Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1964, Síða 12

A
-TJl morgnana, pegar nnoin voru
opnuð, sleppti hann hundinum út. Múlli
hljóp beint heim til húsbónda síns, en
eftir hádegi var hann aftur kominn í
garðinn, reiðubúinn að fylgja Andrési
litla. Um nóttina sváfu þeir aftur sam-
an, næstu nótt einnig síðan þá þriðju.
En lánið er valt í heimi þessum. Andrés
litli lifði sínar hamingjustsundir á brún
hengiflugsins. Dag einn þegar við vorum
allir að tuskast í garðinum, heyrðum við
allt í einu að baki okkar tvö hræðileg
öskur:
— Kyrrir! — Kyrrir!
Allir sneru sér við í einni svipan, eins
og við hefðum verið þræddir upp á eitt
og sama bandið og frammi fyrir okkur
reis Eineygði risinn í öllu sínu ógnar
veldi.
— Hver ykkar er litli þrjóturinn, sem
leggur hald á hundinn minn á hverri
nóttu? Segið til!
Það ríkti grafarþögn í hópnum. Skelf-
ingin hélt okkur í helgjargreipum, og
við urðum stífir eins og trjádumbar. Og
enn á ný kvað við þessi þrumurödd okk-
ar hinztu stundar:
— Hver er sökudólgurinn? Hver er
ræninginn? Hver er þorparinn?
Stálhvöss einglyrna risans gleypti okk-
ur einn af öðrum, og Múlli starði líka
á okkur sínum tryggu, saklausu augum
og bærði skottið örlítið, eins og honum
væri alls ekki rótt. Þá gaf Andrés
litli sig fram.
Hann var fölur sem nár, þegar hann
sagði:
— Hafið engan fyrir rangri sök, herra.
Það er ég.
— Hvað segirðu?
— Það er ég, endurtók drengurinn og
hækkaði róminn.
— Jæja! Svo það ert þú! sagði ofurst-
inn og glotti grimmdarlega. Og veiztu
ekki, hver á þennan hund?
Andrés litli steinþagði.
— Veiztu ekki, hver á þennan hund?
öskraði ofurstinn aftur.
Jú, herra.
— Hvað segirðu? .... Talaðu hærra!
Og hann brá hendinni upp að eyranu til
að heyra betur.
— Já, herra.
— Jæja! Hver er þá eigandinn?
— Eineygði risinn, herra.
Ég lokaði augunum. Ég held, að fé-
lagar mínir hafi gert það líka. Og þegar
ég opnaði þau aftur, bjóst ég við, að
Andrés litli væri þegar útþurrkaður úx
lifenda tölu. Til allrar hamingju var
hann það samt ekki.
Ofurstinn góndi á hann miklu fremur
forvitinn en reiður.
— Og hvers vegna tekurðu hann með
þér?
— Af því að hann er vinur minn og
honum þykir vænt um mig, svaraði
drengurinn ákveðinn.
Ofurstinn virti hann aftur rann-
sakandi fyrir sér. — Það er ágætt sagði
hann að lokum. En varastu að taka
hann með þér einu sinni enn! Ef þú
gerir það aftur, þá skaltu vera viss um,
að ég sný af þér eyrun!
Síðan snérist hann á hæl í allri sinni
reisn. En áður en hann tæki eitt skref,
iór hann í vasa sinn og tók upp tvo
peseta og sagði um leið og hann vatt
sér aftur til baka:
— Þú getur keypt þér súkkulaði
fyrir þetta. En varaðu þi/g að taka
hundinn aftur! Varaðu þig!
Að því búnu skálmaði hann af stað.
En þegar hann hafði gengið fjögur eða
fimm skref, datt honum í hug að líta
við. Andrés litli hafði látið peningana
falla niður og jörðina og snökkti með
hendurnar fyrir andlitinu.
Ofurstinn flýtti sér til baka: — Ertu
að gráta? Hvers vegna? Gráttu ekki,
drengur minn.
— Mér þykir svo vænt um hann . . .
og hann er sá eini í heiminum, sem
Hjarðmaður með hjörð sína í fjallaskarði Kákasus.
Rússland
Framhald af bls 4
Krúséff komið í gagnið viðbótarrívæði
sem svarar til alls ræktaðs lands í
Canada.
En landið verður ekki atmennilega
ræktað fyrr en Sovétstjórnin fær bænd
ur á sitt band. Og það fær hún ekki
fyrr en hún hættir að þveita þeim til
og frá, í hverri æðisigenginni sókninni
eftir aðra, frá miðstöðinni í Moskvu
gegn um gífurlegt net af fáfróðum
augnaþjónum flokksins, sem bændurnir
hafa viðbjóð og fyrirlitningu á.
Hér er ég ekki að gefa í skyn, að
leggja beri niður samyrkjubúin og rík-
isbúin. Samvinnurekinn búskapur verð-
ur áfrom í einhverri mynd. En landið
vcrður aldrei almennilega ræktað fyrr
en stérbúin eru hlutuð í sundur í ein-
ingar, sem hægt er að ráða við, og
kunnáttusamir bústjórar fá að ákveða
sjálfir takmarkalítið hvaða ræktun
jarðir þeirra eru hæfastar fyrir, og þau
bú, sem bezt eru rekin fá að kaupa eða
heimta vélar, áhöid, áburð og allt ann-
að, sem þau kynnu að nota, og hinum
einstöku búum verði veitt einhver upp
örvun — sæmileg greiðsla frá ríkinu fyr
ir afurðir sínar, en ágóðinn renni til
umbóta á jörðinni. Einstökum bændum
verði veitt persónuleg hvatning til að
leggja fram sína beztu vinnu á sam-
eiginlega búinu, og ríkið sjálft leggur
fram stórar upphæðir til að festa í
lanabúnaðinum.
En þangað til þetta allt verður, er
aðeiiíS ein lausn — að auka í staðinn
fyrir að minnka stærð einkablettanna
áðurnefndu, þar sem það hefUr verið
sýnt svart á hvítu, að afurðir þessara
bletta eru svo miklu meiri en af sam-
yrkjubúunum. Þegar bóndinn getur
haft eins mikið upp úr samyrkjúbúinu
og hann getur nú haft upp úr einka-
blettinum, þá fyrst er samyrkjufyrir-
komulagið að bera árangur, og gera
svipbreytingu á rússnesku landi.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3
urinn átti að vera honum til aðstoðar á
daginn. •
Dag einn fór hann svo með hundinn
heim á hælið og kom ekki aftur. Þvilík
undursamleg nótt fyrir þennan vansæla
dreng! Atlot Múlla voru þau einustu,
sem hann hafði komizt í kynni við á lífs-
leið sinni. Fyrst umsjónarmennirnir og
síðan matreiðslumaðurinn höfðu aldrei
talað svo til hans, að þeir hefðu ekki
ætíð refsivöndinn á lofti. Morguninn eft-
ir fann drengurinn ennþá hitann og svið-
ann í herðunum eftir högg og slög mat-
reiðslumannsins kvöldið áður. Hann fór
úr skyrtunni:
— Sjáðu, Múlli; sagði hann lágróma
og sýndi honum marblettina. Hundur-
inn var ríkari af samúð en mennimir
og sleikti bláröndótt bak drengsins.
Konur við uppskerustörf á samyrkjubúi nálægt Kiev.
er goour við mig, sagði Andrés litli
grátandi.
— Hver á þig? spurði ofurstinn undr-
andi.
— Ég er á fátækrahúsinu.
— Hvað segirðu? æpti ofurstinn.
■— Ég er á munaðarleysingjahælinu.
Þá fengum við . að sjá kraftaverk.
Ofurstinn laut yfir drenginn, tók hend-
ur hans frá andlitinu, þurrkaði burt tár-
in með vasaklútnum sínum, kyssti hann
og faðmaði og endurtók í sífellu: —■
Fyrirgefðu mér, drengur minn! Fyrir-
gefðu mér! Hugsaðu ekki um það, sem
ég sagði við þig .... Taktu hundinn
með þér, hvenær sem þú vilt .... Þú
mátt hafa hann hjá þér, þegar þér dettur
það bara í hug .... Skilurðu það? ....
Eins lengi og þú villt ....
Þegar hann hafði sefað Andrés litia
með þessum og öðrum líkum orðum, og
það í svo mildum tón, að við gátum varla
trúað okkar eigin eyrum, þá gekk hann
sína leið á ný, en leit við mörgum sinn-
um og kallaði:
— Þú mátt taka hann með þér, þegar
þú villt .... Skilurðu það, drengur
minn .... Þegar þú vilt ....
Megi Guð fyrirgefa mér, — en ég þori
að sverja, að ég sá tár blika í blóðþyrstu
auga Eineygða risans. Og Andrés litli
hljóp af stað með vini sínum, sem gelti
af gleði.
Armando Palacio Valdés fæddist í
borginni Entralgo á Spáni árið 1853.
Hann lagði stund á lögfræði og heim-
speki við háskólann í Madrid, gerðist
bókmenntagagnrýnandi að nánu loknu
og síðar rithöfundur.
Valdés er án efa í hópi hugþekkustu
rithöfunda Spánar, ekki sízt fyrir húm-
orinn, sem telja verður til undantekn-
ir.ga í spönskum skáldskap. Ýmsir hafa
líkt honum við Oharles Dickens. En þótt
hann hlyti tæpast verðskuldaða viður-
kenningu í heimalandi sínu, sérstaklega
vegna hreinskilni sinnar, er hann samt
utan landamæranna einn þekktasti rit-
höfundur Spánar.
40 ÁRA MINNING
Framhald af bls. 8
Gamli maðurinn kvaddi og hvarf ú?
safninu. Hann var dálítið dapur í bragði
fundurinn hefir eðlilega rif j >.?. upp forn
ar sorglegar minningar.
Svipur í safnahúsinu.
Enginn embættismaður á landinu
gat verið reglusamari og skyldurækrari
en Matthías Þórðarson þjóðminjavörð-
ur. Hann var oft að vinna og paufast í
safni sínu fram á rauðar nætur. Ég minn
ist þess, að kerling ein hafði sálazt hjá
afa mínum í Syðra-Langholti, hún fár-
aðist mest um að þurfa að skilja rokk-
inn sinn eftir. Hvað þá um allar þær
þúsundir muna í forngripasafninu, var
enginn slæðingur kring um þær? Ég
spurði Matthías einhverju sinni, hvort
hann hefði aldrei orðið var við drauga
í öllum sínum næturferðum um safnið.
,,Nei“, svaraði Matfchías, ekki drauga,
heldur aðeins einn mann, sem ekki var
lengur af okkar he:mi, en þá var ekki
um neitt að viliast. Það var vefcurinn
eftir að dr. Jón Þorkelsson dó. Jón tók
í nefið, í lifanda lífi að minnsta kosti,
snýtti sér konunglega með einni drunu
og snyrti sitt hvíta skegg. Engirm mað-
ur í heiminum snýtti sér á sama hátt.
Það var um hánótt, ég var aleinn í hús-
inu og blæjalogn úti. Ég var að ganga
niður stigann, og er ég gekk fram hjá
dyrunum hérna, þar sem dr. Jón hafði
haft sína skrifstofu, þá heyrði ég ein-
hvern snýta sér heidur hressilega, rétt
fyrir innan dyrnar. Þarna var ekki um
neitt að villast. Dr. Jón var stundum
dálítið glettinn, §vona gerði hann vart
við sig.
Ég er fjarri að dæma um raunveru-
leika þessa atburðar, en hvað sem hon
um líður er hitt víst, að hin gamla
12 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
32. tbl. 1964