Lesbók Morgunblaðsins - 11.07.1965, Blaðsíða 11

— Þú ert
ekki með öll-
um mjalla —
að fara aS
draga mann út
til að verzla í
svona veðrit
— Láttu
ekki svona,
kona! Nokkrir
regndropar
haaf aldrei orð
ið neinum að
meini!
A erlendum bókamarkaði
Bókmenntir
It Is Time, Lord. Fred Chappell.
J.M. Dent & Sons Dtd. 1965. 18/—
Þetta er nýstárleg skáldsaga eft
ir nýjan höfund. Hann fæddist
1936 í Norður-Karolínu, fór
snemma að vinna fyrir sér, stund-
aði búskap, ók vörubíl, seldi hús-
gögn og landbúnaðaráhöld og
jafnframt þessu var hann síles-
andi. Hann hefur birt nokkrar
sögur og greinar í ýmsum tíma-
ritum. Þetta er fyrsta skáldsaga
hans og lofar góðu. Aðalpersónan
er James Christopher sem hefur
misst trúna á framtíð sína og
lætur reka. Hann er atvinnulaus
og sekkur dýpra og dýpra og er
að verða drykkjusjúklingur.
Hann hrökklast frá fjölskyldu
sinni og festir hvergi rætur. Það
eina, sem gefur lífi hans gildi,
eru minningar liðins tíma, en
minningarnar breytast við breytt-
ar ástæður. Nútíð og fortíð renna
saman og hann missir áttamörk
og löngu liðnir atburðir verða
honum ástæða til að því er virðist
forsendulausra viðbrágða. Tíminn
rennur út í eitt. Sagan er mjög
vel gerð og þótt höfundurinn
hætti sér oft langt frá hinu hefð-
bundna formi skáldsögunnar fer
hann aldrei of langt. Frásögnin
hrífur lesandann og heldur hon-
imx til síðustu blaðsíðu.
Tynset. Wolfgang Hildesheimer.
Suhrkamp Verlag 1965. DM 17.80.
Hildesheimer fæddist 1916 í
Hamborg; hann dvaldi í Palestínu
1933-36, og stundaði málaralist í
London fram að heimsstyrjöld,
var á vegum brezka hersins í
Palestínu á strlðsárunum og flytzt
aftur til Þýzkalands 1947. Hann
tekur þá að semja leikrit, einkum
fyrir útvarp, og verður félagi 1
Gruppe 47. Hann er af mörgum
talinn efnilegastur af nútímahöf-
undum þýzkum. Maður sem er að
reyna að sofna, þannig hefst frá-
sögnin. Og minningar sækja á
manninn, liðnir atburðir úr eigin
lifi og annarra, og allt I einu,
þar sem hann hefur tekið járn-
brautaáætlun norsku járnbraut-
onna og er að blaða í henni til
nð stytta andvökuna, sér hann
orðið Tynset. Þetta þorp verður
honum næsti áningarstaður, hann
eetlar þangað. Og þetta orð er
það eina, sem hann bindur sig við
þessa nótt, þang'að ætlar hann og
•llar minningar og hugrenningar
tengjast þessum ókunna stað.
Hann ætlar til Tynset og vill
fara þangað, en ferðin var aldjei
farin og nafnið hverfur honum.
Þetta er óvenjuleg bók og efnið
allt og ekkert, en frásögnin líður
áfram og er svo magísk að allt
í einu hefur maður lokið bókinni.
Sumsstaðar minnir stíllinn á Ham
sun og uppbygging bókarinnar
á Brimhendu Gunnars Gunnars-
sonar.
Abschied von den Eltern. Erzahl-
ung. Peter Weiss. Suhrkamp Ver-
lag. Edition Suhrkamp 85. 1964.
DM 3. —
Peter Weiss býr nú I Stokk-
hólmi. Hann sá dagsins ljós i
Berlín 1916. 1933 hlaut hann að
hverfa úr landi, þar eð hann var
af gyðingaættum, og fór til Prag.
Þaðan fer hann 1939 til Svíþjóðar
og gerist sænskur ríkisborgari.
Hann fer ekki að senda frá sér
bækur fyrr en eftir 1960 og kemst
þá strax í fremstu röð þýzkra rit-
höfunda. Hann skrifar í mjög
persónulegum stíl og er einn
þeirra sem ryðja nýjar brautir.
Hann minnir stundum á Henry
Miller; hann minnist þó ékki si
og æ sérstöðu sinnar sem rithöf-
undur eins og Miller. Bækúr
hans eru að öðrum þræði sjálfs-
ævisögur og minningar. Þessi bók
fjallar um barnæsku og unglings-
ár. Hér er ævintýraheimi barns-
ins lýst af sérstökum næmleika,
ótta þess og sárindum við að
slitna úr tengslum við foreldra
og forsjón. Þetta er ein þeirra
bóka, sem hvað mesta athygli
hafa vakið í Þýzkalandi og víðar.
Viðurkenning sú sem hann hlaut
fyrir þessa bók, þegar hún
kom fyrst út 1961, var ekki al-
menn; hann verður frægur með
leikriti sínu um morð Marats; þó
voru ýmsir sem sáu strax hver
hér fór, og meðal þeirra var Her-
mann.Hesse, sem mat þetta verk
hans að verðleikum (sbr. bréf
hans til Weiss í maí 1961).
Pedigree. Georges Simenon. Pen-
guin Books 1965. 7/6.
Simenon er fæddur í Belgiu
1903 og er mikilvirkasti höfundur,
sem nú er uppi, hann hefur alls
sett saman um 180 sögur. André
Gide áleit að hann ætti fremur
að skrifa sálfræðilegar skáldsög-
ur en sálfraéðilega reyfara og
þessi bók er sett saman fyrir
áhrif hans. Þessi bók er ævi-
saga Rogers Mamelins frá 1903
til loka fyrri heimsstyrjaldarinn-
ar. Atburðir samsvara ýmsu í lífi
Simenons sjálfs, en hann segir í
formála, að það eigi að líta á
þessa bók sém skáldsögu og að
hún hlýði lögmálum skáldsögunn-
ar í einu og öllu. Hér eru ágætar
lýsingar á borg 1 Mið-Evrópu í
upphafi 20. aldar og æsku og
unglingsárum Mamelins. Gasljós-
in, sporvagnarnir, rigningin og
húsagarðarnir. Þessi heimur er
'nú að hverfa eða er horfinn með
öllu og það andrúmsloft sem þar
ríkti, þetta er allt endurvakið á
síðum bókarinnar. Bókin ’ er
skemmtileg og sérstæð í því bóka
flóði sem runnið hefur frá þess-
um vinsæla höfundi.
Museum der modernen Poesle
eingerichtet von H. M. Enzens-
berger. Deutscher Taschenbuch
Verlag 1964. DM. 4.80.
Þessi bók kom í fyrstu út hjá
Suhrkamp útgáfunni 1960, og er
nú endurprentuð í vasabókarút-
gáfu. Enzensberger er ljóðskáld.
Fyrsta ljóðabók hans kom út
1957. Hann ræðst heiftarlega á
sjálfsánægju manna i velferðar-
rikinu, doða'og deyfð, sljóleikann
og falsað öryggið, honum er ekki
síður í nöp við kúgun og vald-
beitingu og hefur hina mestu
ömun á pólitíkusum og lýðskrum
urum. Hann litur á velferðarrík-
ið eins og marghöfðaðan óskapn-
að sem liggur á meltunni satt og
ánægt. Andúð hans á þjóðfélag-
inu veldur því, að hann flýr inn
í fílabeinsturninn og yrkir. í þess
ari bók reynir útgefandi að taka
þverskurð evrópskrar ljóðagerðar
á 20. öld. Þýðendur eru margir.
Hér er að finna ljóð eftir 96 skáld
frá meira en tuttugu löndum. Inn
gangur útgefenda er mjög í hans
stil og skemmtilegur. Bókinni
fylgir skrá yfir þýðendur og listi
yfir skáldin, ágrip æviferils
þeirra og verk. Þetta er stór bók,
um 400 blaðsíður, og mjög smekk-
lega útgefin, eins og allt sem
þetta útgáfufyrirtæki lætur frá
sér fai-a.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
UM mannshjartað, þar sem það orð merkir miðstöð persónu-
lífsins, höfum vér áður sagt nokkur orð, og mátti þó margt til
tína fleira en það, sem upp var talið. — Nú er hjartað miðlægt
líffæri líkamans, og um starfsemi þess og þrengingar fjalla
læknavísindin. Sum önnur vísindi snerta þó einnig hjartað.
Heimilisvísindin (Domestic Science), þjóðhagfræðin (Social
Economics) og ýmis landbúnaðarvísindi (Agricultural Scienc-
es) hafa, ásamt tækninni, umbreytt mannlífi síðari ára og þar
með umhverfi lijartans, bæði í líffræðilegri og andlegri merk-
ingu.
„Hjartað á sér sín rök, sem skynsemin skilur ekki“ segir
Pascal. Varðveittu hjartað framar öllu öðru, því að þar eru
uppsprettur lífsins, segir í hinni Helgu bók, Orðskv. 4,23. Þeir
mætu læknar, er nú tala máli hjartans, njóta ekki aðeins krafta
vísindanna, rannsókna þeirra og sannana, heldur einnig lífs-
speki og heilagrar trúar frá fornum tímum. Samband er milli
„mannshjartans“ og þess hjarta, sem í líkamanum slær og dælir
blóði um æðar lifandi manna.
Meðal’ kvenna eru hátt lofaðar hjartadrottningar (móðir,
kona, meyja), enda eiga margir þeim líf að launa (nema tré-
menn, stálmenn og sætabrauðsdrengir og nokkrir aðrir). Mjög
miklu varðar hvaða stefnu hjartadrottningar taka í hjartavís-
indum og hjartapólitík, og mun það síðar ljóst verða.
Talsmenn hjartans skortir ekki texta til að leggja út af, en
oft er erfitt að fá menn til að trúa boðskapnum um það, sem
hjartanu má til hjálpar verða, því að orðið, vísindalegt og trú-
arlegt orð, hittir fyrir mótspyrnu mannsins gegn lögmálskröf-
unni, það er kröfu Skaparans, náungans og samvizkunnar til
vor. Menn hafa hugboð um annan boðskap, þ.e. um fyrirgefn-
ingu syndanna, en hann vilja illa kristnir menn hagnýta til að
sofna og dofna og kúra í syndinni, unz þeir deyja í henni —
og orð sannleikans kemur þeim ekki að haldi, enda er of seint
að iðrast eftir dauðann.
í þrítugu vísindariti um vitamínin greinir frá ágæti þess-
ara efna. Vísindamenn læknuðu hörgulsjt^kdóma í tilraunadýr-
um með nýmjólk, og sönrmðu með tilraunum og línuritum
hvernig allt breyttist til hins betra er hún kom til sögunnar.
Fjör færðist í hálfdauð kvikindin og þau tóku að hoppa af lífs-
þrótti. Tröllatrú á nýmjólk og ávöxtum breiddist út til endi-
marka jarðarinnar, svo að jafnvel Kínverjar, sem töldu kúa-
mjólk hæfa kálfum einum, tóku að þamba mjólk, ef þeir höfðu
efni á þvi. En góðbændur höfðu lengi um viða verölá stríðalið
búpening, enda fóru þungar skepnur í fyrsta flokk, og þær
þyngstu hlutu heiðurspeninga, líkt og diplómatar, ræðismenn
og stríðshetjur. Hér við bættist ofvöxtur bílagerðar eftir síðari
stórstyrjöld, enda valda. bílar meira blóðbaði en nokkurt annað
tæki á friðartímum, um leið og þeir njóta lotningar á borð við
skurðgoð heiðingja, þau er mest eru dýrkuð: Menn krjúpa
fyrir þeim og skríða, mata þá og smyrja og þvo þeim, en allar
þessar athafnir eru kunnar úr dýrkun skurðgoða.
Að boða nútimamanni þá kenningu að hann skuli ekki bil
' aka, er því líkt sem að segja við niðursoðna síld: Þú skalt ekki
vera í þessari dós. Ferðalög í fallega lökkuðum vögnum hafa
furðuleg áhrif á menn. Þeir halda að þeir fái hreyfingu með því
að fara úr stofusæti í bílsæti, af því að bíllinn hreyfist. í berja-
leit fara flestir menn út á sömu stöðum og aðrir hafa farið á
undan þeim, og segja síðan: Hér eru engin ber. Með því að
leggja á sig svo sem sjö mínútna göngu, þá hefðu þeir komizt
í berin. Á sömu stöðum og sömu tímum má sjá menn endurtaka
þetta háttarlag, líkt og þeir væri tjóðraðir við bílana sína. —
Þægindunum hefir fjölgað svo ört og þau eru orðin svo þétt að
hjartað fær svipuð lífskjör og frá greinir í „Bók náttúrunnar“
(47) um KJÖLTURAKKANN: „Kjölturakkinn kúrði ætíð
heima — og kærði sig ekki um aðra geima — vappaði kringum
kirnur og potta — og kunni bara að urra og dotta.... Fáum
kær hann kúrði á fleti — og kafnaði seinast úr fitu og leti.“
Menn aka upp að sjoppunum, og sjoppumenn rétta vörur
og skiptimynt inn í bílinn. Hjartadrottningar steikja ágætt kjöt
og búa til úrvals sósur handa sínum forstjórum, stríðala þá líkt
og bændur búpening, og stytta aldur sumra þeirra um 10—20
ár. Á björtum vorkvöldum aka menn að kvikmyndahúsum eða
leikhúsinu og setjast inn, kyrrir og aðgerðalausir. íþróttir
stunda þúsundir manna með líku móti, meðan tvær tylftir
manna leggja sig alla fram um að koma einum bolta í mark.
Frá æskuárum rækta menn með sér óhollar lífsvenjur, sem of-
bjóða hjarta og sál og draga margan góðan dreng til dauða
langt fyrir aldur fram.
24. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H •