Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1965, Qupperneq 9

enda konungs höfðu úi'slitaáhrif á þing-
kosningarnar á liðnu hausti. Framboðs-
listi konungs fékk nálega alla fram-
bjóðenidur kosna. í Teheran er það 'mál
manna, að kosningarnar hafi verið mun
frjálsari og réttlátari en áður, þó þær
Ihafi engan veginn verið „frjálsar“ í
vestrænum s'kilningi.
Stærð hersins í íran hefur oft verið
har'ölega gagnrýnd. Með hjálp Banda-
ríkjamanna hefur konungurinn komið
sér upp 200.000 manna her. Bandarískir
ráðgjafar hans telja að fámennari her
yrði betur þjálfaður. Margir íranar á-
líta að meginhlutverk hersins 'sé „að
vernda krúnuna."
Ýmsir, sem eru hnútunum við írönsku
hirðina vel kunnugir, eru mjög óánægð-
ir með það „næstum fullkomna traust“
sem konungurinn ber til hersins og
leynilögreghinnar áð því er varðar upp-
lýsingar um gang mála. Menn óttast að
herforingjunum sé of gjarnt að einangra
konunginn frá óþægilegum staðreynd-
um og koma í veg fyrir að hann heyri
j'ákvæða gagnrýni. Á liðnu ári hefur
frámkvæmd áætlunarinnar um skipt-
ingu jarðnæðis verið í höndum hins at-
kvæðalitla forsætisráðherra, Asadollah
Aiam, sem styður áætlanir konungs
gagm’ýnislaust. Þeir hafa veriö vinir frá
því á skólaárunum.
s
tJumir gagnrynendur konungsins
telja, að áhugi hans á umbótum sé ein-
ungis tengdur ósk hans um að tryggja
syni sínum og arftaka áframhaldandi
konungdóm að sér látnum. Vissulega
hefur umbótavilji konungs verið miklu
augljósari síðan Ríza krónprins fæddist
fyrir þremur árum. En mundi ekki öll-
■um kóngum vera hugleikið að tryggja
framtíð arftaka sinna?
Ýmsir menntaðir íranar í ábyr^ðar-
stöðum eru vantrúaðir á alvöru kon-
ungs í hinu alvarlega máli umbótanna.
Þeir óttast sumir hverjir, áð hann hafi
anað í blindni út í pólitískt ævintýri.
Margir efast um, að hann muni berjast
til úrslita. Þeir spá því, að hann muni
draga að sér hendurnar, þegar hann
hafi sýnt landslýðnum að hann sé „hetja
bændanna.“
P áhleví konungur varð 44 ára
gamall í október síðastliðnum og er í
rauninni nú á.miðjum starfsferli sín-
um. Hann tók við völdum ári'ð 1941,
bjartleitur, laglegur unglingur með
evrópska skólun og fullkomna vantrú
é getu sinni til að feta í fótspor hins
stórláta og umsvifamikla föður síns.
Hann er enn spengilegur og ung'legur
ó að líta, þó hrokkið hárið sé farið að
grána, en hann hefur tamið sér full-
komið sjálfsöryggi í allri framkomu.
Bros hans afvopnar, að sögn, al'la sem
eiga tal vi'ð hann. Þegar gest ber að
'garði, er hann óformlegur, stendur upp
frá skrifborði sínu og gengur til • móts
við gestinn, heilsar honum með hlýju
Ihandtaki. Hann talar liðuga og lótlausa
ensku, er ófeiminn við að nota götumál
ef því er að skipta. En það er samt
komin ný og dýpri alvara í allt látbragð
hans og framgöngu, ekki sízt þegar tal-
ið berst að hinni nýju áætlun hans. Þá
er eins' og andlitsdrættirnir hadðni, aug-
un verði hvassari, varirnar herptari.
„Verkefni mitt er að búa þjóðina und-
ir lýðræði,“ sagði hann við bandarískan
gest ekki alls fyrir löngu, „en við get-
um ekki enn tekið upp lýðræði, hvorki
í brezkri né bandarískri mynd. Tíminn
er ekki upp runninn. Kannski væri hægt
»ð hugsa sér konungsstjórn eins og þeir
hafa núna í Bretlandi — e'ða Svíþjóð —
þar sem konungurinn gegnir öðru hiut-
verki — en þjóðin er ekki enn undir
það búin. Þessi þjóð þarfnast konungs.
Án konungs væri íran löngu farið veg
allrar veraldar. Ýmsir vestrænir frétta-
menn, sem koma hingað, skilja ekki að
agi er enn nauðsynlegur í þessu landi.
Án aga getum við ekki gert þessa bylt-
ingu. Hún tekst af því fólkið vi'll hana.
Við erum byrjaðir á umbótunum og get-
um ekki snúið til baka. Þjóðin mun
ekki líða neinum, ekki einu sinni þeim
sem aðeins þjóna umbótunum með vör-
unum, að stöðva þær.“
F erðalög konungsins um landið
hafa greinilega sannfært hann um, að
þannig sé þetta. Hvarvetna hafa bænd-
urnir tekið honum með óihömdum gleði-
látum, og slíkar vinsældir stíga mönn-
um auðveldlega til höfu'ðsins. Skapill
andstaða jarðeigenda, trúarleiðtoga. og
efamanna í Teheran hefur ekki spillt
gleði hans yfir hinum nýju vináttubönd-
um við alþýðuna í landinu.
Segja má með nokkrum rökum, að
einasta leiðin til að koma á umbótum
í Iran sé sú að kasta sér út í þær eins
og konungurinn hefur gert. Þáð mundi
taka mörg ár að búa landið fullkomlega
undir þessar bráðnauðsynlegu breyting-
ar, og þá gæti það verið um seinan. Pa-
hleví konungur á rmarga samherja sem
trúa því statt og stöðugt, að stærsta
þönf frans nú sé framkvaemdir — skjót-
ar og róttækar aðgerðir til að leiðrétta
hi'ð aldalanga misrétti sem meirihluti
landsmanna hefur búið við.
LÆRÐA MÚSIN
Framhaild af bls. 3
„Einn, sem ég hef ekki náð í,“ sagði
unga músin í huganum. Upphátt sagði
hún „Þú ert mjög syíjaður. Þú ert mjög
syfjaður. Þú ert mjög syfjaður."
„Fremur svo“, sagði albinóakötturinn.
„Ég hef farið margar mílur og ég er
í slæmu skapi — allt vegna þessara fá-
vísu flóna á kattahælinu. Ekkert mun
nokkurntíma taka neinum framförum,
á meðan meðlimir ættbálks okkar fyrir-
líta skólanám og hæðast að bóknámi."
„Þú sérð fyrir framan þig stóran,
grimman hund,“ sagði músin.
„Alls ekki“, sagði albinóakötturinn.
„Eins og ég var- að segja, það eru
fáeinir úrvalshugsuðir, sem eru ábyrg-
ir fyrir öllum þeim framförum, sem orð-
ið hafa í heiminum —“.
„Stóran, grimman hund,“ endurtók
músin. Hún veifaði löppunum í æsingi
og endurtók, „Stóran, grimman hund,“
og var nú fáeina þumlunga frá kettin-
um.
„Eureka," æpti albinóakötturinn. „Ég
hef það. Ég er bölvað flón, mús sem
beitir dáleiðslu.“ Hann rétti fram löpp-
ina og hremmdi músina. „Ég vildi óska
þess, að ég gæti séð þig, vinur minn.
Þú ert úrvalshugsuður eins og óg sjálf-
ur.“
„Getur ekki séð mig,“ sagði músiiv
og tók andköf. „Ó, það er úti um mlg.**
„Ég er hræddur um það,“ sagði al-
binóakötturinn. „Get ekki séð nokkurn
skapaðan hlut, fyrr en sólin sezt._“ Hann
hélt áfram í blíðlegum rómi. „Ég gæti
elskáð þig, vinur minn, ef náttúran
hefði ekki hagað þessu á annan veg.“
Hann byrjaði að hlæja. „Að hutgsa sér,
hvernig þú lékst á þessa fábjána, þenn-
an raupsama brúna kött, þennan
heimska, persneska kött, og alla hina
— ég hef það. Ég ætla að hafa þig
kringum mig um stund." Hann beit mús-
ina fyrir aftan eyrun. „Þú getur haldið
áfram að hræða þá, samkvæmt fyrir-
skipunum rnínurn."
„Eins og þú vilt“, sagði músin og
reyndi að vinna tíma, þótt hún vissi, a'ð
hennar tími væri nú naumur. Og hún
sagði við sjálfa sig, „Eina tilraun að
síðustu fyrir ættbálk minn.“
lukkan níu þetta kvöld var æp-
andi, sefasjúkur albinóaköttur kominn
aftur til hælisins. Augun ættuðu út
úr höfðinu á honum og hann æpti, „En
sá hundur. Hann hafði þrjú höfuð —
eitt var höfuð skógarúlfs, miðhöfuðið
var höfuð varðhunds, og hitt var höfuð
írsks úMhunds. Það voru tveir munnar
á hverju höfði og þrjár raðir af tönn-
um og —“
„Óvenjuleg sýning", sagði brúni kött-
urinn.
„Sjáið þið, hváð sálarfræðin hans hef
uj' gert úr honum," sagði sá flekkótti.
Iokkar harðbreytilega hermi
getur það verið freistandi
að brjóta heilann um, hvað æsta
ár eða áratugur muni bera í
skauti sér. Þegar vísindamenn
horfa fram í tímann, viðhafa þeir
frekar „extrapólasjón“ en „spek-
úlasjón“.
Ef þetta orð, „extrapólasjón" hefði
ek'ki þegar verið til (í stærðfræ'ðinni),
hefði orðið óumflýjanlegt að finna
það upp. Það táknar þann verknað
að færa eitthvert þekkt á. land fram
í framtíðina.
Nýafstaðinn fundur rafmagns- og £
rafeindaverkfræðinga í Néw York
framdi víðtæka extrapólasjón undir
nafninu „Gægzt inn í framtíðina.“
Eitthvað um 75.000 vísindamenn,
verkfræðingar og framleiðendur sáu
og heyrðu þetta ©fni tekið til með-
ferðar í sýningum og fyrirlestrum.
farir í geimrannsóknum á næstu 25
árum: mannaðar rannsóknastöðvar á
hringferð um jörðina, vísindastöðvar
á tunglinu og mannaferðir til Mars
og annarra nálægra reikistj arna. Að-
alatriðin í öllum þessum fyrirætlun-
um eru þegar á ýmsum stigum und-
irbúnings í Bandaríkjunum.
Spurningin er aðeins: Hve fljótt
rafeindaaugum og með endingarmiklu
eldsneyti í stað benzíns.
• Tunglferðir, fram og aftur, verða
hversdagslegt - fyrirbæri.
„Vísindaframfacir magnast með
auknum hraða“, sagði McKetta.
„Hraðinn hefur aukizt úr litlum í
miðlungs og síðan í mikinn og loks í
„ofsalegum'* hraða.“
Undur framtiðarinnar
í augum vísindamanna
i yrir fáum árum, þegar mögu-
leikarnir á að smiða marga hluti smáa
komu í ljós, tóku vósindamenn að
velta fyrir sér ýmsum „glæÆralegum“
spádómum, svo sem sjónvarpsvél,
sem væri a'ð stærð á við hálfan vindla
kassa, eða hátalara á stærð við frí-
merki, og ekki þykkari. Slikir hlutir
voru til sýnis á þessum fundi — þetta
var extrapólasjónin frá í fyrra.
En nú. litu ræðumenn á fundinum
enn fram í tímann og töluðu um
þi’ívíddar-sjónvarpsvélar, eins og ein-
hvern sjálfsagðan hlut, svo og reikni-
vélar, sem geta lært atf misfcökum
sínum og lagað sig eftir nýjum og
ófyrirséðum aðstæðum.
En svona spádómar byggjast lítið
á gefcgátuim, Nútímavísindaáliöld eru
svo flókin, að þau krefjast áralangs
undirbúnings. Áreíðanlega s-pádóma
er hægt að setja fram, með því að
færa þessar hugmyndir fram í tím-
ann á rökrænan hátt.
JL il dæmis þarf enga skyggni
til að segja fyrir átfratmhaldandi fram-
kemur þetta, þegar um er að ræða
spádóma Dr. Glenn T. Seaborgs, Nó-
belsverðlaunahafa frá Bandaríkjun-
um, eðlisfræðings og forseta kjarn- '
orkunefndarinnar þar.
Dr. Seaborg trúir því, að raunhæf
notkun auðæfa sjávar með „sjávar-
búskap" geti títfaldað matarforða
heimsins, að framfarir með auknum
hraða í læknavísindum geti útrýmt
sjúkdómum eða svo til, og að næst-
um ótakmarkað ferskvatnsmagn
megi fá úr sjónum. Tilraunir á þess-
um sviðum í Bandaríkjunum lofa
þegar góðu um að þetta rætist.
M,
Aukinn hraði
fin þess að eiga það á hættu að
verða kallaður skýjaglópur, kom John
McKetta, forstöðumaður verktfræði-
deildar Texasháakóla, nýlega fram
með eftirfarandi spádóma:
• Innan 30 ára hækkar meðalaldur
manna upp í 85 ár.
• Gervilíffiæri, svo sem hjörtu,
luingu oig aðrir likamshlutar, verða
sett í menn, í stað annarra, sem eru
orðin ónýt.
• Bílar verða knúðir sjálfvirkt með
i
i
argir visindamenn eru þeirr-
ar skoounar, að kjarnorkan, sem enn
er á tilraunastigi, muni útrýma e.ds-
neyti úr jörðu. Þá kæmust kþl og
olía í „sitt rétta hlutverk", eins og
visindamennirnir kalla það, þ.e. sem
hráefni til framleiðslu gerviefna. Og
þessi gerviefni mundu aftur koma í
staðinn fyrir hör, bómull, gúm, hamp
og flestar viðartegundir, og landið
þar sem nú vex skógur, yrði fáan-
legt til annarra nota.
Einnig virðist það líklegt, að eftir
noikkra áratugi hafi maðurinn fund-
ið leyndardóma erfðafræðinnar og
muni þá geta breytt ýmsum erfðaeig
inleikum jurta, dýra og manna. Þá
gætí maðurinn leiðrétt meðfasdda
galla, aukið mátstöðuafl gegn sjúk-
dórnum og ef til vill aukið andlega
hæfileika sína.
Sénhvað það, sem er fræðilega
mögulegt, verður einnig mögulegt í
framkvæmdinni, hvað sem tæknierf-
iðleikum líður, „ef menn óska þess
nógu einbeitt", sagði einn vísinda-
maðurinn. „Það eina, sem við vitum
með vissu um framtíðina er það, að
enn fleiri róttækar breytingar eru
framundan."
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS Q
1. tbl. 1965