Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1964, Page 6

Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1964, Page 6
vnr það nú ekki; tvö síðuztu árin hafði éö ætlað að hætta kennslu, en gert það í>nir leikhússtjóra að kenna áfram, þar sz.n erfitt var að £á kennars þó ég hefþ'i fy.'ir löngu séð í hvaða ófrt mdarástanrii sl i,íinn var), sagði ég einu aagblaðanna aðoins örfátit af því sem mér fannst á- fc- tavant við skólann. Vana meira en hs minginn af því, sem hæiT. hefði ver- ið að segja. Kkki einu sinni svona lítið a því rétta þoldi þessi maður að 'heyra, og tók til andsvara, sem h.ann þó aldrei he'ði átt að gera. Ég vissi fyrir löngn, að skóli þessi v?r dauðadæmdur undir þt-isari stjórn. I>c?s vegna fór ég, þó seint væri. Mikið hefir verið gumað af því, að rr'tt húsnæði væri loiks ftngið fyrir 1 h kskólann. Hefði það ekkt verið hægt í byrjun, eða fyrir 14 árun ? Því voru ek.ki gerðar slíkar ráðstafauir þá? Hrein lefa af því að G.R. skildi ekki, og mun a'drei skilja, að menntur. ungra leik- ara sé nauðsyn, og það góð memntun. Ekki fúsk. „Fúamýrar þekkingarkáksins verður að ræsa fram, ef ekki á aö spretta bar práhvít kjarnlaus sina“, sagði Bjöm Jónsson ritstjóri forðum. Þessi hans orð geta enn átt við víð-. í ístenzku þjóðlífi. M önn.um finnst það e.t.v. smá- munir og engra orða vert, þó elztu leikarar Þjóðleikhússins, sem meira en. mannsaldur hafa fórnað fceilsu sinni, fjármunum og tíma til að byggja upp þessa listgrein, séu lítiLsvirti’- svo f orði og verki af þessum utangéttamanni I leiklistinni hér, að nauðsynlegt væri að áminning kæmi frá hæsiu stöðum cil leiðréttingar á óhæfilegri framkomu hans. Það er kannski ómerkilegur hlutur og varla umtalsverður, þó allar leikkonur leikhússins fái það framan í sig í opin- beru dagblaði, að engin þeirra geti jafn- azt á við óreynda skólastelpu til að túlka eitt erfiðasta leikhlu 'verk sem fram hefir komið á seinni érum í leik- ritabókmenntun veraldarinnar? Það þykir kannski engun mikið og kannski ekki nema sjálfsagt, að leik- ritaval leikhússins hefir fram að þessu oftast verið hrein hending frá ári til árs. Að áliti leikihússins fer síhnignandi, að góðir, reyndir' leikarar, eldri sem yngri, hverfa frá leikhúsinu til starfa á öðrum vettvangi. (Eftir því sem bezt verður vitað, hafa 9 leika'-ii af hæsta samningi — A — farið fr i leikhúsinu síðan 1955). Það mundi að sjálfsögðu talin full- komin óliæfa, ef einhverjum leikhús- stjóra djdti í hug að segja við elztu og virðulegustu leikkonu leiknússins, að nú væri hún að komast yfb* rldurstak- mark opinberra starfi-,mann i. svo að nú gæti hún sagt upp; það væ hægt'að ráða tvær ungar leikkonur íyrir sama kaup sem hún hefði á mái. ði. (Hvort slcyldu þær vera metnar eftij hæfiieik um eða þyngd?) Iivað mundi mönnum fin.v.st ef for- ráðamaður einhvers leikr.uss gerði slíkt? Margir mundu efalaiíst álykta sem svo, að sá maður vær; tæplega normal, sem kallað er, heleur stórbil- aður, og ekki þess verður af- leysa skó- þvengi leikaranna. — En þetta gerjr náttúrlega enginn! Ég nefni þetta að- eins sem ekki óhugsandi fyr.rbæri! FleStir leikhússtjórar í veröldinni mundu að ölium líkindum \ eigra sér við slíkri óhæfu. hið vinsæla leikrit Jökuls Jakobssonar, „Hart í bak“, sem nú hcf.r \ erið sýnt hátt í tvöihundruð kvöld — ..n Guðlaug ur Rósinkranz hafnaði á sínntn tíma — og gerði mjög vel hepnaða :ör, sem v:! má kalla sigurför. Auk þesis hefir L.R. á s.l. sumri far- ið í alla landsfjórðunga Ísjí nds mið annað leikrit „Sunnudagur I j‘\ew YorK 1 og hlotið hinar ágætustu viðtökur hva.- vetna. Þriðja leikritið var lika í leik- ferð um la-ndið undir stjóm Gís a Halldórssonar (Ærsladraugurinn. N. Coward), þó ekki á nafni L R. en þ > með öllum leikurum þaðan. förinni fjgnað hið bezta af cl um óg að- sókn rnikil. Menn létu sannfærast um að þessum leikferðum yrði haldið áfra-n árlega. Síðan er mér ekki kunnugt um, að nein ar óánægjuraddir hafi heyrzt um, iö leikhúsið njóti þess hluta ar skemmtana skattinuim, sem tilskilinn vai og sjálf- sagður er Flest sumur munu þessar ferðir hai.a verið farnar, stundum þó é allófull- kominn hátt og aðeins til fárra stáða. En það má ekki svo til gí nga, allr.r hluta vegna. Það hefir aldre5 staðið á leikurunum til leikferða, s,c. ég viti. Nú bjóða bæði sveitir og bæjarfélóg upp á rumgóð, ný og giæs"eg hús til þessara sýninga, svo ekki er húsnæðis- leysi lengur til að dreifa, c-.ns og var fyrir fáum árum. Hátt er nú hrópað af Hvefcfisgöt* unni um væntaniegt viðbotarleiksvð við Þjóðíeikhúsið. Ef eitthvað verður út því til frambúðar, sem æskúegt væri, hvarflar það að mönnum, óð þá gæ i orðið tækifæri og möguleii-ar til a'■) senda tvær leiksýningar út p land aö sumrinu, svo að allir landsfjórðungar njóti einhvers góðs af starhemi Þjóð- leikhússins ár hvert. Með sk:pulagðri vinnu og góðri stjór.i ætti þetta að vera auðvelt. i'essum Uð í starfi lfikhússins virðist eir.nig ve.'a eitthvað að hnigna. En að láta leik- ferðir falia niður er að sjálfscgðu bæði laga- og regluigerðarbrot og i erður efa- laust ekki látið óátaiið, hfc ki nú eó'a framvegis. r . oöir leikhúsmenn og þá eink- um leikhússtjórar gæta þess j. fnan vand. lega að láta sem allra minnst uppi u.n fyrirætlanir sinar opinberlega, hv j 5 snertir lcikritaval, hlutve. k. skipun og annað sem starfseminni fcemur við. Vita serr. er, að þó eitt og .-nnað kun.ti að vera nokkurnveginn ákv.-ðið í or ji kveðnu, getur það verið >g er jafn 11 ýmsum breytingum undirorpið svo ekki er að vita hvað af því kemui til fram- kvæmda sem um hefir verið talað, jafn- vel það sem hefir verið fullum fastmæl- um bundið. Starf leikhússins á helzt ?5 geta kom- ið leikhúsgestum skeimmtilega á óvart. Ef allt er útbásúnað löngu áður, er nokkur hætta á, að hin ho. brigða eft- irvænting leikihúsgesta kun?. að dofna eða jafnvel að hverfa með óllu, og er þá mikið misst. Ýmislegt - - ófyrirsjá- anlegt í upphafi — getur l.ollvarpað öllum áætlunum, sem svo getur orði'5 örlagaríkt fyrir vetrarstarfið og álit leikhússins. Einkum ef þessir ráðagej 5 ir hafa áöur verið hrópað-ar ut um borg og bý. Ég geri þetta að umtals-tnL vagna þess, að, þessari meginreglu allra góðra FramJhald á bls 7 Cóð erlend leikhús, sem þekkja sinn vitjunartima, reyna jafnan að halda sem lengst í elztu ioikarana. Þo þeir hverfi frá starfi við stnfnunina ein. hverra hluta vegna', þá reynir leikhúsið af fremsta megni að nota krafta þeirra á meðan þeim endist líf og Veilsa. Ekki kannski hvað minnst sökurn þess a5 leikhúsigestir vilja fá að sjá þá áfram á leiksviðinu og sakna þeirrc. f því leik arahraki sem Þjóðleikhúsio býr við, ætti þetta að vera þess þæt o, og þess ávinningur. Önnur sjónarmið ríkja þ?r Ef ein- hver segir sannleikann, þyki,- hann ekki í húsum hæfur. Jábræður er aftur á móti gott að hafa. G.R. virðist grátfeg- inn að losna við elztu og cey. dustu leik arana og aðra þá ’af A-san j ingi, sem hafa horfið frá leikhúsinu s’ðustu árin, og án hverra er óvíst um uð leikihús- byggingin hefði nokkurnuma verið reist. Ég veit ekki vel, hvað almenninigi í íslandi, sem á þessa stofnun, kann að þykja um það sem hér hefir aðeins verið drepið lauslega á. Eða þá yfir- völdum þessara mála! Nei, eg veit það ekki. Hitt veit ég, að mér fin.isi ég vera áhorfandi að miklum harndeik, þegar ég sé al'iar þessar fjarstæðd,- — allan þennan lágkúruhátt. essar hugleiðingar eru ekki skrif aðar niður til að bera starf Þjóðleik- hússins að neinu leyti saman við aðra leikstarfsémi hérlendis, þó ærin ástæði væri til, þar sem Þjóðleikhúsið hefú- þá aðstöðu í ríkinu, að eng.nn keppt- nautur þess hefir neitt svipaóa aðstöð i né siík fríðindi og það svo sem vera ber. Líklega er þó kannski chætt að á- lykta sem svo, að ef einhve- sambær.- leg stofnun með sömu góðu aðstöðuna hefði verið starfrækt hér í borginni jafnlenigi og þetta leikhus væri aj[- sendis óvíst hvort Þjóðleikhús íslands væri — að öllu óforeyttu þar — ennlpá ofan moldar. Þó er vert að drepa á, a<> Leikfélag Reykjavíkur fer í langar le kterðir u<u landið á h.verju ári, án þess að því be.i nein bein skylda til. S.l. vai fór þa5 meira að segja alla leið til íiereyja með jóðleikhúsinu ber aftur á móti bein skylda til, samkvæim'. lögum cg reglugerð, að fara í slíkar ieikferðir út um landið ár hvert. Finrist man.ii að það ætti að vera lafhægt ,•? ha.fa eitt til tvö leikrit tilbúin á hivcrjn vori, sem hentug væru til slíkra ferða. í ár var ekkert hugsað fyrir þessu, þó verkefni leikhússins á s.l. ie kári væru með færra móti. Fálmið og stefnuley.,- ið virðist ríkjandi þarna eins og á öðr- um sviðijm. Á fjárhagsáætlun leikhúsf'J’f er þó leikferðum ætluð nokkur hárhæðr og þó hún hrökkvi kannski ctammt, ei það þó nokkur styrkur. Fyrir allmörgum árum heyrðist a- væningur af því frá þingmanni úti á landi, að í raun réttri sæi hann litla ástæðu til að halda áfram að greiða at- kvæði með því, að Þjóðleikhúsið fengi svo ríflegan hluta af skemmtanaskact- inum, þar sem starfsemi þescarar stofn- unar virtist aðeins vera fyrir Reykja- vík. Fór nú að fara um ýmsa 1 herbúð- um ríkisleikhússins. Til að koma í veg fyrir, að nokkur óánæigja tæki að þróast m-.ðal lands- manna með starf og stefnu k ikhú.ssin,, var hafizt handa um að fais í mikla leikför um allt land. Svo vel stóð á, að ágætt leurrit, „Top- aze“ eftir franska- höfundinn Pagnol í uppsetningu I. Waage, hafð; verið sýnt í Þjóðleikhúsinu þá um vcturinn við mikla aðsókn og frábærar cndirtektir bæði leikhúsgesta og leikdrrrenda. Aj vísu var leikritið mannmaigt og all- þungt í vöfum, en hróður sý*’;ngarinna_' hafði flogið um allt land, svo að full- víst mátti heita um aðsókm. Ég tók að mér að vera fararstjóri, leika mitt hlutverk og útskýra fyrir leikhúsgestum eftir hverja sýn- inigu, hvert verkefni Þjóðleikhúsis ins væri og hvaða hlutverki því bæri að gegna fyrir alþjóð, þar eð þcð væri sameiginle.r eign allra landsmanna o.s.frv. Bjóst ég við ,að óhætt mundi vera að segja, að leikferðir1 líkar pessari yrðx farnar frá Þjóðleikhúsinu svmar hver:. Þessi tilhögun reyndist mjög vinsæl, henni var afarvel tekið, og allri leiK- RABBIÐ Framhald af bls. 5 an eöa sunnan. Oc/ milljðnatœhnmt- búnaöur skivanna er harla qaanslít- ill, ef fiskurinn hverfur úr sjónum — oq Þaö qerist oft. Já, lífiö er hawdrœtti, seqja heir. Þanniq hefur þaö líka verið Jenqst af. Okkar kynslóö hefur sennileqa hlotiö stœrri vinninqa en allar aör- ar undanqenqnar kynslóöir á ís- landi til samans. Bœöi hefur vinn- inqum veriö fjölqaö — oq núllum fœkkaö. En viö vitum, aö núllunum veröur aldrei útrýmt aö fullu — oq þess veqna búast qrandvarir menn qjarnan viö bvl versta. Því ékki sakar hiö qóöa. t marqar aldir lifðu forfeöur okkar svo aö seqja á núll- unum, en tólcu með fiakklæti oq auömýkt við fiessum fáu vinninqum, sem uvv komu. t seinni tíö biöja menn bara um stóra vinninqa oq marqa oq eru ekki ánœqðari meö ]iá en for feður ofckar á skinnskónum voru meö núllin sín. Oq hawdrœtt iö heldur áfram með endurnýjun oq drœtti í hverjum mánuöi. Stundum er éq aö huqleiöa, hvort þetta lífsins liavvdrœtti hafi ekki haft meiri áhrif á bjóðarsáilina en allt annaö. Fœstir qera sér senni- leqa qrein fyrir hví hve hayydrœttis meövitundin, eöa öllu heldur hayy- drœttishjóliö í undirvitundinni, mót ar hankaqanq einstaklinqanna oq breytni, skoðanir, athafnir oq ósk- ir. Er haö kannski einmitt hess veqna að okfcur lœtur ekki ver en raun ber vitni að búa við stööuqa veröbólqu — oq láta hvqrjum deqi nœqja sínar hjáninqar á sviði fjár- mála? — svo aö ein hliö hessa marqfmtta máls sé nefnd. Nú á tímum finna menn uyy á aö rannsaka allt milli himins oq jaröar. 1 rannsóknarstarfinu eru þeir komnir lanqt út fyrir okkar móöur Jörö, jafnvel farnir aö leita að líf- verum á öörum hnöttum — oq þœr yröu sennileqa ekki fyrr fundnar en Ólafur frá Vík í Lóni yröi mœtt ur á staönum til þess aö veita frœöslu um fluqfreyjustörf oq járn- smíðar. — En viö hér á íslandi eiqum víst eftir aö leysa marqar okkar eiqin qátur áöur en viö byrjum aö ráöa qátur annarra stjarna. Hin hayydrœttisqlaða íslenska þjóöarsál vœri t.d. ekki óveröuqt rannsóknar- efni þeim. sem ánæqju hefðu af aö kafa til botns í vandamálujn þess- arar litlu þjóöar í þessum stóra heimi, ef þar er þá einhver botn aö \ finna. Niðurstööurnar qœtu e.t.v. hjályaö okkur aö átta okkur á hví hvar viö erum stödd. hjályaö okkur aö kynnast okkur sjálfum betur, qera ókkur qrein fyrir veikleikum okkar oq draumsýnum, sem eru svo nátenqdar hayydrættishjólinu.—• Þetta er í rauninni rannsóknarefni fyrir alla, sem hafa tíma til að setjast niöur oq skoöa huq sinn meö qestsauqa á meöan þeir biöa eftir drœtti í nœsta hayydrœttis svari niöurjöfnunarnefndar við kœrunni út af útsvarinu, eöa síldarfréttun- um í hádeqisútvaryinu. h. }. h. g LÉSBÖK MORGUNBLAÐSIJN S 32. tbl. 1964

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.