Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1965, Page 3
gullspör og stjörnurnar
Eftir Luigi Pirandello
Söngur um grátinn
Eftir Federico Garcia Lorca
Svaladyrum mínum hef ég lokað,
nú vil ég ekki heyra harmagrátinn,
en bakvið hina gráu þykku veggi —
þar heyrist ekkert nema grátur, grátur.
Hér gerast fáir englar til að syngja.
Og hundgá heyrist jafnvel ekki lengur,
sjá, þúsund fiðlur fælust mér í lófa.
En gráturinn er ofsafenginn hundur,
gráturinn er ofsafenginn engill,
gráturinn er ofsafengin fiðla —
tárin kefla vindinn svo hann hljóðnar,
og ekkert heyrist nema grátur, grátur.
Baldur Óskarsson þýddi.
og fljúga úr búrinu út um allt hús?
Því búr gullspörsins, milli tjaldanna
i gluggakistunni, var heimili hans aðeins
að nóttu til; á daginn var hann þar
aðeins augnablik í einu til að narta
í fuglafræið sitt eða kyngja ofurlitlum
vatnsdropa með því að hnykkja höfð-
ir.u kænlega aftur. t stuttu máli, þá
var búrið höll hans en húsið óravídd
konungsríkisins. Og oft kom það fyrir,
að hann settist á skerminn á hengiljós-
ir.u í borðstofunni eða á bakið á stóln-
um hans Afa og þar sat hann og söng
eða — jæja, við vitum hvernig gull-
spörvar eru!
„ódóið þitt“, sagði gamla konan í
skammatón, þegar hún sá hann gera það.
Og hún kom hlaupandi með klútinn,
alltaf reiðubúin til að þurrka upp eftir
hann, rétt eins og í húsinu væri ung-
barn, sem ómögulega gæti lært að gera
vissa hluti á tilteknum stað og tíma.
Og þegar hún var að fást við þetta, hugs-
aði hún til sonardóttur sinnar, litla
engilsins, og hvernig hún hafði tekið af
henni þetta ómak í meir en ái', þar
tii ....
„Þú manst það, ha?“
Og gamli maðurinn — mundi hann?
Hann gat enn séð hana hlaupa um hús-
ið, agnarhnátuna. Og hann hristi höfuð-
ið, lengi og dapurlega.
Gfömlu hjónunum hafði verið skil-
inn eftir þessi munaðarleysingi og hún
óx upp í húsinu hjá þeim. Þau höfðu
S TEINN. Annar steinn. Maður fer
hjá og sér þá tvo liggja hlið við hlið.
Er: hvað veit steinninn um hinn við
hiið sér? Eða hvað veit vatnið um far-
veginn, sem það rennur í? Maðurinn sér
vatnið og farveginn; hann horfir á vatn-
ið renna um farveginn og hann gerir
sei í hugarlund, að vatnið kunni, á leið
sinni um farveginn, að trúa honum fyrir
— iiver veit hvaða leyndarmálum.
Ó, þessi stjörnubjarta nótt ofar þök-
unum í litlu þorpi milli fjalla. Sé horft
tii himins frá þessum þökum, er vart
hægt að ímynda sér að tindrandi
stjörnuaugun sjái neitt annað.
Þó vita stjörnurnar ekki af tilveru
jarðaxúnnar.
Tjöllin? Getur það verið, að þau viti
ekki af litla þoi-pinu, sem hefur kúrt við
rætur þeirra frá örófi alda? Þau eiga
ser nöfn: Corno-fjall; Moro-fjall; og þó
•— getur það hugsazt, að þau viti ekki
emu sinni að þau eru fjöll? Og er það
mögulegt, að húsið þarna fyrir handan,
hið elzta í þorpinu, viti ekki að það
var reist þar vegna vegarins, sem hjá
því liggur, og sem er elztur allra vega?
Getur það átt sér stað?
Ef við gerum nú ráð fyrir að svo sé?
Reyndu þá að trúa því, ef þú vilt, að
Stjörnurnar sjái ekkert nema þökin í
litla fiallaþorpinu þínu.
If'
£-J g þekkti eitt sinn gömul hjon,
sem áttu gullspör. Sú spurning hvarflaði
vissulega aldrei að þeim, hvernig andlit
þeirra, búrið, húsið með fornfálegum
húsgögnunum, kæmi gullspörnum fyrir
sjónir, eða hvað honum fyndist um blíðu
þa og umhyggju, sem honum var sýnd
í svo ríkum mæli; því þau voru þess
fullviss, að þegar gullspörinn kom og
settist á öxl annarshvors þeirra og tók
að kroppa í hrukkóttan háls eða eyrna-
snepil — þau voru sannfærð um að
hann vissi, að þetta var öxl, sem hann
hafði setzt á, og að öxlin eða eyrna-
snepillinn tilheyrði öðru þeirra en ekki
hinu. Gat það átt sér stað, að hann væri
ekki gagnkunnugur þeim báðum, að
hann vissi ekki að þetta var Afi og
þetta Amma? Eða að honum væri ekki
fullljóst að þeim þótti svo vænt um hann
vegna þess að hann hafði verið fuglinn
hennar litlu, látnu sonardóttur þeirra,
sem hafði kennt honum svo fallega að
setjast á öxl sér og kroppa í eyi'a sér
liT
vonað að hún yrði þeim til gleði í ell-
inni; en þess í stað, þegar hún var
fimmtán ára .... En minning hennar
lifði enn, í söngvum og flögri gullspörs-
ins. Það var einkennilegt, að þeim
skyldi ekki hugkvæmast það fyrr. En
hvernig áttu þau, í því djúpi örvænt-
ingarinnar, sem þau höfðu hnigið í eftir
hina miklu sorg, að geta hugsað til
fuglsins? En þá kom hann og settist á
axlir þeirra, signar og skjálfandi af ekka,
— já, gullspörinn, hann kom og settist
og vaggaði litla höfðinu sínu; og svo
teygði hann fram hálsinn og kroppaði í
eyru þeirra með litla nefinu sínu eins
og hann vildi segja — já, að hann væri
hluti af henni, eitthvað lifandi — eitt-
hvað, sem var enn lifandi og þarfnaðist
umhyggju þeirra og þeirrar ástar, sem
þau höfðu borið til hennar.
Ó hve gamla konan hafði titrað, þegar
hún tók hann í hendur sér og sýndi
hann öldruðum manni sínum. Og allir
kossarnir, sem hafði rignt yfir höfuð
hans og litla nefið. Honum féll illa að
vei’a fjötraður í höndum þeirra og
hafði brotizt um með smáum fótum
sinum og höfðinu og hafði launað kossa
gömlu hjónanna með beittum smáhögg-
um.
Gamla konan var sannfæi'ðari um það
en nokkuð annað, að þegar fuglinn söng,
þá væri hann að kalla á hina týndu
vinkonu sina, og að þegar hann flögraði
fram og aftur um herbergin, þá væri
hann að leita að henni, þrotlausri leit,
óhuggandi yfir að finna hana ekki; það
var sömuleiðis alveg vist, að allar lang-
dregnu blísturtrillurnar voru fyrir hana
— spurningar, sem töluðu skýrar en
orð, spurningar, sem voru endurteknar
þrisvar fjórum sinnum í röð; fuglinn
beið eftir svari og lét gremju sína í ljós
yfir að fá það ekki.
Hvað þýddi þetta, ef ekki það, að
gullspörinn vissi allt um dauðann? Það
þætti henni gaman að vita. En vissi
gullspörinn í raun og veru í hvern hann
var að kalla og frá hverjum hann vænti
svars við spurningunum, sem töluðu
skýrar en orð?
Æ, hamingjan hjálpi okkur, þetta sem
var gullspör. Þar kallaði hann á hana,
þar grét hann eftir henni. Hvernig gat
nokkur efazt um það, að til dæmis
núna, á þessu augnabliki, þar sem hann
kúrði á syllu í búri sínu með höfuð und-
ir væng og augun hálflukt — hvern-
xg gat nokkur efazt um að hann væri
að hugsa um hana, hina látnu? Þá var
hann vanur að gefa frá sér fáein auð-
mjúk tíst, sem voru óhrekjandi sönnun
þess, að hann væri að hugsa um hana,
gráta eftir henni, harma fjarveru henn-
ar. Þau voru kvalræði þessi tíst.
G amli maðurinn andmælti ekki
konu sinni. Því hann var jafn sannfærð-
ur og hún. Hann sté oft upp á stól eins
og hann vildi hvísla nokkrum huggun-
arorðum að þessari vesalings litlu,
hrjáðu sál; og án þess að horfa á sjálfur
hvað hann gerði, opnaði hann enn einu
sinni dyrnar á búrinu.
„Þarna fer hann! Þarna fer hann!
litli þorparinn", hrópaði hann og sneri
sér við á stólnum til að horfa á eftir
honum með bros í augum og báðar hend-
ur fyrir andlitinu eins og til varnar. Og
þá rifust Afi og Amma vegna þess að
hún hafði sagt honum hvað eftir annað
að hann ætti að láta fuglinn afskipta-
lausan þegar hann væri þannig á sig
kominn og ónáða hann ekki í sorg hans.
„Hann syngur“, sagði gamli maðurinn.
„Hversvegna segirðu að hann syngi?“
sagði gamla konan höstug og yppti öxl-
um. „Þetta er rugl í þér. Hann er
örvinglaður".
Og hún kom hlaupandi til að sefa
hann. En hvernig átti hún að sefa hann?
Hann flögraði um, hneykslaður, fyrst
hingað og svo þangað; og það var ekki
nema von, því honum hlýtur að hafa
fundizt að þau sýndu honum enga tillits-
semi eins og ástatt var fyrir honum.
Og sjá, gaxnli maðurinn tók ekki að-
Framhald á bls. 13.
36. tbl. 1965
- LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3