Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1965, Blaðsíða 14

Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1965, Blaðsíða 14
Böm Niels Jörglensens með Dorotlheu voru Lauritz málarameistari, Anna kona Gunnars Þorbjörnssonar kaup- manns frá Steinum í Stafholtstungum. Byggði Gunnar húsið Veltusund 1 og endurbyggði húsið Hafnarstrseti 4, sem er áfast við hið fyrrnefnda. Hann lézt árið 1923. Synir þeirra Önnu eru Gunn- ar og Georg, sem margir Reykvikingar þekkja. Síðari maður Önnu var Georg læknir Georgsson. Þriðja barn Niels og Dorotheu var Hans Júlíus Jörgensen, veitingamaður. Frú Dorothea var mikil dugnaðar- kona og veitti hótelrekstrinum for- stöðu ásamt fyrri manni sdnium, síðan ein í nokkuir ár og loks með seinni mann inum í aldarfjórðung. Bjuggu þau Hal- berg síðustu árin í húsi sínu á Laufás- vegi 9 og þar andaðist hún ái'ið 1023 og Halbeng 1933. Vesturhluti Hótel íslands var vígður hinn 30. maí 1902, samtímis því að haldið var brúðkaup Júlíusar Jörgen- sens og Petreu, dóttur Halldórs for- manns Einarssonar á Grund á Akra- nesi og Ragnheiðar Þorgrímsdóttur prests á Saurbæ á Hvalfj arðarströnd. Júlíus lézt árið 1908, en ekkja hans er enn á lílfi og býr á Akranesi. Ei-u frú Petrea og Gunnar Gunnarsson heimild- armenn fyrir mörgu af því, sem sagt er í grein þessari, m.a. að því að vatns- stræti 9 (Gildaskálinn) sem nú er. Vatn inu var dælt úr brunninum með hand- dælu, vatnspósti, sem svo var nefndur. Mun póstur þessi ekki hafa verið tek- inn niður fyrr en um 1912. Ég held að prentaðar frásagnir um frámunalegan sóðaskap Sæfinns við vatnsburðinn séu ósannar eða minnsta kosti mjög ýktar, enda hefði hann ekki kembt hærurnar í vatnsberastarfinu, af hann hefði rækt það illa, því margur hefði verið feginn á þeim táma að taka að sér þetta starf. >á höfðu íslendingar ekki úr mikiu að moða. Finnst mér það vera sómi Reykvíkinga að minnast Sæ- finns fyrst og fremst sem vatnisbera, en ekki sem sóða. Sárasta fátækt og ómenning blasti við allt of viða hér á landi fram yfir síðustu aldiamót sökum ofstjórnar og margra alda kúgunar ís- lenzku þjóðarinnar og gat fjöldi manna ekki gert að því, þótt þeir bæru þess merki. Tilhöggna grjótið á myndinni er ætlað í grunninn á vesturhluta Hótel ís- lands, sem byggður var 1901-1902. Stefán Egilsson múrari, faðir Sigvalda Kaldalóns tónskálds, Guðmundar glímumanns, Snæbjarnar skipstjóra og Eggerts söngvara stóð fyrir hleðslu og múrun á grunninum. Myndin hefur því verið tekin annaðlhvort árið 1900 eða vorið 1901. Niels Jörgensen, veitingamaður, var þrígiftur og var Dorothea Dietridhsen þriðja konan hans. Átti Jörgensen þrjú böm . með hverri konu sinni. Meðal barna hans voru Wilhelm úrsmiðameist- ari í Kaupmannahöfn, og Jenny kona Dines Petersen, stórkaupmanns, en þau voru bæði nafnkunn í Kaupmannahöfn og kunn mörgum íslendingum. Veitingatjald Halbergs á Landakotstúni við Stýrimannaskólann á þjóðhátíð 1904. Á myndinni talið frá vinstri: Hal- berg, hóteleigandi, Sighvatur Bjarnason, bankastjóri, frú Sigríður (Zoega) Jacobsen, frú Petrea Halldórsdóttir Jör- gensen, frú Sigríður Snæbjamardóttir, kona Þórarins listmálara Þtarlákssonar, frú Ragnhildur (Eggerz) Thorlacius, Gunnar Þorbjörnsson, kaupmaður frá Steinum og Jensen (?), skipstjóri á e.s. ísafold. Ilótel Island eftir viðbygginguna 1902. SVIPMYND Framhald af bls. 13. nazistum úr emibættum í dómsmála- stjóminni og lögreglunni. Jafnvel einn af nánustu samstarfsmönnum Adenau- ers, Iians Globke, var nátengdur naz- istum, þó hann væri ekki flakksbund- inn. Adenauer neitaði að reka hann og var jafntregur til að vikja öðrum vafa- sömum mönnum úr embættum, nema hann væri beinlinis knúinn til þess. Einn af flokksmönnum, Adenauers, bókaútgefandinn og þingmaðurinn dr. Gerd Bucerius, hefur sagt um stjórnar- ár hans: „Án Adenauers heíðu verið í landinu sex flokkar í staðinn fyrir þrjá, og sfcopleikur Weimarlýðveldisins hefði verið leikinn á ný. Ný-nazistar væru á- hrifamiklir og Sambandslýðveldið heifði ekki orðið aðili að vestrænum vörnuim; hin aldagamila barátta við Prakikland hafði haldið áfram; lýðveldið hefði ver- ið hlutlaust þar til Sovétríkin hefðu bundið enda á tviskinnung þess gagnvart Austri og Vestri. .. Þýzkaland getur því þakkað Adenauer fyrir velsæld sína og öryggi.“ En dr. Bucerius gagnrýnir líka Aden- auer harðlega: „Mesta ávirðing Adenau- ers var sú, að hann kunni að hafa áhrif á fjöldann, en ekki að mennta hann til borgaralegrar þátttöku. Af því hann er svo miklu slóttugri en mennirnir, sem í kringum hann eru, hefur hann sérstakt yndi af að bera þá ofuriiði í stað þess að sannifæra þá með lýðræðislegum hætti. Flokkur hans hefði átt að knýja hann til að draga sig í hlé fyrr, eins og gert var við Churchill, en Adenauer var umkringdur skósveinum, ekki stjórn- málamönnum, og það var að npkkru hans eigin sök.“ *r að voru ellin og þverrandi áhrif hans á kjósendur sem urðu þyngst á metaskálunum, þegar hann var knúinn til að draga sig í hlé fyrir tveimur árum. Síðustu 18 mánuðina, sem hann var kanslari, var honum greinilega farið að förlast. „Hann var góður á morgnana," sagði náinn sam- 6tarfsmaður hans nýlega, „an eftir há- degisverð og stuttan blund var erfitt að halda athygli hans vakandi." Stjóm- in varð einnig fyrir miklu áfalli vegna „Spiegel-!hneykslisins“ (sjá Svipmynd, Lesbók 7, 1965), sem neyddi Adenauer til að víkja Franz-Josef Strauss land- varnaráðherra úr embætti. Síðustu tvö árin hefur Adenauer haldið kyrru fyrir að mestu í villu sinni utan við Bonn, þar sem hann ræktar rósir eins og hann gerði forð- um, meðan óaldarflokkur Hitlers drottnaði yfir landi hans. Júlíus Jörgensen veitingamaður (d. 190 8) berinn á myndinni sé Sæfinnur með sextán skó. Flestar myndirnar sem hér birtast eru eign Gunnars. Að öðru leyti má vísa til Sögu Reykjavíkur eftir Klem ens Jónsson, Landnáms Ingólfs I-III og þátta úr sögu Reykjavíkur, sem gefnir voru út af félaginu Ingólfi, en sjálfur sá ég hvar myndin, sem birtist í Morgunblaðinu, myndi hafa verið tekin, um leið og ég leit á hana, end; man ég eftir ljóskerinu fremst á mync inni. Sveinn Benediktsson. Bygging Hótel íslands Framhald af bls. 4. inn, er hús Brynjólfs H. Bjarnasonar kaupmanns, sem verzlaði þar frá því fyrir aldamót til dauðadags 1934. Stendur það hús enn. Jörgensensknæpan og Coghillshús vioru rifin, þegar vesturhlutinn á Hótel íslandi var byggður 1901. f fyrstu var allt húsið notað til hótel- rekstrar. En er þau Halberg höfðu selt hótelið árið 1906 Goodteplarareglunni var það einnig tekið til annara nota. Þar var Vörulhúsið og um tíma fleiri verzlanir og blaðaafgreiðsla á götuhæð, en uppi voru hótelherbergin og um Dorothea Halberg, hótcleigandi. tíma íbúðir að einhverju leyti. Nýja Bíó fékk austurhlutan leigðan 1912 og var þar til 1921. Hótel ísland brann 2. febrúar 1944 og eru nú bílastæði á grunninum. Ljóskerið á horninu er olíulugt, eins og þær voru á nokkrum stöðum í mið- bænum þangað til Gasstöðin var byggð 1910. Vatnsberinn á myndinni er Sæfinnur Hannesson „með sextáh skó“. Hann var frægur um allt land, enda var hann um áratugi aðalvatnsberinn í bænum og einkennilegur í háttum. Langt fram yfir aldamót munu mý- margir íslendingar hafa kunnað þessa vísu: Sæfinnur með sextán skó sækir vatn og ber heim mó á ’ann festir aldrei ló af því hann er gamalt hró. Á myndinni virðist Sæfinnur vera berhentur þar sem hann skundar á skinnsokkunum suður Aðaistræti í átt- ina að Prentsmiðjupóstinum og heldur í vatnsfötukilpana með sitt hvorri hendi. Prentsmiðjupósturinn var við Aðal- 14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11. tbl. 1965.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.