Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1964, Qupperneq 5

Þjó$!eskhúsið 1963—1964:
Hví má ekki segja sannleikann?
Eftir Harald Björnsson
Þjóðleikhúsið — „er sem kunnugt er alþjóðaeign."
n.
,,Hví rríá ekki segja sann]eikann?“
var a s.l. vetri fyrirsögn að merkri
blaðagrein eftir gáfaðan og áhrifa-
mikinn stjórnmálamann og listunn-
anda hér í bænum.
Ég ieyfi mér að gera þessi hans
orð að mínum.
Þegar gagnrýndur er rekstur og
annað, fyrirkomulag voi< kæra
Siðari hluti
Þjóðleikhúss (sem einu s.inni var
ýmsum kært, og er það vonandi
enn), þó með fullri gát sé gert og
með óhrekjandi staðreyndum og
fullum rökum, sem atlur þorri
manna er sammála um, þá bregst
framkvæmdastjóri leikhuss-n^ Guð
laugur Rósinkranz, hinn versti við,
kallar slíkt ósanngirni og hleypi-
dóma, illgirni o.s.frv. „Umræðurnar
verða að vera heilbrigðar“ .. . sem
þýðir að þær séu ekkert annað ei
lof.
Sumum er svo undarlega farið, að
hjá þeim getur aldrei verið neitt að;
þar ríkir hin mikla fullkomnun. þó
staðrevndirnar um hið gagnstæða
3epi á þá.
Um þetta ber glöggt vitm heilsíðulaf-
grein um Guðlaug Rósiniranz í V,si
14. marz s.l., skrifuð af honum sjálfum
og í samtalsformi.
En mér er spurn, af hver'v er mennta
málaráðherrans aldrei miunzt í þessvrn
skrifum G.R. um leikhúsreksturinn? Ég
veit þó ekki betur en hann hafi ár eftir
ár bjargað leikhúsrekstrinum fjárhags-
lega, þegar allt virðist hafa verið komið
í strand?
Svo er að líkindum ætlazt til eftvr
slík skrif, að málið sé þar með afigrei.t
fyrir fullt og allt, og ekki sé minnzt
á það framar?
Svo einfalt er þetta nú ekki.
í eikhúsið er sem kmu ugt er al-
þjóðareign; því varða máieíni þess og
rekstur alia þjóðina, þó svo virðist vft
og einatt, að þar sé valtað og skalt ið
með málefni og verðmæti sem einka-
fyrirtæki væri. Hefir það rýnt sig v
ýmsu og á mörgum sviðum Nú nýlega
í tiltölulega þýðingarlitlu.'T. hlut, sevn
þó sýnir hið fulkomna g,: ræði G.R
Ef einhver segir sannleikann um óstjórn
hans, þó í fáum atriðum só fær hefm-
girni hans framrás; í þessu tilfelli í þvi
að svipta hlutaðeigandi f 'vmiðum sem
þeir hafa haft árum samau Hann ævti
þc að gæta þess, að hann á ekkert í að-
göngumiðum stofnunar þes. < rar og hei'-
ir því engan rétt til að gera slíkt, nema
með áður fengnu leyfi hústænda sinna
— leikhúsráðsins og mer.otamálará 5-
herra. Sama máli gegnir þá að líkind-
um um frímiðana sem hann útbýtir,
þegar illa er selt. Hann he‘v ekki held-
ur leyfi til að nota rauða ljóskerið við
aðalinngang leikhússins nema uppsed
sé. Nú munu ekki margir Uka mark á
því lengur. Allra sízt hefir G.R. leyfi til
að hafa forsetastúkuna til eigin afnota.
Um það hefir áður veri5 ritað opin-
berlega. Ekkert af þessu hefir Guðlaug-
ur Rósinkranz leyfi til, enda þótt hann
telji það nægan undirbúning fyrir leik-
hússtjórastarfið að hafa an,,azt miða-
sölu, auglýsingar og annað fyrir er-
lenda leikara, sem hér hafa verið, og
geti með tilvitnunum í þett'- sagt: „Ég
var nú ekki algerlega reyna'ulaus þeg-
ar ég tók við stöðunni 194J.“
Ef þetta lýsir ekki átakanæga þeim
skilningi sem G.R. hefir á því, hvaó
þarf til eð þjóna slóku embæiti!
Þessi makalausa margumtalaða lofgrein
í Vísi væri vel þess verð að vera tek-
in til rækilegrar athugunar, siík náma
sem hún er af sjálfsánaegji'., skilnings-
leysi og beinum vitleysum.
Það verður þó að bíða að sinni, á-
samt öðru sem er stórlega ábótavant í
rekstri þessarar stofnunar og til skaða
fyrir starfsemi hennar.
S umir menn eru með •æim ósköp-
um gerðir, að ef þeim mistekst eitt-
hvað að verulegu leyti, hlvupa þeir í
biöð og útvarp og ausa stjórnlausu lofi
á mistökin. Ryk í auigu almennings er
góður hlutur. En almenningur er stund-
um slæmur með að sjá í gegnum mold-
viðrið.
Þegar leikárið hefir farið verr en
skyldi, telur G.R. það bezta og listræh-
asta leikárið.
Þegar leikskólinn er að kgnast út a?
og rís ekki lengur undir þeirri vanvirðu
sem honum hefir verið gerð. og kenn-
ararnir yfirgefa hann ein i eftir ann-
an, vegna þess að hann eig: sér engrar
viðreisnar von með sama fyrirkomulagi,
þí lýsir leikhússtjórinn því yfir að hann
hafi aldrei verið betri — og nemend-
urnir svo genialir ,að þar se að finna
dömu, sem ein a'lra hér só þess megn-
ug að túlka vandleiknustu kvenhlutverk
veraldarinnar. — Aumingja stúlkan!
Hitt gerði svo sem ekki neitt til, þó
allar hinar ágætu leikkonur leikhússins
væru lítilavirtar með þestu og stór-
móðgaðar,
Þetta varð vist ekki neitt billegt gam-
an, með heilmiklum eftirl östum, hefir
mér verið fortalið.
Leikhús, sem Rósinkranz rekur, get-
ur komizt af án leikara, eiiu þessu að
dærna.
V
T egna eindreginna áslorana dag-
biaðanna, sem kröfðust þess að ég gerði
grein fyrir því opinberleg a, hversvegna
ég — elzti leikari leikhússins — færi
frá leikskólanum fyrirva: alaust (það
Framha'.d á bls. 6
Að trtysta á Guð oq qœfuna er
ekki óalqengt á Islandi. Þetta heyr-
ist oft sagt — og fiað t fullri alvöru.
Þessi tegund af trausti á Guð ber
ekki alítaf vott um mjög einlœga
guðstrú, því hjá þeim, sem segjast
treysta á Guð og gœfuna sktn oft i
gegn sú skoðun, að lífið sé, begar
öllu er á botninn hvolft, ein heljar-
mikil keðja af tilviljunum. Og þeim,
sem alla afkomu byggja á sjávar-
afla, sem enginn veit fyrirfram
hvort fæst eða ekki, er í rauninni
ékki láandi, þótt þeir freistist stund
um til að þakka tilviljuninni fremur
en guðlegri forsjá, þegar vel geng-
ur. Það er a.m.k. auðveldara að
kenna tilviljuninni en Guði, þegar
illa gengur.
ra
metra
minna
Þegar betur er að gáð má e.t.v.
seqja, að afkoma allra íslendinga,
|||1 bœði til sjá-
Íl
sem ýmsir
telja hafna uw yfir fisk og slorlykt,
gœti verið í hœttu, ef ekki fengist
bein úr sjó um langt skeið. Þá yrði
erfitt að lifa á landinu kalda —
var og sveita,
sé að
eða
leyti háð veðr
áttu og sjáv-
arafla, tveim-
ur óútreikn-
anlegum gjöf-
um Guðs. Jafn
vel menning-
in t landinu,
ekki síst, þegar tillit er tekið til
þess, að afkomendur Egils og Snorra
gera stórar kröfur til Itfsins. Á yf-
irborðinu er lífið á fslandi ekki leng
ur eintómur saltfislcur, þótt fiskur
inn sé þrátt fyrir allt burðarásinn
í þessari veraldlegu veröld okkar á
íslandi.
Þess vegna ber mörgum saman
um, að í rauninni þurfi ekki mikiö
út af að bera til að hagur okkar
versni skjótt. Þeir, sem ekki treysta
á Guð og forsjónina, treysta kannski
á refskák stjórnmálanna — og þeir,
sem draga i efa gagnsemi guðlegrar
forsjár og hafa skömm á stjórn-
málamönnum, treysta þá bara á
asdic, kraftblökk og hálfguðinn
Jákob. Eftir miklar vangaveltur
segja menn svo e.t.v.: Já, lifið er
hayydrœtti.
Sennilega er leitun að þvi þjóðfé
lagi, sem hefur tiltölulega jafn-
marga og mikilvœga óvissa tékju-
liði í búskayaráœtlun sinni og við
hér á íslandi. Það er því ekkert und
arlegt þótt fslendingar hafi yfirleitt
ekki mikla trú á framtíðaráœtlunum
— og œtlist alls ekki til að þœr
standist, þótt qeröar séu. Við höf-
um að vísu fœrt okkur í nyt ýmis
tœknileg atriöi. sem auka iíkurnar
fyrir árvissum búskay. En tilbú-
inn áburður og tráktorar koma ekki
í veg fyrir hret á miðju sumri,
eða forða ökkur frá óþurrkasumri,
sem annað hvort kemur fyrir norð-
Framhald á bls. 6
32. tbl. 1964
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 5