Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1965, Blaðsíða 14

ICELANDIC IMPRESSIONS
Ljóðin sem hér birtast eru eftir
þrítugan Breta, Ronald J. Wathen að
nafni, sem nú er staddur á íslandi.
Hann kom hingað fyrst 17 ára gam-
all 1952 í hópi brezkra skólasveina
og dvaldist þá mest á Austfjörðum,
austan Loðmundar. Hann kveðst ekki
hafa hitt marga íslendinga þá, en
orðið hugfanginn af landinu og forn-
sögunum. Síðan hefur hann víða far-
ið, og árið 1962 hitti hann í ísrael
íslenzka stúlku, Ástu Kristinsdóttur
(Björnsso-nar læknis), sem hann gekk
að eiga. Þau hafa eignazt eina dótt-
ur, Sunnu, sem kom með þeim til
íslands fyrir þremur mánuðum.
Hingað komu þau frá Tyrklandi,
þar sem þau höfðu dvalizt um
þriggja mánaða skeið í litlu sveita-
þorpi, en áður höfðu þau verið í
Grikklandi tæpt ár. Þau hafa einnig
verið á Majorka hjá skáldinu fræga,
Robert Graves, sem margir kannast
við. Síðan þau komu til íslands hefur
Ronald verið á Norðurlandi og bæði
skrifað og unnið með íslendingum
(„Öðru vísi er ekki hægt að kynnast
landinu“, segir hann). Hann kveðst
ekki hafa neinar óvenjulegar skoð-
anir um ísland.
Menntun sína hlaut Wathen í
Marlborough (þar -sem þeir íslands-
visiirnir William Morris og Louis Mac
Neice voru einnig skólaðir) og í
Trinity College í Dýflinni. Hann er
fæddur í Englandi en bjó í írlandi
eftir tvítugsaldur. f átta .ár var hann
áhugasamur fjallgöngumaður, en
hætti því til að gerast ljóðskáld.
Ronald J. Wathen hefur gefið út
tvær ljóðabækur, „Bricks“, sem kom
út í Dýflinni 1963, og „Rock“, sem
var gefin út í Tyrklandi 1964. Hann
vinnur nú að löngu ljóði sem hann
hyggst gefa út undir nafninu „Book“.
Meðfylgjandi ljóð, sem hér birtast
í fyrsta sinn, lýsa nokkru af reynslu
höfundar á íslandi síðustu mánuðina.
Endurprentun er ekki heimil án sér-
staks leyfis skáldsins.
Ronald J. Wathen
I.
The waterfalls drone in my ears
like lorries commg up behind me.
The waterfalls groan like gearchanges
among the old greygreen river of lava.
I sit down on a bridge
in tune with the busy fisher-chatter
of the friendly river.
I watch geese following the river
for their rations, as I follow the road
for my visions.
Twelve years
since my first visit here. Layers of me
intervene. Everybody’s
in Reykjavik, the tough saga people grow fat
like athletes who have given up.
Those who live in cities are cowards.
I don’t blame them- Might as well
have it out now. Television,
overheated houses. Hell
is paved with good ínventions.
Spring! in the rocks!
though no green thing in miles
colour sprinigs in the shadows of the rocks.
3.
The sea is a rubber mirror
more mirror-glass than in Greece
a clean morning, a puritan morning
dawn hard as in Ireland it is soft
as silver is purer than gold.
4.
The hill is bare, pure
men come carrying a tree
they untie its arms and tell it
to grow as it did in Norway
but the tree says:
„beautiful is the hillside I will not grow
ihöfðu verið teknir frá skipalestum sín-
um og skipað að koma til flotadeildar-
foringjans. En framkvæmd é þeirri skip-
un hefði verið hindruð ef ekki að engu
ger, ef tundurspillarnir hefðu orðið fyr-
ir áföllum við næturárásina. /
Rétt er í þessu sambandi að athuga, að
sú ákvörðun Vians höfuðsmanns að
leggja til atlögu var augsýnilega vel
séð á hæstu stöðum, þegar hún var gerð.
End'a þótt hann vissi ekki af því hafði
áætlunin um næturárás þegar orðið til-
efni orðsendinga milli flotamálaráðu-
neytisins og deildarforingjans. Um kl.
19 hafði Sir John Tovey fengið skeyti á
dulmáli, sem tundurspillarnir skildu
ekki, þar sem spurt var, hvort hann
hefði í hyggju að fyrirskipa næturárás
tundurspillanna. Þetta skeyti, sem flota-
deildarforinginn hefur sennilega ekki
orðið neitt feginn að fá, var sent fyrir
árás Arks Royals og því áður en stýrið
á Bismarck laskaðist. En það var ekki
afturkallað eftir að ráðuneytið hlýtur að
hafa vitað af uppteknum skeytum, að
jBismarck væri sennilega orðinn stjórn-
laus, og heldur ekki eftir að skeytin
um árásir tundurspillanna voru tekin
að berast. Það liggur því nærri að trúa,
að sú framkvæmd Vians höfuðsmanns
að leggja til atlögu hafi haft fullt sam-
þykki ráðuneytisins.
Þeim sem biðu um borð í orustuskip-
unum Rodney og King George V, reiðu-
búnir til orustu, fannst dögunin lengi
að koma. Hóparnir á skipinu voru látn-
ir vera reiðubúnir, hver á sínum stað,
en þeim var leyft að sofa helminginn af
tímanum á varðstaðnum. Hvorugur höf-
uðsmannanna yfirgaf stjórnklefann um
nóttina, þótt hvor um sig sofnaði öðru
hverju sitjandi í stól og hallandi höfði
upp að einhverju stjórntækinu.
L oksins kom þessi óljósa tilfinn-
ing, að myrkrið væri ekki út af eins
svart og áður hafði verið, en það þýddi
aftur, að morgunskíman var að gera
vart við sig. Robertson skipherra, sem
var næsti maður aðmírálnum, mundi
allt í einu, að stálhjálmurinn hans var
niðri í káetunni hans og honum fannst
tími til kominn að ná í hann. En þegar
hann kom niður stigann og niður í káetu-
hæðina, sá hann furðulega sjón. Fjórar
stórar rottur hlupu hringinn í kring á
gólfinu, sýnilega dauðskefldar. Þær
tóku alls ekki eftir honum en héldu
áfram þessu æðisgengna hringsóli,
runnu og rákust hver á aðra, eftir því
sem skipið valt. Eins og á stóð, var
þetta ekki sérlega uppörvandi sjón, og
Robertson skipherra var þeirri stundu
fegnastur, þegar hann hafði niáð í hjálm-
inn og komið sér upp aftur.
Um borð í Ark Royal, sem var í 20-
30 mílna fjarlægð, höfðu fyrstu eltinga-
flugvélarnar verið sendar af stað. Þeg-
ar þær komu upp á pallinn, var enn
koldimmt og svo snarpur var vindurinn
á flugvélaþilfarinu, að vélarnar sýndust
stíga næstum lóðrétt er þær tóku sig
upp. Þegar birti, sást að nú var sami
veðurruddinn og daginn áður, og uppi
yfir var sami bakkinn af blýþungum
regnskýjum, sem þutu um himininn.
Það stórrigndi og skyggnið var ekki
uppá það bezta.
Sir John Tovey fylgdist með veður-
farinu, eftir því sem það kom smám-
saman í Ijós. Hann hafði verið á fótum
mestalla nóttina og fylgzt með hreyf-
ingum Bismarcks, eftir skýrslum tund-
urspillanna. Aðaláhyggjuefni hans var,
hvernig útreiknaðar stöður tundurspill-
anna væru í samræmi við hans eigin
útreikninga. Hvorki flaggskip hans né
þeir höfðu séð til sólar dögum saman
og þessvegna mátti búast við mikluim
villum og ágizkunum hjá báðum. Það
var þessvegna, að aðmírállinn hafði skip
að tundurspillunum að skjóta stjörnu-
kúlum, til þess að geta séð til þeirra
og tekið þannig stefnu. En rigningin
var svo mikil, að ekkert sást frá flagg-
skipinu, og skipin, sem voru að skjóta,
tilkynntu, að skotið væri á þau. Aðmir-
állinn fyrirskipaði þá útvarpssendingar
á meðaltíðni í þeirri von, að ná þannig
í stefnuna. En ýmissa ástæðna vegna
tókst þetta ekki betur en stjörnukúl-
urnar. Þegar dagur rann, var aðmiráll-
inn enn í sömu óvissunni um staðsetn-
ingu óvinarins. Þetta ásamt hinu slæma
skyggni á stormasaman sjónhringinn
sannfærði aðmírálinn um, að skilyrðin
væru slæm til að leggja til atlögu og
betra væri að bíða eina eða tvær klukku
stundir eftir fullri dagsbirtu.
kJ ir James Somerville hafði kom-
izt að mikið til sömu niðurstöðu við-
víkjandi fyrirhugaðri loftárás í dögun. í
þessu hundaveðri var það alltaf yfir-
vofandi hætta, að flugvélarnar villtust
á vini og óvini, svo að betra væri að
fresta árásinni. Sir James var heldur
ekki neitt viss um stað Rodneys og
King George V og Bismarcks, og eftir
að svo nærri hafði legið, að Slheffield
sigldi fyrir tundurskeyti daginn áður,
kærði hann sig ekki um fleiri samskon-
ar mistök.
Sk'ömmu fyrir sólarupprás sendi Sir
John Tovey skeyti íil Rodneys sem var
fyrir aftan hann um að segja Dalrymple-
Hamilton höfuðsmanni, að í komandi
árás hefði hann frjálsar hendur, þó því
aðeins hann færi í aðalatriðum eftir
hreyfingum aðmírálsins. Tundurspillam
ir tveir, sem voru með Rodney, höfðu
neyðzt til að yfirgefa skipið og leita
til stöðva sinna eftir eldsneyti. Þeir
höfðu beðið með skipinu eins lengi og
þeir gátu, en gátu nú ekki beðið leng-
ur. Og eins og síðar kom í ljós, höfðu
þeir beðið of lengi.
Fyrirætlun flotadeildarforingjans, sem
nú var kunngerð flaggkafteini hans og
foringjaráði, var að umkringja óvininn
eins fljótt og hægt væri, í u.þ.b. 15000
metra fjarlægð og snúast siðan til stór-
skotaárásar. En fyrst þurfti að staðsetja
Bismarck og vafi lék á um nákvæma
stefnu hans frá staðnum En Norfolk
kom með svarið við þessari mikilvægu
spurningu.. Það skip hafði þotið suður
á bóginn á fullri ferð, alla nóttina, af
íhræðslu við að koma of seint í loka-
leikinn. Kl. 8.15 kom það auga á orustu-
skip um átta mílur beint fram undan
og sá í enda þess. Bhilips höfuðsmaður
hélt, að þetta væri Rodney, og skipaði
að kalla á það. Þegar ekkert svar kom,
tók hann að athuga þetta nánar, og sá
þá að skipið, sem hann var að nálgast
á 20 hnúta ferð, var ekkert annað en
Bismarck sjálft. Enn einu sinni var
lagt hart á stýrið á Norfolk, eins og gert
hafði verið að kvöldi hins 23. maí, hálf-
um fjórða sólarhring áður, þegar það
hafði komið fram úr þokunni í Græn-
landshafi og fundið þýzka orustuskipið í
hættulegri nálægð.
E n þegar Norfolk flýtti sér aftur
að forða sér úr skotmáli, kom það auga
á tvö brezk orustuskip í fjarska og
tókst að gefa þeim sj ónarsamband við
óvininn. Þetta sýndi Tovey aðmíráli, að
hann hafði stefnt of mikið norður og
nú breytti hann stefnu orustuskipanna
samkvæmt því. Þau voru nokkurnveg-
inn hlið frá hlið með innan við mílu
millibili og ultu talsvert og höfðu sjó-
ina á afturhlutann. Hjá Dalrymple-Ham
ilton var þetta einskonar fjölskyldu-
tækifæri, þar eð sonur hans var for-
ingjaefni um borð í King George V.
(Framhald í næstu Lesbók).
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
20. tbl. 1965