Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1965, Blaðsíða 14

SVIPMYND
Framhald act bls. 2.
izt að raun uan, að hvítir menn mega
ekki gegna opinberum embœtitum í
ríkisstjórninni; þeir eru „ráðigjafar“
eða „trúnaðarimenn“ ráðuneyta, og
hlutverk þeirra er að semja skýrslur.
En það er Tsjombe sjálfur seim tekur
allar ákvarðanir.
Hann hefur lært margt síðan hann
hóf stjómmálaferil smn. Hann hefur
gert sér ljóst, að hvítir menn eru góð-
ir reikningshausar, sem hafa þjálfun
og hætfileika til að leysa úr margbrotn-
um vandamálum og skoða hvem hlut
frá mörgum hfliðum, en að þeir skilja
Atfríku alls ekki og hrjfa ekki hugmynd
um sálarlif Afríkubúa. Þegar hví'tum
mönruum í Afríku eru fengin ábyrgð-
arstörtf, fer afllt í handaslkoflum hjá
þeim. Þess vegna naignýtir hann þá
sem ráðgjatfa og tæknifræðiniga. Þeir
leggja fyrir hann fræðil-egar áætlanir
sem síðan verður að aðlaga hinu sér-
staka sálanlítfi Afrikubúa.
Tsjkmbe hetfur tröLlatrú á beinum
og nánum samskiptum við fólkið. Hann
kemur til skrifstofu sinnar kl. 6.30 á
hverjum morgni og byrjar á að fara
í gegnurn áríðandi skjöl með persónu-
legum ráðgjöfum sínum og aðstoðar-
mönnum. Um áttalaytið hetfst heim-
sóknatíminn og þá drífur að alls kyns
fólk: Það eru ættai höfðingjar sem
vantar peninga, galdramenn sem bjóða
töfragripi, umiboðsmenn fyrirtækja með
samningstiflboð, allra handa sölumenn
sem hatfa á boðstólum ailt milli vopna
og jarðyrkjuverktfæra.
Öllum er heimill aðgangur, og enginn
tekur minnsta tillit dl stetfnumóta sem
hafa verið sett með margra daga fyrir-
vara eða daginn áður. Mótmæli eru
gagnslaus, því startfsliðið er ofhlaðið
verkefnum og hetfur engan tima til að
sinna smámunum. Sá sem vill ná tali
atf forsætisráðherranunj fær ýmist ein-
hvern stjómarráðsíulitrúa til að
smygla sér inn í Skrifstotfuna gegnum
glugga eða bíður klukkustundum sam-
an, oft án árangurs.
egar menn hafa loksins náð
fundi Tsjombes er allt með öðrum hætti.
Hann býr yfir persónutöfruim, einhvers
konar segulmagni sem afvopnar jafn-
vel fjandsamlegustu gesti. Hann gerir
sér jafnan far um að sannfæra viðmæl-
andann, þó árangurinn sé með ýmsum
'hætti. Hann er einn þeirra stjóm-
máliamanna sem sífellt leggja áherzlu
á góða trú sína. Hann ber sér á brjóst,
leggur líf sdtt að veði, sperrir upp
augun í undrun og setur einatt upp
dapran svip bams sem befur fengið
tiletfnisiausa refsingu.
í rauninni hflustar Tsjombe atf mikilli
athygli á gesti sím, einkum Afríku-
menn. Hann telur það vera beztu leið-
ina til að kynnast því sem er að ger-
ast í landinu. Þetta tekur feiknarleg-
an tíma, því afrískar samræður eru
afar lausar í reipunum, en Tsjombe er
sannfærður um, að þær séu aldrei tíma-
sóun.
Það er rúm tylft ráðherra tifl að að-
stoða. Tsjombe, en að undanteknum
Múrpngó innanríkisráðherra eru þeir
einungis ráðherrar að nafninu tifl.
Tsjombe fer sjálfur með utanríkismál,
utanríkisviðskipti, áætlanir, upplýsing-
ar og varnarmáfl. Þar á otfan heimtar
hann að fá að sjá og skipuleggja allt
sjálfur. Þar af leiðandi hrúgast skjölin
upp á skrifborðinu hjá honum, og það
má heita útilokað að afgreiða brýnustu
mál með skjótum hætti. Hann hefur
ódulbúna vantrú á vitsmunalegum oig
siðferðifliegum eiginleikum ráðherra
sinna og vifll því hafa hönd í bagga
alls staðar.
Sem athafnamaður hefur Tsjombe
til að bera þrjár ábe'-'andi eigindir. í
fyreta Tagi býr hann yfir undraverðú
sjálÆstrausti. Fyrir kemur að örvænt-
ingin grápi hann, en það standiur aldrei
lengi. Ein orsökin fyrir sjálfstrausti
hans er sú tiflfinninig, að hann sé nokk-
urs konar aðalsmaður. Hann er atf vedll-
auðugri aett og stundaði mjög ábata-
sarna einokunarverziun í Kaitanga á
nýlenduiskeiðinu. Hann er af hinum
vblduga Lúnda-ætttflokki, sem er sam-
tafls um miHjón manns oig á heima
bæði í Katanga og á stórum svæðum í
Rhódesíu og Angóla. Hann gekk að
eiga dóttur Múata Janvós, hins mikia
höfðingja eða konungs Lúnda-ættflokks-
ins. Þegar Tsjombe leitaði hælis á
Spáni var áætlað að hann ætti um 8
milljónir dollara (344 millj. isl. króna),
en sennilega hafa þær eignir minnkað
verulega, því hann er sagðux hafa
„veitt“ ýmsum pólitískum áhrifamönn-
um af miklu örlæti meðan hann var að
undirbúa heimiför sína.
Önnur áberandi eigind í fari Tsjombes
er skefjalaus valdagræðgi. Hann sver
hana af sér hvenær sem tækifæri
býðst, en með augljósum skorti á ein-
læigni. Þeir sem fylgdust með honum í
útlegðinni á Spáni segja, að haim hafi
verið he.tekinn af hefndariþnrsta. Einn
þeirra hetfur sagt: ,,Völd eru eins og
eiturlyf, sem hann getur ekki án ver-
ið.“ Conor Cruise O’Brien, fyrrveriandi
ful'ltrúi Sameinuðu þjóðanna í Katanga,
hefur lýst honum sVo: „Hann er fljótur
að hugsa, en yfirborðslegur. Það er
ógerlegt að standa í sainninigsviðræð-
um við hann: hvorki ósamkvæmni né
svæsnustu lygar fá hið minnsta á hann.
Sé hann beinlínis staðinn að undirferli,
setur hann sig í stellingar manns sem
ekkert skiiur — en undir niðri býst ég
við að hann finni tifl föðurlegrar með-
aumkunar með barnaskap gestsins, sem
býst við að heyra sannleikann hjá hon-
um þegar honum er hagkvæmara að
ljúga.“
Þriðja áberandi eigind Tsjombes eT
raunsæi. Hann segir sjálfur: „Ég
stjórna ríkinu eins og einkaifyrirtæki.
Ég hef mestan áhuga á að það getfi arð.
Ég vil að ÖH störtf séu vefl og skjót-
lega af hendi leyst, og ég vel hæfustu
mennina til að inna þau af hendi, án
tillits til stjórnmálaskoð'ana þeirra eða
hörundslitar". Þetta er mikilvæg eig-
ind, því hún er fremur sjaldgæf í Af-
ríku, ekki sízt í Kongó.
IVIeginimarkmið Tsjombes er að
koma á sterkri miðstjórn í Kongó.
Elonum hetfur orðið iiítið ágengt. Stan-
leyville, höfuð'borg uppreisnarmanna,
er atftur í höndum Kongó-hers. Her-
sveitir hans halda áfram að vin-na
borgir af uppreisnar.-rjönnum. En það
er varla hál'fur sigur. Móbútú hers-
höfðingi sagði á dögunum: „Við ætl-
um að opna þjóðvegmn aftur, haflda
helztu borgum og reyna að hafa eftir-
lit með landamærunum til að koma í
veg fyrir vopnasmygl. Það er það sem
ég get bezt gert. Ég hef ekki næigilag-
an martnafla til að friða ættffliokkana.
Ég get ekki haldið skógasvæðunum.
Og meirihluti íbúanna í skóigunum
voru uppreisnarmönnunum hliðholflir
og eru það enn.“
Þetta er mengurinn máflsins. í Kon-
gó-her eru 30.000 menn, en til að gegna
hlutverki sínu með sæmilegum áran-gri
þyrf'ti herinn að vera 100.000 manns.
Og það sem verra er. hegðun hersins
er svo óútreiknanjeg, hann hetfur svo
mörg grimmdarverk og heimskupör á
samvizkunni, að hvar sem hann kem-
ur rekur hann fólkið í faðm uppreisn-
armanna í stað þess að koma á friði.
Þar að auki er herinn mjög lólegur
til bardaga. Hann hetfur lagt á flótta
undan hópum uppreisnarmanna, sem
voru vopnaðir spjótum og stöíum.
Hann hefnir sín oftiega á óbreyttum
borgurum.
I júlímánuði á liðnu ári virtist
um sinn sem takast mætti að friða
Kongó. Eins og Tsjiomibe hatfði lofað,
gerði hann tilraun tii að korna á sætt-
um alflra aðila í landinu. Hann leysti
úr haildi Antoine Gizenga, leiðtoga
Lúmúmba-hreyfingarinnar, og ók með
honum í opnum vagni um götumar í
Leopoldville innan um fagnandi mann-
fjö'ldiann. Síðan hélt hann til Stanley-
vil'le, þar sem honum var teikið með
miklurn fagnaðarlátum. Þó liðu eikki
nemia nokkrar vikur þar tifl Stanfley-
ville féll í hendur uppreisnarmanna.
Síðar gerðist harm’eikur gíslanna, sem
sumum var bjargað af belgisikum fa'll-
hlítfahermönnium í bandarískum flugvél-
um, en aðrir voru brytjaðir niður.
Hvers vegna varð þessi afturkippur?
Ein orsökin er vafalaust sú, að í Kon-
gó eru engir raurwerulegir stjórmmáila-
flokkar. Stjómmálamennirnir £á vafld
sitt aðeins fyrir tilstilli ættfilO'kkanna.
Þó þeir kunni að vera valdamiklir í
heimaJiéraði sínu, gætir áhrifa þeirra
lítið sem ekki í Leopoldviille. Þeir geta
ekki tekið neina mikilsverða ákvörðun
nema hún hatfi fyrst verið samþykkt
af settarhöfðingjunum, sem hugisa fyrst
og frernst um hagsmuni heima'hiaganna.
Af þessum sökum hetfur Ts.iombe leit-
azt við að vinna ættarhötfðingjana á
sitt band. Honium gekk það vel í Kat-
anga, þar sem hann álti við höfðingja
sem þegar vom honum hliðhollir. En
honum hefur ekki tekizt það i Leopo'.d-
vilie, enda er landið sem hann stjórnar
nú yfir 2000 kílómetrar á hrvorn veg
oig ættfloikkamir ótölulegir.
E n meginástæðan fyrir ringul-
reiðinni í Kongó er sú, að þar eigast nú
við tvær gagnstæðar stetfnur. Annars
vegar er stefnan sem Tsjombe aðhyll-
ist og felst í þvi að byggja upp þjóð-
félöig í Afríku etftir vestrænini fyrir-
mynd, og eru vandkvæði slíkrar stefnu
augijós í landi þar sem örsmár minm-
hluti íbúanna er læs eða skrifandi. Hin
stetfnan er runnin undan rifjum kin-
verskra kommúnista, sem hatfa verið
meginlhjálparhella uppreisnarmanna,
Helzti fuilltrúi Kinveria í Kongó er Kan
Maí höfuðsmaður, sem áður var
hermiálatfulltrúi við sendiráðið í
Nýju Deihli, en er nú í
Brazzaville. „Aðstoð“ Kin-
verja er efcki fýrst og fremst fólgin
í fé eða hergöignum, þó fundizt hafi
kínversk vopn víða í þorpum, né held-
ur er hún fólgin í bjálfun skæruliða,
þó víða hafi uppreisnarmeen skilið eftir
sig kennslubækur Maó Tse-túngs í
skæruhemaði. Megimhlutverk kínversku
sendimannanna er að knýja hinn afr-
íska almúga til allsherjaruppreisnar
gegn lögum og reglu, gegn þeim hugsun
arhætti, stofnunuim og skipulagi sem
tekið var í arf frá vestræmum þjóð-
um. Þetta er skýringin á grimmdar-
verkunum í S'tanlleyviBe, hinni skipu-
lögðu töfradýrkun og ofsófcnum á hend-
ur kristniboðum. Allt hefur þetta einn
megintiligang, þann að koma tifl leiðar
fullkomnum fjandskap og aðskilnaði
vestrænna þjóða og verðmæta annars
vegar og frumstæðs afrísks hugsunar-
háttar hins vegar. Þegiar því marki er
máð, munu Kínverjar koma á vettvang
og fylla tómið, sem hilýtur að myndast,
með sínum eigin boðsikap og aðtferðum.
Hvemig þessum tveimur meginstetfn-
um reiðir af í Kongó og Afríku yfir-
leitt, vei't enginn með vissu enmþá, en
hin furðulega staða sem Tsjombe hefur
í afrískum stjórnmálum verður kannski
skiljamlegri þegar hliðsjón er hötfð af
þessom veigamilkilu staðreyndum.
Tvö „rabbljóð"
Til Sigurðar A. Magnússonar, rithöfundar, með þökk fyrir „rabb“, 17. ian
úar og önnur um sarn.i efni.
Lag: Dár björkama susa eða Úr 50 centa glasinu..
Vér skulum eigi æðrast, þótt aðlagist nú senn
vor alclna menning breyttum þjóðarhögum,
því engir skilja be;ur en Islands ráðamenn
hvað útskersfólki hæfir nú á dögum.
Þeir segja að dátasjónvarpið sé oss næsta holit.
Nú sést á hverju húsi gálgi uppsleginn.
Öðrumegin hengt er þar íslenzkt þjóðarstolt,
en íslenzk tunga fesí upp hinumegm.
Sigurður Þórarinsson
í tilefni af „rabbi“ 31. jan.
Kvikmynd ein var keypt í ár.
Koritnaður varð nokkur hár,
en hvað er það á móti meintum gróða?
Aðaibjörg kvað það af og frá,
ungböm fengju þá snilld sjá,
sem Arabalárus uppá hafði að bjóða.
Þá ventum vér okkar kvæði í kross, |
því kúltúrinn er fyrir oss
hið eina sanna andans fyrirbæri.
Nú æsfcan saklaus, ung og smá,
Arabaláms fær að sjá, |
því Friðfinniur Ólafs fékk sér bara skæri.
A.M. I
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
6. tbl. 1065.