Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1968, Blaðsíða 7

frá kaffisal og eldhúsi. Auk bess er gert ráð fyrir kennslustofu, fatahengi, fundar-
herbergi, sem tengt er skrifstofu prestsins. Þá hefur kirk.iuvörður samastað og
loks er að geta brúðarherbergis. Þangað kemur brúðurin fyrir brúðkaup; þar getur
hún lokið við að snyrta sig og með því að ýta á hnapp, gerir hún organistanum og
prestinum viðvart um, að athöfnin geti hafizt.
Það mætti kannski spyrja, hvað ein kirkja vilji með allt það húsnæði, sem
hér hefur verið talið. Er ekki nánast verið að byggja félagsheimili um leið. Séra
Ólafur Skúlason hefur haft veg og vanda af framkvæmdinni ásamt forystumönnum
safnaðarins og það er bezt að hann svari spurningunni sjálfur. Ölafur segir: „Sá
prestur, sem aðeins á erindi við söfnuð sinn í tvo tíma á sunnudögum, á það á
hættu að sunnudagssöfnuður hans stórminnki og sú kirkja, sem stendur til þess
eins, að þar sé vikulega lesinn texti dagins og einhver útlagning; hún missir sam-
bandið við söfnuðinn.“
í Bústaðasókn er starfandi kvenfélag, sem heldur fundi annan mánudag livers
mánaðar, Bræðrafélag, sem heldur fund þriðja mánudag hvers mánaðar og Æsku-
lýðsfélag í tveim deildum, sem báðar hafa fundi annan hvern fimmtudag.
Bústaðakirkja mun sjást víða að og verða borgarprýði. Helgi Hjálmarsson. arki-
tekt á heiðurinn af teikningunni, en þar Iagði hann til grundvallar tvö forn tákn
kristinna manna, örkina og fiskinn. Þegar litið er á kirkjuna frá hlið, verður arkar-
lagið augljóst, en fiskinn er verra að sjá; hann kemur fram í grunnplani kirkjunnar
og anddyrisins.
Ótlit kirkjunnar að innan er ekki ráðið í smærri atriðum. Komið hefur til tals
að þar verði stólar í stað bekkja, svipað og í Skálholti. Þegar komið er inn í for-
kirkjuna norðan frá, er smám saman gengið móti vaxandi birtu og rými. Megin-
birtan kemur inn um feiknarstóran glugga yfir altarinu, það er að segja í stafni
arkarinnar. Einhvern tíma í framtíðinni verður sett steint gler í þann glugga, en
fyrst verður lögð áherzla á að gera kirkjuna starfhæfa og venjulegt gler látið
duga. Sama er að segja um þakið; á það verður ef til vill settur kopar síðar meir,
en asfaltpappinn verður þó að duga í næstu framtíð.
Xveir feiknarmiklir steinbitar eða raunar steinsperrur liggja þversum og halda
þakinu uppi. Vegna gluggans í stafni kirkjuskipsins verður ekki hægt að koma
altaristöflu við; glugginn mun sjálfur gegna því hlutverki en auk þess verður stór
kross, frístandandi innan við gluggann.
Þegar gengið er um þetta mikla hús, sem nú er fokhelt, er eðlilegt að sú
spuming vakni, hvað allt þetta kostar og hvernig hefur einn söfnuður aflað þess
fjár. Því svarar séra Ólafur:
.Bústaðakirkja kostar nú tæplega 6 milljónir króna og þar af skuldum við 400
þúsund; lán sem fengiö var erlendis ineð góðum kjörum. Frá Reykjavíkurborg
höfum við fengið samtals 750 þúsund. og ekki grænan eyri að öðru leyti frá opin-
berum aðilum. Það eru 5.500 manns í söfnuðinum og það er fólkið sjálft, sem með
eigin fjárframlögum hefur byggt þessa kirkju. Það gengur kraftaverki næst, að
þetta skuli vera hægt, en þó ber þess að gæta, að við eigum vini og velunnara utan
safnaöarins, sem hafa fært kirkjunni gjafir: Þar vildi ég fyrst og fremst nefna
Gísla Sigurbjörnsson, forstjóra Grundar. Hann hefur stutt okkur dyggilega og gaf
kirkjunni meðal annars söfnunardósir með álimdri teikningu af kirkjunni. Þessai'
Framh. á bls. 13
Myndin að ofan:
Bústaðakirkja séð
úr garði Hákonar
Guðmundssonar.
Myndina tók Rafn
Hafnfjörð.
Ung stúlka, sem
fermdist í vor var
að vinna við að slá
utan af Bústaða-
kirkju.
Bernhard Stefánsson:
Enn
um Dalvísur
og Gljúfrabúa
Ég hef verið forfallaður undanfarn-
ar vikur (spítalalega) og því ekki get-
að komið því við að geta athugasemdir
við svargreinar þeirra Árna Óla og
Önnu Vigfúsdóttur frá Brúnum, sem
birtust í Lesbók Morgunblaðsins 7. apr
íl sl. 12. tbl. við grein minni um sama
efni í sama blaði 3. marz sl. Þykir mér
sjálfsagt að láta konuna sitja fyrir, þó
ég hafi litlar athugasemdir að gera við
hennar grein. Ekki get ég þó verið sam
mála henni að Skúli Skúlason hafi ver-
ið ókunnugur undir Eyjafjöllum, né
heldur málvenju Eyfeilinga.
í fyrsta lagi er nú engin óraleið frá
Odda austur undir Eyjafjöll. í öðru
lagi hefði Skúli hvorki verið beðinn um
né tekið að sér að skrifa leiðarvísi fyr-
ir ferðabók um Eyjafjallaveit, ef hann
hefði ekki verið kunnugur þar. Það er
líka misskilningur að hann hafi ekki
þekkt málvenju Eyfellinga. Hann nefn
ir fossinn Gljúfurfoss, sem sennilega er
hið upprunalega nafn, en bætir við sam
kvæmt málvenju Eyfellinga: „Er Gljúfra
búi, sem Jónas gerði frægan“. Bróðir
Skúla hefur líka sagt mér, að þeir bræð
ur hafi verið kunnugir í Eyjafjallasveit,
t.d. farið oft á sumrin austur að Skóga-
fossi. Dalvísur vortu ortar árið 1844 og
urðu fljótt kunnar. Ég veit að Anna
Vigfúsdóttir muni segja satt um það,
að hún sjálf, faðir hennar fæddur 1863
og kona fædd um síðustu aldamót, hafi
jafnan heyrt fossinn kallaðan Gljúfra
búa og faðir hennar dáðst að_ fegurð
þess nafns, sem verðugt er. Ég mun
því hafa ofmælt er eg sagði að fossinn
hafi ekki verið nefndur svo fyrr en á
síðustu árum. Hitt held ég fast við, að
það hafi ekki verið fyrr en eftir að
Dalvísur urðu kunnar og Jónas Hall-
grímsson sé faðir þessa fagra nafns.
Og að hann hafi ekki átt við hinn um-
deilda foss, vegna þess að nafnið er 1
Dalvísum og þær eru um Öxnadal, eða
getur Anna Vigfúsdóttir eða aðrir nefnt
nokkrar heimildir um það að fossinn
hafi verið kallaður Gljúfrabúi fyrir árið
1844? Það ár var Dalvísa kveðin og
mun hafa borizt sama ár til íslands, a.
m.k. til Steinsstaða í Öxnadal.
Um grein Árna Óla gæti ég verið fá-
orður, því megin atriðið í okkar ágrein-
ingi er það hvort trúa má Rannveigu
systur skáldsins. Ég mun þó fyrst víkja
að því, sem nýtt er í síðari grein hans.
Hann bendir á, að séra Tómas Hall-
grímsson hafi ekki verið fæddur fyrr
en hálfu þriðja ári eftir að Jónas dó.
Móðir mín var heldur ekki fædd fyrr
en 11 árum eftir dauða hans. En hvað
kamur þetta málinu við? Hvorugt
þeirra ber Jónas sjálfan fyrir neinu,
heldur Rannveigu systur skáldsins,
ömmu annars þeirra og fóstru beggja.
Svo heldur hann að hún hafi ekkert
um þetta vitað af því að fundum þeirra
Jónasar bar ekki saman eftir að hann
orti Dalvísu, telur svo að það hafi að-
eins verið óskyggja hennar, að vísur-
nar hafi verið um Öxnadal og umhverfi
Steinsstaða sérstakl. Auk móður minn-
ar þekkti ég í ungdæmi mínu fleira
fólk, sem þekkt hafði Rannveigu náið,
t.d. fóstursystur móður minnar frá
Steinsstöðum og dótturson Stefáns al-
þingismanns, sem einnig ólst upp hjá
þeim hjónum og var 14 ára þegar Rann
veig dó og mundi hana vel- Allir, sem
hana þekktu og ég heyrði tala um hana
báru henni sama vitnisburð, að hún
væri hin mesta ágætiskona. Mun hún
aldrei hafa staðhæft það, sem var ósk-
hyggja hennar. Tel ég sjálfsagt og marg
ir aðrir, vitnisburð hennar fulla sönnun
þess, að Dalvísur séu um Öxnadal og
þá umhverfi Steinsstaða sérstaklega.
Auk þess sem vísurnar bera það alveg
með sér að þær eru um æskustöðvar
skáldsins, eins og ég hefi áður bent á
og þarf ekki að endurtaka. Þetta finn-
ur ihver maður, sem les eða heyrir
vísurnar. Árni Óla bendir á að vís-
urnar hljóti að hafa borizt með
bréfi frá Jónasi til Steinsstaða.
Telur enga sönnun í vitnisburði
Rannveigar nema það bréf sé lagt fram.
En hefur hann bréf frá Jónasi um það,
að vísurnar séu um Markarfljótsdalinn?
Ég hygg ekki. Heldur Árni Óla virki-
lega, að Jónas Hallgrímsson hafi verið
svo kærulaus sonur, að hann hafi ekki
skrifað a.m.k. móður sinni árlega meðan
hann var erlendis og þá einnig árið
1844? Móðir hans, Rannveig Jónasdótt-
ir hef'ur þá enn verið í fullu fjöri. Hún
andaðist ekki fyrr en 1866 eða 21 einu
ári á eftir syni sínum. Hún dvaldist á
Steinsstöðum til æviloka, Móðir mín
mundi hana vel. Rannveig Hallgríms-
dóttir hefur auðvitað lesið bréfin til
móðuir sinnar og sjálfsagt hefur hún
einnig sjálf fengið bréf frá bróður
sínum því mjög kært var með þeim
systkinum.
Það eru fullar heimildir fyrir því, að
Jónas Hallgrímsson hugsaði heim til
Steinsstaða í fjarlægðinni. í kvæði
hans, ,,Heima“, segir hann í miðvísunni:
„Þar er barmi blíður
og blómafríður
runnur í reit,
er rökkri sleit,
dalur, sól og sær
og systur tvær,
einkamóðir
og ástvinir góðir.“
Systur hans tvær og móðir voru á
Steinsstöðum frá því að Jónar var smá
barn og til æfiloka þeirra allra, nema
hvað móðir hans mun hafa átt heima
annarsstaðar 1 eða 2 ár. Jónas orti og
annað kvæði beinlínis til móður sinnar,
sem hefst svo:
Framh. á bls. 12
9. júni 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7