Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1965, Blaðsíða 1

urra blaða ba&kling'ur, sem gefinn er
út aí hinum fámenna hópi komimúnista
í Ástraliu, sem fyigja Kinverjum að
málum.
í Pekingóperunni, sem áður fyrr
sýndi klassísk verk um konunga O'g
prinsessur, var ég viðstaddur sýningu,
þar sem sýnt var hvernig kínverskir
„sjáifboðaliðar“ í Kóreu gereyða
bandarískri herdeild. Bandaríkjamenn-
irnir voru sýndir sem drukknir og
huglausir vesalingar, sem nauðguðu
kóreískum stúlkum og brytjuðu niður
kóreíska herfanga. Kínverjum hefur
ekki verið skýrt frá því, að bandaiúsk
eldflaug hafi lent á tunglinu. Margir
Kínverjar trúa því, að þúsund ára rík-
ið sé á næsta leiti og vænta megi
hruns Bandaríkjanna innan fárra mán-
aða vegna þeirrar áherzlu, sem blöð
Rauða-Kína augliti til auglitis
boðin borg, sem umlukt er 16 feta htk-
iim múrsteinsvegg. Þar búa leiðtogar
Kínaveldis, jafnt úr snertingu við kin-
verska alþýðu oig hin gamla forboðinai
borg var á valdatímum Ming- o.g Tan.g-
ættanna.
Allir útlendingar í Peking eru að-
skildir frá íbúunum. Hinir „föstu er-
lendu gestir", sem vinna fyrir Kínverja,
búa í afmörkuðu hverfi i útjaðri borg-
arinnar, sem nefnt er „Hverfi vinátt-
unnar“, en það var upphaflega byggt
fyrir sovézka tæknifræðinga — sem
hurfu á brott árið 1961. Starfsfólk sendi
ráðanna býr annaðhvort á Hótel Pek-
ing eða í öðru af tveim „sendiráðsihverf-
um“ í borginni. Blaðamenn og kaup-
sýslumenn búa á Hótel Hsin Tchiao,
sem er hálfhrörleg bygging, en það bæt
ir nokkuð úr skák, að það er eina hótel-
ið í öllu Kína sem hefur vínbar.
„Við getum ekki farið út fyrir Pek-
ing — nema til ilugvallarins, til að heina
sækja Ming-grafhvelfinguna eða Múr-
inn mikla, — nema þá gegn sérstöku
vegabréfi", sagði brezkur sendiráðs-
starfsmaður mér, „og flestum um-
sóknuim okkar um ferðaleyfi út fýrir
Peking er synjað með orðunum „Það
hentar ekki.“
g fór ekki til Kina sem
venjulegur ferðamaður,
undir nákvæmri leiðsögn yfirvald-
anna, heldur sem blaðamaður með
laglegt rautt blaðamannaskírteini,
xneð gylltu upphleyptu letri, sem
gefið var últ af utanríkisráðuneyt-
inu. Ég ferðaðist 3 þúsund mílur
um landið með flugvélum, hrað-
lestum, hægfara lestum, jeppum og
Mongólahestum. Ég dvaldist meðal
verksmiðjuverkamanna og fjöl-
skyldna þeirra og ræddi við Kín-
verja úr öllum stéttum, sem venju-
lega forðast útlendinga sem heitan
eldinn, svo og ráðherra, starfsmenn
flokksins og meðlimi hinnar görnlu
yfirstéttar. Loks heimsótti ég mann-
inn, sem sjá má á risastórum
myndum um allt Kínaveldi, sjálfan
Mao Tse-tung, í fylgd með nokkrum
frönskum stjórnmálamönnum og
iðjuhöldum, sem voru í Kína vegna
opnunar franskrar vörusýningar.
Það Kína, sem ég kynntist, var bæði
margslungnara og ekki eins ógnarlegt
og það Kína, sem ég haifði búizt við
að sjá. Ég var þeirrar skoðunar áður
en ég fór þangað, að Kína væri bæði
fúst til og fært um að hleypa þriðju
heimsstyrjöldinni af stað. Ég sá land,
sem af efnahagslegum ástæðum var aug
Ijóslega ek.ki fært um að standa
undir víðtækum styrjaldarrekstri. Þótt
Kínverjar stæri sig af því að mennta
eitt hundrað þúsund tæknifræðiraga og
vísindamenn á ári, var mér tjáð af
Vesturlandabúum í Peking, að breitt bil
eé á milli hæfni Kínverja til að kenna
fiístæð hugtök og að hagnýta þá þekk-
inigiu. Þessir Vesturlandabúar eru
sannfærðir um, að Kínverjar hefðu ekki
einu sinni getað byrjað á kjarnorkuá-
ætlun sinni án aðstoðar þeirrar, sem
Bússar veittu þeim í uppihafi, o.g án
Hsue-shen Tsien, prófessors, sem áður
var við Kalíforníuháskóla, en er nú
æðsti yfirmaður kjarnlorkuáætluinar
Rauða-Kina.
E g bjóst við því, að andileg
kúgun hinna_ 700 milljóna Kinverja
væri alger. Ég komnst að raun um, að
hin nýju trúarbrögð Kina, dýrkunin
á flokiksfonmanninum Mao, voru sann-
sariega í heiðri hötfð atf öMum, en af
ayiisomfunanidi mikiíii sannfæringu. Ég
bjóst við iðnaði í öruim vexU og mikl-
HEIMSÓKN TIL MAO TSE-TUNGS
Mep hafði slæman reykingahósta.
um framikvæmdum. Ég komst að raun
um, að lífinu er tekið með ró og að
flestir foringjar flokksins hafa tilhneig-
íngu til að líta fremur til unnina af-
reka en nýrra markmiða. Ég bjóst við
hræðilegu til'breytingaleysi um allt
Kína. Ég komst að raun um, að fjöl-
rraörgum Kínverjum hefur tekizt að
varðveita einstaklingshyggju sína, þrátt
fyrir þvinganir til hins gagnstæða.
Ef kerfið, sem þröngvað heíur ver-
ið upp á Kínverja síðastliðin 15 ár,
hefði tekizt að fullu, hefðd einstaklings-
hy'ggjan verið horfin fyrir löngu. Því
Kínverjar lifa í a-lgerri einangrun. Þeir
lesa einungis þær bækur og þau tíma-
rit, sem leiðtogarnir ákveða að séu þeim
holl lesning. Erlendar útvarpssendingar
eru truflaðar á mjög árangursrikan
hát-t. Um allt Kína er aðalforystugrein
dagblaðanna hin sama og öllum er
skylt að kynna sér efni hennar. Með-
an á dvöl minni í Kina stóð ra,kst ég
aðeins á tvö rit, sem ekki voru kín-
versk. Annað var albanskt vikurit,
siam getfið er út á en-sku. Hitt var fjög-
og útvarp leggja á hina daglegu ósigra,
sem bandaniskir kapítalistar verði fyrir
af hálfu íbúa Afríku og Vietnam og
sjálfra negranna í Bandaríkjunum.
Aðalatvinnuvegurinn í Pekin.g, höfuð-
borg Kína, er framleiðsla áróðurs fyr-
ir ríkisstjórnina. Það er borg, sem hef-
ur verið skipulögð fyrir hersýningar,
en ekki venjulega umferð. Aðalgatan,
sem nefnist Shangan, er þrjár mílur að
lengd og 240 fet að breidd, en hún end-
ar báðum megin í fr-umistæð'um sveita-
vegum.
H elztu byggingarnar í Peking,
Hús alþýðunnar, Byltingarsafnið og
bækistöðvar sjónvarps o,g útvar-ps, sem
gætt er atf öfluigum herverði, eru
byggðar í hdnum þunglamalega sovézka
stíl. I ljótleika sinium stinga þær mjög
í stúf við hinn viðkvæmnislega bygging-
arstil gömlu bygginganna við aðalgöt-
una, Tien An Men (Hlið hins himneska
íriðar) og „Borgarinnar forboðnu",
sem nú er sketrmmtigarður og safn.
Noaðar við götuna eir ný tbr-
A baðströnd í grenn.d við Peking,
sem nefnist Peitaho, er séndiráðsmönn-
um leyft að koma frá 15. júní til 31.
ágúst, og í reglunum segir: „Sendiráðs-
fólk má koma á alla staði í Peitaho
nema þá, sem þeim er ekki heimilt að
dveljast á“. Á ströndinni eru aðskiiin
svæði fyrir embættismenn flokksins oig
fjölskyldur þeirra, sendiráð kommúnista
ríkja, sem aðhyilast stefnu Kínverja,
sendiráð þeirra, sem aðhyllast stefnu
Rússa, sendiráð auðvaldsríkjanna og
hina „föstu erlendu gesti“.
Mao, sem mynd er af á hverjum veigg,
ber ekki annan opinberan titil en for-
maður miðstjórnar Kom.múnistaflokks-
ins, en hann heldur áfrarn að vera hinn
dularfulli alfaðir þjóðarinnar. Kinverj-
ar vita ekki hvar hann býr, eða hvar
hann er yfirleitt, o-g þeir vita ekkert um
einkalíf hans. Hann hefur aldrei sézt í
kínverska sjónvarpinu eða talað í út-
varpið.
Ég hafði aldrei búizt við því að hitta
hann sjálfan, en fyrirvaralaust var ég
skipaður í hóp franskra stjórnmála-
manna og iðjuhölda, sem voru í heim-
só-kn í landinu, og höfðu verið vaidir
til að heimsækja hann.
Við fórum frá Peking árla morguns
með Viscount-flu.gvél, sem smiðuð var
í Bretlandi, til Hangchow, sem er við
vatn nokkurt um 75 mílur suður af
Shanghai. Jafnskjótt og við höfðum stig
ið út úr flugvélinni var okkur ekið til
Hótel Hangehow, sern er þægilegt gisti-
hús í úthverfi borgarinnar vestan\ erðu-
Eftir Edward Behr
„Þið eruð vinsamlega beðnir um að
halda kyrru fyrir í hótelinu", sagði ung-
ur stjórnarfulltrúi, sem með okkur var.
„Ykkur verður gefinn klukkustundar
fyrirvari". Ég spurði, hvort viðtalið yrði
þann dag. „Það getur orðið í dag, og
það getur orðið á morgun", sagði hann.
Klukkan fjögur síðdeigis barði hann
að dyrum hjá mér og sagði: „Viljið þér
vinsamlegast vera reiðubúinn innan
klukkustundar". Að þeim tíma liðnum
kom hópurinn saraan og bættist þé í
hann Wang Ping Nam, aðstoðarutanrikis
ráðiherra. Þá kom stjórnarfulltrúinn enn
einu sinni og sagði okkur að fylgja sér.
f ið ókum hægt í nokkrar mínút-
ur i gegnium skóg og lystigarð við vatn
eitt og ég sá lögregluvörð meðfram leið-
inni og nokkur skilti, sem bönnuðu öil-
um óviðkomandi að vera þar á ferli.
LjO'ks beygði fremsti billinn, sem var
Framhald á bls. 13.