Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1965, Blaðsíða 11

s
i
9
9
•
i
s
I
x
P
e
n
s
a
r
•
i
— Og mundu
nú, að þú faerð
höfuðverk á
stLaginu níu.
Skáldsögnr.
Count Bohemond. Alfred Duggan.
Faber and Faber, London 1964.
21s.
Alfred Duggan hóf rithöfunda-
feril sinn seint. En hann hefur
verið mikilvirkur, hver bókin rak
aðra og hann varð að lokum einn
vinsælasti þeirra höfunda, sem
skrifuðu sögulegar skáldsögur.
Þessi bók er sú síðasta 15 sögu-
legra skáldsagna, sem hófust með
Knight with Armor 1950. Hann
lauk þessari bók skömmu fyrir
dauða sinn, en hann dó 4. apríl
1964.
Evelyn Waugh skrifar ágætan
formála að sögunni, sem er einnig
góð lýsing á höfundinum og rit-
ferli hans.
Sagan geiist á krossferðatíman-
um og segir frá Bohemundi greifa
og hernaði hans. Hann er Nor-
manni og elst upp á Ítalíu við
hernað og ævintýri. Tekur þátt í
fyrstu krossferðinni og verður
einn foringjanna. Hér er góð lýs-
ing á krossferðinni og samskipt-
um krossfara innbyrðis og skipt-
um þeirra við Grikki og Armena,
sem bandamenn. Einnig segir frá
töku Antiokkiu og Jerúsalem.
Frjótt ímyndunarafl, kátlyndi
og írónía prýða þessa bók eins og
aðrar bækur Duggans.
The Adventures of Peregrine
Pickh. Tohias Smollett. Edited
with an Introduction by James
L. Clifford. Oxford English No-
vels. Oxford University Press
1964. 35s.
Þetta er nýr bókaflokkur Ox-
ford-’ítgáfur.nar, og er ætlað að
birta sigildar enskar skáldsögur.
Þetta er nokkurskonar hliðar-
grein af Oxford Standard
Authors. Skáldsögur frá 18. öld
verSa fyrst gefnar út. Textinn
byggist á fyrstu útgáfum og tekið
verður tillit til þeirra breytinga,
sem höfundarnir gerðu f síðari út
gáfum. Hver bók verður gefin út
af fræðimanni, sem ritar inngang,
Þar sem rakin verður útgáfusaga
bókarinnar og gildi hennar mið-
eð við önnur verk höfundarins.
Peregrine Pickle var fyrst gef-
in út 1751, en flestar síðari út-
gáfuv hafa verið gefnar út eftir
Styttri útgáfu, sem kom út 1785.
Þessi útgáfa fylgir fyrstu útgáfu.
Tjtgefandinn telur að þessi skáld-
saga sé þýðingarmeiri en menn
hafa talið fyrr og síðar.
1 sögunni birtist daglegt líf og
hættir manna á 18. öld, aðalper-
sónan er fantur, sem er f senn
hinn mesti hrokagikkur og sjar-
merandi.
Smollett var um tíma við nám
við háskólann í Glasgow, sem
mátti segja að væri hádegi ævi
hans Eftir það var hann á hálf-
gerðum hrakningi, hann var um
tíma skurðlæknir í flota hans há-
tignar, og þar var vistin ekkert
sældarbrauð, um tíma var hann f
fangelsi. Þótt hann ætti alltaf við
óhægan fjárhag að búa, var hann
mikið lesinn og ýmsir samtíðar-
menn hans töldu hann standa
jafnfætis Fielding.
Þetta er löng skáldsaga, tæpar
800 blaðsfður, þéttprentuð. Frá-
sögnin líður áfram eins og lygn
móða ,það er róandi að lesa þessa
bók, stíllinn þægilegur, kryddað-
ur humor og íróníu. Það er hollt
fyrir nútímafólk að lesa slíkar
skáldsögur, og sleppa nokkur
kvöld lestri stytts og samanþjapp
aðs efnis.
Ferðasögur.
Travels in Arabia Deserta. I-II.
Charles M. Doughty. Jonatan
Cape 1964. 50s.
Þetta er bókin, sem vakti áhuga
Arabíu-Lawrence á Arabíu. Bók-
in kom fyrst út hjá Cambridge
1888. Lawrence las hana ungur.
Hann ritaði formála 1921, og segir
þar að hann hafi lesið bókina aft
ur og aftur í tfu ár. Hann líkti
henni við nokkurs konar biblíu.
Þegar Lawrence ritar formálann
hafði hann að baki ferðir og hern
aðarleiðangra í Arabíu og hann
segir að því meira sem hann
kynntist þessum landsvæðum og
íbúunum, jókst aðdáun hans á
verki Doughlys. Þetta er fyrst rit
sem sett var saman um Araba eyði
merkurinnar og það yfirgrips-
mesta og póetískasta.
Doughty fæddist í Suffolk 1843
og lézt 1926. Hann var ferðalang-
ur, skáld og rithöfundur. Hann
ferðaðist í tvö ár um Arabíu og
setti saman þessa bók, sem er ein
frægasta ferðasaga heimsbók-
menntanna. Kvæði hans náðu lít-
illi hylli, sökum þess hve þau eru
torskilin og myrk. En þessi bók
mun halda nafni hans á lofti með-
an byggð stendur. Hann ferðaðist
um þessi landsvæði sem hálfgerð-
ur umferðamaður, aflaði sér lífs-
viðurværis sem læknir. Og það
var oft engan veginn auðvelt, þar
eð ibúar höfðu meiri trú á göldr-
um ti! lækninga en læknismennt
Þegar hann hóf ferðina, var hann
sjúkur maður, og loftslagið þarna
var ekki heiisubætandi, og hann
lítt fjáður. Arabarnir fæddu hann
þar sem hann kom, gestrisni
þeirra er frábær. Hann deildi með
þeim fæði og klæðum og var sem
einn af þeim. Þessvegna varð
þekking hans á hugsunarhætti
þjóðarinnar og háttum svo víð-
tæk. Hann ferðaðist um með hirð
ingjum og var það ekki lítið þrek
virki. Þeim sem ferðast um þessi
svæði nú, þykir það fullerfitt með
öllum hjálpargögnum nútímans.
Þrátt fyrir veikindi og erfið-
leika tókst honum það, sem eng-
um hafði tekizt, að ferðast um
landsvæði, þar sem Evrópumenn
höfðu aldrei stigið fæti og flytja
heim fróðleik sem er með ein-
dæmum. Hann hreifst af þjóðinni
og eyðimörkinni. Hann segir á ein
um stað: „Hafi maður kynnzt eyði
mörkinni einu sinni, dvelur hún
ætíð í sál manns“. Bókin er listi-
lega skrifuð og er ennþá og mun
vissulega verða eitt bezta heimild
arrit um Arabíu og mannlíf í
þeim auðnum. Náttúrulýsingar
eru frábærar, án þess að vera
nokkru sinni væmnar og öll er
bókin sönn, engin óþarfa orð eða
skrúðmælgi, einföld og hófsam-
leg.
Þetta rit var mjög torfengið.
Útgáfan er vönduð, í tveim bind-
um, með uppdráttum og myndum
og ágætu registri.
The Climber‘s Firesíde Book. Wil-
frid Noyce. Heinemann, London
1964. 30s.
Wilfrid Noyce var mikill fjalla-
garpur. Skömmu áður en hann
lagði upp í sitt síðasta ferðalag,
skildi hann handritið að þessari
bók eftir á skrifstofu útgefanda
síns. Hann tók þátt í Everest-leið-
angrinum 1953 og mörgum fleiri
leiðangrum, og setti saman bæk-
ur um fjallaleiðangra. Þessi bók
er safnrit ferðalaga um fjöll og
firnindi. Bókinni er skipt í
rokkra kafla eftir tímaröð. Fyrsti
kaflinn fjallar um ferðalög fyrr
á öldum og allt fram á 19. öld. Þar
er að finna kínversk kvæði um
fjallaferðir eftir Tao-yun, sem var
uppi um 400. Hún var eiginkona
herforingja nokkurs, sem var svo
heimskur, að hún varð að yfir-
gefa hann af þeim sökum. Ferð
Hannibals yfir Alpana er þarna
í frásögn Polýbiusar og frásögn
Marco Polo um ferð hans yfir
Pamir Petrarca á þarna lýsingu
á ferð hans á Ventoux-fjall.
Þarna eru kaflar um fjallagöng-
ur eftir Shelley, Byron, Cliateau-
briand. Síðan kemur kafli um
19. öldina. Með rómantísku stefn-
unni vaknaði mikill á hugi á
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
Meng-tze (Mencius) var einn mannúðlegasti og snjallasti
spekingur Kínverja í fornöld (372-289 f. Kr.). Áhrif hans á
kínverska menningu eru ekki síðri en Kung-tze, meistarans,
sem uppi var hálfri annarri öid áður. Mannúðar- og réttlæt-
ishugmyndir Meng-tze voru langt á undan samtíð hans. Það
sem varðveitt er af verkum Meng-tze hefir að geyma sér-
kennilega samstæðu af siðfræði, stjómvizku, sálfræði og him-
intrú. Honum tókst að tengja saman þessa mangbrotnu vizku
svo að heild varð úr, ekki aðeins í orðum, heldur einnig í
verkum.
Oft var Meng-tze ráðgjafi konunga, en í þá daga var Kína
skipt í allmörg smáríki. Stundum tók hann greiðslu fyrir
störf sín í þjónustu ríkjanna, en þegar hann þurfti eikki á fé
að halda, þá endursendi hann launin. Að taka við fé (af ríki)
þegar ég þarf ekki á því að halda, það gengur þvi næst að
þiggja mútur.
Ein snjallasta saga þessa meistana fjallar um „gádruna í
ríkinu“, en of langt mál yrði að fjalia um hana hér. En kjami
sögunnar er ádeila á lúxus og óhóf af konungs hálfu, en þetta
óhóf leiddi til furðulegra ákvæða, og að hans dómi ranglátra.
Aðvaranir gegn „gi!drum“ finnast einnig viðar í verkum hans.
Milii smáríkjanna vom sífelldar skærur, en þá neyttu kon-
ungar ailra biagða til að fá atþýðu manna tíl að bera kostn-
aðinn af metingi þeirra, með því að leggja fram fjármuni, vist
ir og menn. „Gildrurnar" voru ákvæði til að ha.lda uppi hern-
aði, lúxuis og óhófi, án þess að láta auðmenn bera byrðar með
aimenningi.
Kínverskar gildrur til dýraveiða em ýmist gryfjur, sem
dýrin detta í, eða ofanjairðar smíðar með a.gni, oft í tveim
hólfum, og gan.ga dýrin inn í annað hólfið um leið og þau
sækjast eftir því aigni, sem er í hinu. í gryfjugildrur geta fal'l-
ið menn ekki síður en dýr, því að gryfjurnar eru þaktar grein-
um og laufi og sjást því ekki.
Að vara nútímariki við því að leggja gildrur fyrir borgiara
sína kann að virðast fjarstæða á vorum tímum, þegar réttar-.
óryggi er mikið og menn ná að jafnaði rétti sín-um. Aðvörun-
in ætti e.t.v. að beinast í þveröfuga átt, það er að vara þegnana
við of mikilli ágen-gni í garð ríkisins, vara við léleigum vinnu-
brögðum í þjónustu ríkisins og skeytingarleysd um verðmæti
þess. Meng-tze varaði einnig við of smáriðnum netum, líkt og
nútímasérfræðingar gera á vorum tímum. Hann ski'ldi fullvel
að græðgi einstafclinga og ríkis var jafn hættuíleg velferð og
framtíð þjóðfélagsinis. En í embættum ríkisins vildi hann að-
eins hafa valda menn, svo réttsýna Dg vel siðaða að þeir væru
almenningi til fyrirmyndar og ynnu þar með „hjarta lýðsins".
— Að öðrum kosti áttu þeir á hættu að g:ata ,',umboði Him-
insins“, það er að segja réttinum til að fara með stjóm.
í voru þjóðfélagi eru sumir menn fíknari í rangfenginin
gróða en Meng-tze í sin réttmætu laun. Samanburðurinn er
oss ekki til sæmdar, heldur lærdóms. Ríki \^>rt þarf á veið-
arfærum að haJda til að ná fjármagni, sem það á inni hjá að-
ilum, er árum saman hafa villt um fyrir ríidnu og velt byrð-
um sínum yfir á aðra. Ekki má þó nota alltof smáriðin net
við veiðarnar. Ég fæ efcki betur sé en að slífct h.afi stundum
átt sér stað, t.d. með lögtaikshótunum gagnvart unglingum, sem
í öllum greinum hafa haldið og vilja halda landslö-g, en verja
aflafé sinu til að afla sér þjóðnauðsynlegrar menntuniar. Án
samráðs við aðstandendur er slík uppeldisaðferð o-f gró-f gagn-
vart heiðarlegum ungilingum, og efcki ti! þess fallin að vinna
„hjarta lýðsins" til þjóðholilustu. Vena má að en-ginn persónu-
legur aðili eigi hér neina sök, heldur skrifstofuvélar, sem tekn-
ar eru upp á því að stjórna mönnum án dómgreindar. Sum af
þessum „lögtöikum“ koma eins og Deus ex machina þar sem
sízt skyldi ætla, en efcki þar sem eðlilegt væri að vænta þeirra.
Lík't og grísku spekingarnir talar Meng-tze um fjórar höf-
uðdyggðir, en setur mannúðina og réttlætið efst. Þessar^tvær
dyggðir mega ebki verða viðskila í rikinu, pví að öðrum kosti
eru gildrur komnar fyrr en varir, annaðhvort smíðaðar af
ríkinu sjáíMu eða einstaklingum, sem ga-nga á lagið þar setrn
réttlætið heltist úr lestinni.
fjallaferðum, hrikalegu og dul-
úðgu landslagi og eyðistöðum. Þá
hefjast hinar eiginlegu fjallaferð-
ir ferðanna vegna. Síðan koma
kaflar frá upphafi 20. aldar og
tímabilið milli stríða og loks kafli
um fjallaferðir eftir 1945.
Þetta er mjög skemmtilegt safn
rit fyrir alla þá er fjöllum unna,
og yndi hafa af hrikalegu lands-
lagi og erfiðleikum og dýrum
iaunum þeirra í fjallaferðum.
6. tbl. 1965.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H