Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1968, Síða 9

Abstrakt expressionismi. Lan dslagsmálverk eftir Ragnheiði
Jónsdóttur Ream.
stórt verk eftir þann síðar-
nefnda í New York og tel það
með áhrifamestu myndlistar-
verkum, sem ég hef augum
barið. Þá mætti nefna Soulages
og Vasareli, Ungverja búsett-
an í París, sem meðal annars
hafði um tíma talsverð áhrif á
menn hér úti á íslandi. Þar fyr
ir utan eru svo popmennirnir
amerísku, sem ég hefð áður
minnst á. Englendingar hafa
eignast nokkra ágæta málara
fyrir utan Bacon á síðustu ára
tugum, en hvar myndlist stend
ur annars með mestum blóma,
almennt séð, ætla ég mér ekki
að dæma um-
Septembermennirnir, sem
mörkuðu hin óhlutlægu tíma-
mót á íslandi, eru nú byrjaðir
að grána í vöngum og eins og
flestir íslenzkir málarar hafa
þeir gerzt íhaldsamir og styðja
að minnsta kosti ekki við bak-
ið á nýjustu stefnunum í list-
inni. Allt er það sjálfsagt eðli-
legt. Þannig fer alltaf fyrir þeim
sem ungir að árum taka nýj-
ungar uppá sína árma og færa
þær fram til sigurs. Eftir einn
áratug eða tvo er komin ný
samanvið, að myndlistin eigi
um leið að vera annáll og heim
ild um samtímann eins og leik-
list og bókmenntir. Og vita-
skuld þarf það ekki að verða
á kostnað þess myndræna: þar
þarf ekki að slaka til um einn
þumlung og mætti vera að eitt-
hvað ynnist.
Mér er ekki fyllilega ljóst,
hvort poplistin hefur áorkað
einhverju þarna, eða hvort
þetta sé andsvar við ríkjandi
stefnu. En allt að einu verður
það ljóst af hinni yngstu kyn-
slóð myndlistarmanna, að hún
vill fjalla um manninn í um-
hverfi sínu: manninn með sín
gamalgrónu og sígildu, vanda-
mál: ástina, óttann, ófullkom-
leikann,komplexana og tæknina
Myndlist síðustu áratuga mun
segja framtíðinni harla lítið
um líf þess fólks, sem varð
vitni að, tók þátt í og lifði
af heimstyrjöldina síðari, svo
dæmi sé tekið. Atfur á móti
mun framtíðin sjá, að málarar
þessa tímaskeiðs skildu eftir
sig athyglisverðar stúdíur í lit
aráferð og uppröðun flata, Sem
þá mun þykja gagnlegt að at-
Rússland: Verkamenn í heimskautastöð. Piotr Smolin 19G4.
kynslóð með nýjar hugsjónir og
stefnur og þannig er nú.
í viðtali sem ég átti nýlega
við ungan myndlistarmann,
Einar Hákonarson, lét hann
svo um mælt, að nútímalist væri
naumast til á íslandi: málverk
okkar, sem sýnt höfum að und
anförnu væri nánast sem ryk-
fallnar fornminjar á að líta.
Það er bæði sjálfsagt og eðli-
legt, að ungir menn gefi harð-
snúnar yfirlýsingar, en vita-
skuld er þesssi staðhæfing
barnaleg. Það er hægt að nefna
marga stórfræga málara úti
um lönd sem ekki hafa hvikað
af þeirri braut, sem þeir mörk-
uðu sér eftir stríðið. Þeirra verk
ættu þá jafnt að dæmast úr
leik sem rykfallnar fornminjar.
Hitt er svo annað mál, að
einhver þróun er eðlileg. Sú
þróun hefur vægast sagt verið
án stórmerkja hjá flestum af
okkar miðaldra abstraktmálur-
um. Einar taldi, að þeir væru
of vissir í sinni sök: þar vant
aði efann. Einn af þeim kunn-
ari í þeirra hópi, lét eitt sinn
svo um mælt, að héðan aí
mundu góðir málarar aldrei
mála fígúratífar myndir. Hann
heldur að sjálfsögðu áfram sam
kvæmt þeirri kenningu, en er
í rauninni löngu kominnísjálf
heldu eins og fleiri.
Sú athyglisverða hugarfars-
breyting er að eiga sér stað í
myndlistinni, að frásagnargild-
ið er að eignast sinn sess þar.
Ein af þessum heimskulegu for
múlum, sem menn hafa haft
eins og stein um hálsinn að und
anförnu, hljóðaði á þá lund, að
mynd ætti að hafa myndrænt
gildi einungis og þarmeð punkt
ur og basta. Nú virðist sú skoð
un vera að slæðast innanum og
huga í skólum.
Sú myndlist sem á að greina
frá samtíðinni og mannlífi á
ofanverðri 20 öld, verður tæp-
lega það sem almennt hefur
verið kallað fallegt. Hún verður
það ekki fremur en Guernica
Picassos. Það er ekki líklegt,
að sá sem málar í þeim anda
muni selja einhver firn á sýn-
ingum. Þá vill fólkið fremur
kaupa gamaldags abstrakt flat
armyndir, sem það fussaði yfir
fyrir 15 árum.
Sýning á myndlistarverkum
ungs fólks í íþróttahöllinni í
Laugardalnum í fyrra, færði
okkur áþreifanlega heim sann-
inn um það, að nýr tími er að
renna upp með nýjum herrum
og nýjum siðum. Það leyndi sér
ekki að þarna var fólk, sem al-
gerlega vissi hvað það vildi:
sumstaðar voru smávegis aftur
göngur af Francis Bacon, en
mestmegnis voru þarna ein-
hverskonar afbrigði af pop-
listinni og mikið tjáningar-
frelsi i'íkjandi.
Mig grunar, að ekki þurfi að
kvíða neinu um framtíð íslenzkr
ar myndlistar í höndum þessa
hóps og annara þeirra, sem
við taka. Og er það ekki dæmi-
gert, að þessum ungu lista-
mönnum fannst hinir eldri af-
skaplega gamaldags, líka ab-
straktmálararnir. Svo gamal-
dags, að þessi hópur eða hluti
hans hefur stofnað listamanna-
félag: hann taldi sig ekki eiga
neitt sameiginlegt með hinum
og auk þess væru hin tvö fé-
lögin, sem fyrir eru bara lok-
aðar klíkur.
Áður en varir verða félög
myndlistarmanna ugglaust orð
ið fjögur, listinni til óþurftar
og öllum til ama. Þarna kemur
„Ileimur Kristínar". Fræg natúralísk mynd eftir Andrew
Wyeth.
í ljós þröngsýni listamanna, sem
jafnan liggur í landi, svo og
tregða þeirra á því að viður-
kenna aðrar stefnur en þeirra
eigin. Það er auðvitað fárán-
legt, að nýtt viðhorf í myndlist
þurfi fortakslaust að leiða af
sér ný samtök, sem oft hafa til
hneigingu til að verða lokuð.
Hvernig sem á því stendur, er
aðeins eitt þessara félaga aðili
að Bandalagi íslenskra lista-
manna. Það er Félag íslenzkra
myndlistarmanna, sem að mestu
leyti er skipað septemberfólk-
inu, þeim sem ungir voru fyr-
ir 15-20 árum. í Myndlistar-
félaginu eru yfirleitt eldri lista
menn, svo og þeir, sem fremur
eru gamaldags að dómi hinna.
Að dómi hinna yngstu eru bæði
þessi félög jafn gamaldags.
Mér er ekki launung á því,
að ég tel miklu betri málara
saman komna í Félagi íslenzkra
myndlistarmanna en í því elzta.
En þar fyrir hlýtur að teljast
fáránlegt að útiloka alla þá
elztu og aðra þá, sem inngöngu
hafa fengið í Myndlistarfélag
ið frá hlutdeild í Bandalagi
íslenzkra listamanna. Þessi
Tæknin ræður ferðinni. Mál-
verk eftir Hollendinginn Con-
stant 19G3.
hreppapólitík myndlistarfélag-
anna er neikvæð og yfirleitt
eru samtök og félagsskap-
ur myndlistarmanna hér á landi
í molum. Menn eru svo harð-
snúnir keppinautar og stund-
um búnir að segja ýmislegt ljótt
hver um annan, að grundvöll
vantar fyrir félagsanda. Mál-
arar eru að jafnaði sjálfhverfir
og viðhorf þeirra mótast oft af
nokkuð einskorðuðum sjónar-
miðum: það nuddar hver í
sinni holu.
Sá dilkadráttur, sem á sér
stað í úthlutun listamannalauna
verður naumast til að auka á
eininguna, enda oft og tíðum
óskiljanlegt með öllu hvaða við
horf eru þar lögð til grund-
vallar, önnur en þau sem heyra
til kunningsskapnum. Allavega
verður ekki séð, að myndlistar-
menn séu örvaðir til dáða: að
minnsta kosti verður ekki séð,
að þeir sem að staðaldri vinna
Við málverk og eru að brjótast
í að halda kostnaðarsamar sýn-
ingar út um allar trissur, hafi
nokkra möguleika umfram þá
sem lagt hafa pensilinn á hill-
una fyrir mörgum árum og
snúið sér að einhverju öðru.
Eins og flestöll menningar-
leg fyrirbrigði á vorum dögum
á myndlistina mikið undir fjöl-
miðlunartækjunum. Þeirra hlut
verk er að brúa bilið, sem æv-
inlega hlýtur að verða milli
hins almenna áhorfanda og sýn
ingargests annarsvegar og lista
mannsins hinsvegar. Þetta bil
Framhald á bls. 13.
7. apríl 1968.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9