágur frá 1. og 2. lið má veita, ef
sérstakar ástæður em fyrir hendi.
Hér hafa verið rakin nokkur helztu
atriðin úr reglugerðinni, og nánari at-
hugun á þeim leiðir til heldur rauna-
legrar niðurstöðu. Ég held að um það
verði alls ekki deilt, að skólinn veitir
verðandi leikumm ekki nauðsynlega
undirbúningsmenntun, og ber margt.til
þess. í fyrsta lagi er námstíminn mikils
ti! of stuttur og kennslan með öllu.
ófullnægjandi. Með öðmm þjóðum, þar
sem menntun leikara og þjálfun er tek-
in alvarlega, er námstími þeirra minnst
þrjú ár og daglegt nám strangft, að
jafnaði fimm. til sex klukkustundir á
dag. Þar kenna sérfróðir menn hverja
námsgrein og hvergi er slegið slöku
við. Nemendur em lítið notaðir við
leiksýningar af þeirri einföldu ástæðu,
að nám þeirra gengur fyrir öllu öðru.
í þessu sambandi nægir að minna á
frásögn Haraldar Björnssonar í ævisögu
hans, „Sá svarti senuþjófur", af nám-
inu í leikskóla Kommglega leikhússins
í Kaupmannahöfn. Margir íslenzkir leik
arar, sem stundað hafa nám við aðra
leikskóla erlendis, hafa sömu sögu að
segja af ströngu námi og kröfuhörðum
kennumm, agasamri og einbeittri skóla
stjórn.
Hér em þessi mál tekin slíkum
vettlingatökum, að námið er nánast
grín, enda sögðu tveir helztu kennar-
ar skólans af sér á liðnu hausti, þeir
Haraldur Björnsson og paldvin Hall-
dórsson. í blaðaviðtali kvaðst Haraldur
ekki geta verið þekktur fyrir það leng-
ur, hvorki sem maður né listamaður, að
vinna við skólann áfram, og hefði hann
m. a. sagt af sér til að vekja athygli á
niðurlægingiu skólans og til að mót-
mæla opinberlega þeirri vansæmd, að
Leiklistarskólinn hefði ævinlega verið
hornreka, en nú keyrði þó um þver-
bak á sama tíma og ríkisleikhúsin á
Norðurlöndum væru að endurskoða og
bæta aðstöðu leikskóla sinna. Helztu
ar.nmarka á rekstri skólans taldi Har-
aldur vera húsnæðishrak, algera vönt-
un á talkennslu, alltof lágar kröfur til
þeirra sem teknir væm í skólann, of
mikla kauplausa aukavinnu leiknema
á fyrra ári við leiksýningar Þjóðleik-
hússins. Haraldur lýsti því jafnframt
yfir, að öll þau ár sem hann sat í
þjóðleikhúsráði hefði málefnum skólans
iítið sem ekkert verið hreyft, og er þó
ráðið hin eiginlega skólastjórn.
J. öllu þessu máli hefur ríkt
slíkt tómlæti af hálfu allra ábyrgra að-
hæfileika sem geri þá öörum mönn-
um fremri. Ööru máli gegnir um
langskólaöa sérfrœöinga t vísindum
og tækni, sem lagt hafa út í rán-
dýrt og langt nám erlendis. Þegar
þeir koma heim til sinnar kæru
fósturjaröar, er þeim boöið upp á
slík kjör, aö flestir þeirra flýja
land hiö bráöasta og koma kannski
aldrei aftur. Véra má aö þjðöfélag
okkar rísi eklci undir aö greiöa sin-
um bezt menntuöu og hœfustu
mönnum þau laun, sem þeir verö-
skulda eöa eiga kost á erlendis, en
þaö munar ekkert um aö borga 60
málskrafsmönnum Alþingis tvöföld
laun meö skattfríðindum og ööru
tilheyrandi.
s-a-m.
ila, að furðu sætir. Lítum t.d. bara á
námsgreinarnar, sem taldar em upp í
reglugerðinni. Þær em tíu talsins. Nú
_ starfa við skólann fjórir ungir kennarar,
og þeir kenna samtals fjórar þeirra
greina, sem lögskipaðar eru: leik, skylm-
ingar, sminkun, afslöppun og sviðshreyf
ingar. Auk þess er kenndur ballet. —
Engin kennsla fer fram í undirstöðu-
greinum eins og taltaékni, framsögn og
leiklistarsögu. Og samt er þetta eini
opinberi leikskólinn í landinu!
Um inntökuskilyrði í skólann má vit-
anlega deila. Þau þyrftu ekki að vera
ýkjaströng, ef kennslunni væri þannig
_ háttað, að nemendur lærðu raunveru-
lega eitthvað að gagjni. Eins og stend-
ur er inntökuskilyrði í rauninni aðeins
eitt: lýtalaust málfar!
Leiklistarskóli Þjóðleikhússins virð-
ist ekki vera annað en hégómleg skraut
fjöður, sem hvorki kennarar né nem-
endur geti tekið alvarlega, af því öll
starfsemi hans einkennist af káki og
fúski. Fróðlegt væri að fá tölur yfir
það, hve margir af nemendum skólans
á liðnum 13 árum hafa lagt fyrir sig
leiklisit að námi loknu. Ég er hræddur
um, að hlutfallstalan sé lág, og það
getur ekki stafað af neinu öðm en slæ-
legum vinnubrögðum. Segja mætti mér,
að áhugi margra nemenda á frekari
viðleitni á þessum vettvangi hafi hrein-
lega verið drepinn í skólanum. Ég kem
ekki auga á aðra skynsamlega skýringu
á því undraverða fyrirbæri, að afrakst-
ur skólans verður minni og lélegri með
hverju árinu sem líður. Á sama tímá er
haldið uppi fjölmennum og rúmfrekum
dansskóla í musteri leiklistarinnar!
E g vek ekki máls á þessu hér, af
því ég telji mig sjá heppilegri leiðir til
úrbóta en þeir menn sem eru hnútun-
um kunnugastir, heldur vegna þess að
þeir hafa flestir þagað hingað til, og
nú er svo komið að gera verður róttæk-
ar ráðstafanir, ef leiklistin hér í höf-
uðstaðnuim á ekki að lenda á köldum
klaka. Málið verður að endurskoða frá
rótum nú þegar. Hér þarf að koma upp
fu!lgildum ríkisleikskóla með hæfum
kennurum, sem gera strangar kröfur til
nemendanna og útskrifa ekki aðra en
þá, sem einhver veigur er í. Séu ekki til
hæíir innlendir menn til að sinna öll-
um námsgreinum, verður að leita út
fyrir landsteinana. Allar þær náms-
greinar, 'sem reglugerðin telur upp, verð
ur að kenna rækilega, og þar ætti að
bæta við kennslu í leikstjórn sem er
höfuðatriði eins og nú er komið leik-
listarmálum hérlendis.
Sennilega færi bezt á því að reka
slíkan ríkisleikskóla sjálfstætt, og gæti
Reykjavíkurborg tekið þátt í rekstri
hans með það fyrir augum, að vænt-
anlegt borgarleikhús nyti einnig góðs
af honum. Að slíkum skóla yrðu ráðnir
sérmenntaðir kennarar, helzt ekki fæirri
er 6—8. Nemendum verði gert að
stunda nám í þrjú ár og jafnframt sett
það skilyrði, að þeir sinni ekki öðru en
leiklistinni um námstímann. Þeir verði
ekki látnir leika í almennum leiksýn-
ingum, hvorki sem statistar né í smá-
hlutverkum, fyrr en á þriðja námsári,
og þá aðeins með sérstöku leyfi kenn-
ara og skólastjóra. Hins vegar verði
á hverju vori haldnar sérstakar nesm-
endasýningar, þar sem forstjórar begigja
leikhúsanna meti frammistöðu leiknem-
ar.na með tilliti til væntanlegra ráðn-
iiiga að leikhúsunum. í leikskólann fái
þeir einir upptöku, sem stundað hafi
undirbúningsnám hjá viðurkenndum
leikurum og fengið meðmæli þeirra til
áframhaldandi náms. Reglugerð fyrir
þennan skóla ætti menntamálaráðherra
að semja í samráði við valda leikara.
Þetta kann að virðast umfangsmikið fyr
irtæki í fyrstu, en ég sé ekki að fram-
tíð og viðgangi leiklistar á Islandi verði
borgið með öðru móti.
að sem mér finnst einna ískyggi-
legast nú er hræðslan við opinskáar
umræður um þessi mál. Mér virðist það
t d. í hæsta máta óviðeigandi, að ekki
sé dýpra í árinni tekið, þegar þjóðleik-
hússtjóri vænir mann eins og Harald
Björnsson um óhreinar hvatir, af því
hann kveður upp úr um mál sem öllum
kunnugum var raunar löngu farið að
blöskra. Út yfir tekur þó, þegar þessi
fyrrverandi leikari og leikstjóri Þjóð-
leikhússins og meðlimur þjóðleikhúsráðs
frá upphafi er fyrirvaralaust sviptur
frumsýningarmiðum sínum í hegning-
arskyni fyrir tímabæra gagnrýni. —
Þetta er óhæfa og mælskur vottur um
stjórn leikhússins og skólans. Það er
leikhúsið en ekki forstjóri þess, sem
lætur umrædda frumsýningarmiða í té,
og þjóðleikhússtjóra væri hollt að hafa
það hugfast oftap en hann virðist gera,
að Þjóðleikhúsið er ekki einkafyrirtæki
hans, heldur eign allrar þjóðarinnar. —
Um þá hlið málsins verður væntanlega
tóm til að ræða nánar við annað tæki-
færL
R A B D
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
7. tölublað 1964