Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.1966, Page 8

Einn dag í aprílmánuði var það,
að flokksstjóri Fasis, sem var þekktur
að því að vera leyninjósnari, sá hann
stinga nokkrum kartöflum niður í flóka-
stigvélin sín — og sagði, svo að lítið
bar á, vörðunum við hliðið. Þarrn dag
Fongi
í Sovétríkjunum
T ið þrömmuðum áfram og vorum
mátulega komnir í braggann til að fá
„te“, en í dag voru engar soðnar kart-
öflur með því — og síðan gengum við
til kvöldverðar.
Að ýmsu leyti voru fangabúðirnar
mannúðlegri en lokuðu fangelsin. Enda
þótt umhverfið og þó einkum fæðan
væri frumstæð, þá brá þama þó fyrir
svo miki'lli mannúð, að þetta varð ekki
alls óþolandi. Og séð var gegnum fing-
ur við agabrot okkar, nægilega til
þess að við gæfum okkur ekki örvænt-
ingunni á vald.
i’ lest þessi agabrot snerust um
smygl — annað hvort utan frá með því
að múta vörðunum og öðrum „frjáls-
NIÐURLAG
um mönnurn", svo sem hjúkrunarmönn-
um, eða innan frá með því að stela af
birgðum fangabúðanna. í febrúarmán-
uði hætti smyglið úr birgöageymslun-
um að vera leki og varð stöðugur
straumur, og frægð eins ævintýra-
manns, sem kallaður var Fasi og var
þekktur sem magnaðasti kartöflu-
þjófur allra búðanna, blés út að sama
skapi. Fasi var horaður, ótrúlega
hrukkóttur, gamall Afghani, sem hafði
læðzt yfir Sovétlandamærin í hamingju-
leit. Hann kvaðst hafa verið höggorma-
veiðari á samyrkjubúi í Kazakstan,
þegar hann var tekinn fyrir að hafa
„selt dóttur sína“, en það þýddi, að
hann hafði tekið við gjaldi fyrir henn-
ar hönd, samkvæmt afgönskum sið.
Hversu miklu hægt var að trúa af sögu
hans, var jafnan vafasamt, ekki ein-
ungis vegna þess að Fasi kunni sama
sem ekkert í rússnesku, heldur og
vegna þess að hann var talinn hálfvit-
laus og auk þess ágætur leikari. Eitt
vinsælasta hlutverk hans var „reiði
dátinn.“ Þá fór hann í herðaslag úr
striga, sem átti að vera dátakápa, hélt
á digrum lurki, sem átti að vera hand-
vélbyssa, og æpti að vörðunum, sem
höfðu gaman af þessum leik hans.
Fasi gætti þess jafnan að vera aftast-
ur í flokknum gegnum hliðið og slapp
oft framhjá, án þess að leitað væri á
honum. En ef einhver vörðurinn fór að
leita á honum, veinaði hann: „Ég er
sanntrúaður Múhameðstrúarmaður! Ég
smakka ekki einu sinni svínaket.
Hvernig dirfistu að gefa í skyn, að ég
steli?“ Jafnvel eftir að verðirnir höfðu
heyrt það orð, sem af honum fór, og
leituðu vandlega á honum, fundu þeir
aldrei neitt.
leituðu þeir vandlega á Fasi, en hann
mótmælti þessum aðförum hátt og há-
tíðlega.
— Jæja, Fasi! Upp með þær og það
fljótt.
— Borgari lautinant! Ég er heiðar-
legur maður og óttast Allah. Þú hefur
móðgað mig djúpt með því að gefa
annað eins í skyn.
— Taktu af þér skóna, Fasi.
•— Það er svo kalt, að fæturnir á
mér frjósa. Ég hef aldrei stolið nokk-
urri minnstu ögn á allri minni lífs-
fæddri ævi, það sver ég!
Tveir verðir tóku í hnakkadrambið
á honum, fleygðu honum til jarðar og
drógu af honum stígvélin. Fasi reyndi
hvað hann gat að halda þeim á fótun-
um og sór sakleysi sitt um leið, en loks
losnuðu stígvélin, og hrúga af kartöfl-
um datt til jarðar. Verðirnir og íang-
arnir ætluðu alv-'T að springa af hlátri.
Æ,
ivintýi. - _hs voru umræðuefn-
ið við „stjórnmálafræðsluna" þetta
fimmtudagskvöld í bröggunum. Þess-
um fundum var ætlað að vera kennslu-
Þennan fimmtudag kallaði ofurstinn
Fasi til sín og tók að áminna hann
með uppgerðaralvöru.
— Jæja, Fasi, þú hefur nú verið að
æpa upp um það, hvað þú sért heiðar-
legur maður. Hvað segirðu um þessa
skýrslu um kartöflustuld?
— Borgari forstjóri. . . . þetta var í
allra fyrsta sinn á ævinni, . . . allra
fyrsta sinn! Ég sver, að ég hef enga
hugmynd um, hvernig þessar skítugu
kartöflur hafa getað komizt niður í
stígvélin mín!
Jafnvel ofurstinn gat ekki stillt sig
um að brosa.
Dí
tímar í Marx-Leninisma um heims- og
fangelsismál, eða hvernig ætti að taka
á alþjóðamálum og fangelsismálum
okkar í anda kenningarinnar! (Fanga-
búðastjórinn: „Þið vitið, að þið eruð
einstaklingar í þessum glæpaflokki
þjóðarinnar, sem nú er sem óðast að
deyja út í Sovétríkjunum. Látum oss
því alla vera heiðarlega og hjálpa tii
að byggja upp kommúnismann!“).
Fangabúðastjórinn átti alltaf að halda
fyrirlestra um böl auðvaldsstefnunnar,
en hann ómakaði sig sjaldan til þess að
semja þá fyrirlestra. „Þið hafið verið
að hlusta á útvarp og lesa blöð“, sagði
hann oftast og gekk síðan á röðina.
„Hver ykkar getur sagt okkur, hvað
Kanarnir thafa fyrir stafni núna í Viet-
nam?“ En enginn gat neitt sagt um
Vietnam, því að áhuginn hjá okkur
snerist allur um okkar eigin örlög.
„Hvers vegna er vinnuafkastakvótan-
um ekki breytt, svo að við getum unnið
okkur inn nokkra kópeka? . . . Bvernig
stendur á því, að engin sulta fæst í búð-
inni — og ekki einu sinni sykur? . . .
Hver er meiningin með því að reka
okkur svona snemma í vinnuna?“
'átarnir fengu skipanir um að
taka fyrir þennan kartöfLuþj ófnað, en
jafnvel þeir virtust ekkert ákafir í
embættinu. Flestir þeirra umgengust
okkur eins og jafningja, en alls ekki
eins og undirmenn, og margir lögðu sig
í líma að sýna Amerikanéts samúð,
þegar yfirmenn þeirra voru fjarri. Jafn-
vel verðirnir, sem grunuðu mig um
njósnir, voru vingjarnlegir við mig. —-
Ég get beinlínis ekki trúað því, að Kani
geti verið hingað kominn fyrir um-
ferðarbrot eitt saman, sagði einn þeirra.
— „Jæja, vertu kátur, Petja. Ég býst
við, að ef ég væri sjálfur að njósna,
yrði ég heldur ekki neitt sérlega opin-
skár“.
Vitanlega voru sumir verðirnir hroka-
fyllri en aðrir, en ekkert dæmi vissi ég
um líkamlegar refsingar, kvalalosta eða
grimmd. Stundum voru fangarnir ögr-
andi, og aðrir voru forhertir atvinnu-
glæpamenn, sem bölvuðu vörðunum og
neituðu dögum saman að fara til vinnu.
Þetta leiddi oftast af sér vist í auðum
og óupphituðum refsiklefum, en mjög
sjaldan beittu verðirnir líkamlegu of-
beldi. Þeir virtust hafa ákveðnar skip-
anir um að beita ekki valdi, og fang-
arnir voru hættir að vera hræddir við
slíkt.
g LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
17. júlí 1966