Lesbók Morgunblaðsins - 01.06.1969, Blaðsíða 15

Einn á báti
Fa-aimih. af bls. 11
og sú erfiðasta eða ofsalegasta,
sem ég hef enn farið.
Versti kafli leiðarimnar var
skömmu eftir að ég fór fram-
hjá Madagascar. Það munaði oft
mjóu í staerstu sjóunum að Dove
hvolfdi eða stingist yfir sig —
þegar aldan náði að brjóta yf-
ir hana og grípa hana með sér.
Það var alls ekki hættulaust
fyrir mig að vera á dekki og
mér leið iUa undir þiljum. Ég
hreiðraði samt um mig í koj-
unni og las níu bækur á 17
dögum. Veðrið hélt sífellt áfram
að færast í aukana. Þann llta
októbeir hef ég skrifað í leiðar-
bókina og talað inn á segul-
bamdið.
ur til að ljúka ferð minni einn
á báti umhverfis hnöttinn.
Hinn 14. september 1965 lagði
Robin Lee Graham, þá rúmlega
16 ára gamall af stað frá Hon-
olulu í hnattsiglingu á 24 feta
fiberglass jakt. Við skiljum við
hann í þessari frásögn í Dur-
ban í Suður Afríku í október-
mánuði 1967. Hann er þá orð-
inn 18 ára og hefur siglt hart-
nær 17 þúsumd sjómíliur, miðað
við Los Angeles, þaðan sem
hann í rauninni lagði upp, þó
að 'hiann miði hiniattsiglinigu við
Honolulu af því að þá höfn
ætlar hann að taka síðast. Þeg
ar þetta er ritað á hann fyrir
höndum að sigla yfir sunnan-
vert Atlantshaf í gegnum Pan-
amaskurð og yfir austurhluta
Kyrrahafs til Honolulu.
ákipið undir þiljum. Hanm gaf
piltinum vænan marfíniskammt,
dúðaði hanm í fötum, staklk fót-
um hams ofan í vatnsheld-
■an sjópoka, reimaði að, bar
ihann uppí brú, vafði hann í
'segldúk og gerði rauf á fyrir
loft, lagði hanm varlega á brú
argólfið og hafði undir honum
dýnuna úr koju sinmi. Síðan
sótti hann niður allax romm-
birgðir skipsims. Veðuroflsinin
hélzt og hriðin og brknið. Það
braut yfir skipið, en brotin
■náðu ekki brúnni, fyrr en á há-
flóðimu að eitt þeirra braut
inn brúarhurðina bakborðsimeg-
in og varð mönmum eftir það
kaldsamt í brúnni. Margir
hresstu sig á rormmi.
Skip9tjórinn hafði orðið var
mamnaferðamna í landi. Við
skinið af hvítu og lýsandi brim-
imu, sem flæddi um Skipið, sá
hamn hvar línan hékk í for-
vamtimum. Það var ófært um
þilfarið, en hamn ákvað þó að
freista þess að ná línunni. Menn
hams voru orðniir daprir af vos-
búðinni.
Þeir sáu hann síðast við brú-
ahhornið. Línan slitmaði og það
var ekki fyrr en á fjörumni
undir hádegi, að amnarri línu
var komið uim borð og skotið
yfir hvalbakinn. Stýrimaðurinn
náði henni. Björgum mamnanma
framá skipinu gekk greiðlega.
I brúnini voru menn ýmist for-
drukknir eða dofnir af kulda,
nema pilturinn, sem lá í mor-
fínmókimu og hafði ekki vökn-
að að ráði, svo vel sem haran
var hlífaður og valinn skjólsæl
asti staðurimn út við þilið stjórn
borðsmegin.
N
1 ” okkrir manmanina týndust
við að brjótast framieftir skip-
inu í björgumarstólinn. Þeir sem
komust voru ómælandi, ýmist
af víni ea örmagnan. Það
skildist björgunarmöramum, að
ekki væri eftir uim borð nema
eitt lík af slösuðum pilti. Björg-
un var. því hætt, menn hurfu
af strandstað. Eftir lá skipið
eitt í ókummri fjöru, veltist í
brimgarðiraum, vafið hríð, lam-
ið veðri. Ekkert eyra var í þess
um heimi til að nema kvala-
vein eða hjálparkall utan æð-
andi vinduirinn, brimið og svart
fjallið.
Svona var lífiÖ
Framh. af bls. 8.
eldimum frá Ytra-Hrauni í
Landbroti að Vesturholtum und
ir Eyjafjöllum. Síðan barst hún
austur aftur og fór þá til Hall-
dóru dóttur sinnar (f. 1754),
sem gift var Grimi Ormssyni,
prests í Keldnaþingum. Þau
fóru að búa á Seljalandi í Fljóts
hverfi er það byggðist á ný
eftir Eld. Grímur andaðist 13.
maí 1789 en Halldóra giftist aft-
ur Jóni eldra Sverrissyni Eir-
íkssonar frá Rauðabergi. Hjá
þeim var mad. Guðrún þar til
þau fluttust frá Seljalandi vor-
ið 1798.
Eftir það dvaldist hún á ýms-
um bæjum í Prestsbakkasókn.
Árið 1801 var hún lósserandi
hjá sr. Bergi á Prestsbakka og
fékk 12 rd. árlega í lífeyri.
Mad. Guðrún andaðist úr elli-
lasleika á Heiði á Síðu 24. ág-
úst 1807. Var hún jarðsett á
Klaustrinu 28. s. mán.
,,Nú er uppi aðeins horn af
fokkunni, kannski sem svarar
tveimur ferfetium fiatar og á
eftir mér dreg ég 150 feta lang-
an vír % tomimur í ummál til
þess að halda þannig fremur
stefnunni. Ölduhæðin er einiir
30-—40 fet. Það er stanzlaus á-
gjöf því að það brýtur úr hverri
öldu“.
Þanm 13da október var ég að
lesa niðri hjá mér, þegar stór
alda hreif Dove, skók hana til
og ég hélt að henni væri að
hvoilfa. Ýmislegt láuslegt flauig
um í káetunni. Þeigar Dove rétti
sig aftur eftir þessa öldu, var
ýmislegt það, sem verið hafði
framí komið aftur í og öfugt.
Eitt kýraugað hrökk inn, en
ég gat lokað því aftur. Ég held
ekki að Dove sé góður sjóbát-
ur. Ég var verulega hræddur.
ískistan mín brotnaði og hurð-
in milli klefanna niðri brotn-
aði og mélbirgðir mínar eyði-
lögðust allar og aðrar þurrk-
aðar birgðir, sömuleiðis eyði-
lagðis rafhlaðan í segulbands-
tækinu og eftir það varð ég að
handsnúa því. Lokáfærslan í
leiðarbókina þennan daginn var
svoihljóðaindi: — Ég báð guð og
bað lengi og heitt að hanin léti
sæ og vind kyrrast.
Um morguninn var kominn
þægilegur norðaustan kaldi, 8-
15 hnúta vindur, og sjóinn
hafði einnig lægt.
f grenmd við mig í þessum
stormi var Ohra, en sú jakt var
álíka stór og Dove og Ohra
fékk smjörþefinn af storminum.
Báturinn gekk undir í stórum
brotsjó og stakkst yfir sig og á
hvolf þar rúllaði hún um stund
en valt þá yfir sig aftur og þá
hliðar veltu á réttan kjöl. Mastr
ið brotnaði ekki og Ohra sigldi
áfram.
Það er ekki hægt að segja að
ég yrði fyrir vonbrigðum þeg-
ar hin blessaða strönd Afríku
kom í ljós. Tylft skipa eða svo
lá í höfninind í Durban, því að
nýbúið var að loka Suezsburð-
inum sem varð til þess að skip-
in sigidu suður fyrir Góðra-
vonahöfða.
Það var sólríkur vordagur í
Durban og ég hafði skilið all-
ar óveð'ursáhygigj'ur og einmana
leikakennd eftir einhvers stað-
ar langt út við sjóndeildar-
hringinn í austri.
Nú átti ég framundan að
dvelja nokkra mánuði í Suður-
Afríku til að gera Dove sjó-
færa enn á ný og einnig ætl-
aði ég að fara í mánaðarferða-
lag á mótorhjóli til Transvaal
áður en ég legði á hafið aft-
LÍFSGLEÐIN
Framh. af bls. 7
velt að sýna höfðimgsskap og
gjafmildi, þegar af nógu er að
taka. Þessvegna ættu íslerad-
ingar að vera sæmilega hressir
í bragði og gamga léttar um
gleðinnar dyr en áður. Ég hef
enga trú á þeirri staðhæfimgu,
að fólk brosi sjaldraar era áð-
ur, miklu fremur gæti ég trúað
hinu gagnistæða. Hitt er -svo
annað mál, að það tekur meira
en tvær til þrjár kynislóðir að
breyta lífsiskoðun fólks, sem
barizt hefur fyrir lífimu á þess-
um norðurhjara síðan Cesar
lagði undir sig Róm, og fremur
er í ætt við melgrasskúfimn
harða en sóleyjar í varpa.
SMÁSAGAN
Fram'halM af blis. 9
hagrætt piltiraum í koju sinrai
og gefið honium sterkan mor-
| fírasíkammt.
Hann fór síðan upp aftur og
lokaði á eftir sér lúgurarai á
uppgömgunni í brúna, því að
vein piltsinis skáru í eyrura.
Skipstjórinn hafði verið bú-
imn að ráða við sig að hætta
ekfci á laradtöku, heldur láta
sér nægja að komast iraraí fjarð
armynnið og halda þar sjó á
öruggu dýpi. Það var stirax
skárra en halda sjó úti fyrir.
Nú var ekki um anraað að ræða
en má laradi þar sem læknir
væri fyrir: drep gat hlaupið í
fótinra.
Um níuleytið um kvöldið
strönduðu þeir. Skipstjóriimn
hélt sig vera að þræða sig inm
norðanverðan álkantinn í firð-
imum, en það var syðri kant-
urimn. Þeir skuitu neyðarblys-
um. Bóradi að gegningum sá
blys, safnaði að sér möraraium
og þeir brutust til stramdar
með björgunartæki. Það var um
miðja nóttina, að þeir skutu
línu um borð. Hún leniti á for-
vantinuim bakborðsmegin.
S týrimaðurinn var framá
við að lóða þegar strandið varð,
nokkrir memn voru einnig framí
lúkar, era flestir voru afturí
gkipimu. Þeir söfrauðust samara
í brúnni. Skipstjórinin hafði lát-
ið það verða sitt fyrsta verk,
þegar strandið var orðið, að
sækja piltinra niður í herbengi
sitt, því að sjór kom strax í
The White Poppy. A History of
Opium J. M. Scott. Heinemann
1969. 35s.
Fjöldi hættulegra og einnig
líknandi efna er unnin úr þeirri
plöntu, sem nefnist „Papavar
somniferum". Meðal þessara er
heróín, morfín, kodein. Efnafræð-
ingar nú á dögum hafa fjölgað
þeim efnum sem finna má í þess-
ari plöntu. Öll þessi efni hafa
bæði orðið til blessunar og bölv-
unar fyrir mannkynið. Höfundur
rekur sögu ópíums frá dögum
Rómverja og Grikkja fram á okkar
daga, hann rekur áhrif þess á
listir og bókmenntir, læknavfs-
indi og glæpi. Opíum hefur verið
notað óspart til sjálfsmorða og
morða og olli á sínum tíma þeirri
styrjöld, sem vakti hneykslan og
hrylling að minnsta kosti í dálk-
um dagblaðanna á sinni tíð. Sú
átök urðu til þess að reynt vai
að koma á alþjóðlegu eftirliti með
framleiðslu og dreifingu þess.
Bókin er vel skrifuð og mátulega
löng til þess að verða lesin, mynd-
ir fylgja.
The l\!ew Europeans. A guide to
the workings, institutions and
charaeter of contemporary West-
ern Europe. Anthony Sampson.
Hodder and Stoughton 1968.
50/—
Anthony Sampson setti sam-
an bókina „Anatomy of Britian",
sem kom út í endurbættri útgáfu
1965, fyrst prentuð 1962. Sú bók
hefur selst ! meira en tvöhundruð
þúsund eintökum á Englandi og
hefur auk þess verið þýdd og
gefin út í nokkrum löndum. Þessi
bók er hliðstæða þeirrar. Ritið er
svipað eðlis og hinar vinsælu
bækur John Gunthers, upplýsing-
ar í rabbstíl um lönd og álfur. Sé
þessi bók borin saman við „In-
side F.urope" eftir Gunther kem-
ur skýrt fram sá reginmunur sem
er á Evrópu fyrir nokkrum ára-
tugurn og Evrópu nútímans. Allt
bendir til þess að Evrópuríkin
stefni að efnahagslegri samein-
ingu og stóraukinni iðnvæðingu.
Höfundur skiptir ritinu í fjóra
höfuðþætti. í fyrsta þætti er
fjallað um „drauminn um sam-
ERLENDAR
BÆKUR
einingu Evrópu" og þrjá frum-
kvöðla þeirarr stefnu. I öðrum
þætti er fjallað um iðnaðarhringa
og bankasamsteypur, gerð þess-
ara og starfshætti. I þriðja þætti
er rakin sú breyting, sem orðið
hefur á lifnaðarháttum, smekk og
viðmiðun Evrópuþjóða undanfar-
in ár og í síðasta þætti er rætt
um pólitísk átök og ástæðurnar
að ókyrrleika meðal stúdenta og
æskufólks undanfarin misseri.
Þótt flest bendi til sameiningar
Evrópu, þá er fjarri þvi, að hætta
sé á því, að þjóðernisleg ein-
kenni og mat glatist að dómi
höfundar. Rótslitnir þjóðvillingar
eru undantekning. Bókin er fyrst
og fremst um þróunina til efna-
hagslegrar sameiningar Evrópu
og myndbreytingar samfélaganna
i átt til full iðnvæddra neyzlu
þjóðfélaga.
God Is IMo More. Werner and
Lotte Pelz. Penguin Books 1968.
4/—
Um fáar orðræður hafa staðið
jafnmiklar deilur og orðræður
Krists. Mismunandi útlistanir
orða hans hafa valdið heiptar-
fullum deilum og styrjöldum. I
þessu kveri túlka hjónin, sem
settu það sarnan, það sem þau
álíta andann bak við orð Krists.
Þau telja sig hafa numið anda
hans og numið brott állar þær
umbúðir, sem trúin, kirkjan' og
siðareglurnar hafa fært kenningar
hans í. Skilningur þeirra hjóna er
mjög mótaður af ósk um betri
heim, sem þau telja að háfi verið
boðskapur Krists. Umbúðirnar og
kerfisbundnar kenningar hafa
kæft guðinn, sem verður ekki túlk
aður með orðum. Orð Krists
verða^bví aldrei skilin til neinnar
hlitar, það verður aðeins gerð til-
raun til þess að skilja þau, en þau
Ijúka upp víddum fyllra lífs.
Þannig skrifa þessi góðu hjón.
JAKOBSBÓK
Fraraiihald á bls. 5.
hlýtur að skifta sextiljónum í 38
til 39 ættliðum.
Nú er eftir að fá útskýrt hvað
étt sé við með landnámsmanni.
Er það maður sem hefur átt slcip,
eitt eða fleiri, og ráðið yfir skipa-
liði, dálitlum húskarlaher; eða er
hann maður sem á ættartölu og
kann að rekja sig til einhvsrs
hersis jarls eða kóngs sem þó
ekki leingur gildir par þegar til
íslands er komið? Jakob Bene-
diktsson bendir á þá athyglis-
verða staðreynd að f Landnámu
eru nefndir um 430 menn og
konur sem .„eignuðust land" á is-
landi. „Um talsvert meira en
helming landnámsmanna er ekki
getið frá hvaða landi þeir komu
til Islands." Af Landnámu, segir
Jakob ennfremur, er ekki hægt
að draga neinar ályktanir um
þetta atriöi.
Mörgum hættir við að gleyma
að þeir sem áttu skip og réðu
skipaliði, eða höfðu ættartölu
sem sjaldan náði þó nema einn
eða tvo liði aftur og eins gat
endað á tröllum, voru ekki einir
um hituna á islandi Margir komu
sem ekki áttu skip né skipalið,
aungva ættartölu, aungvan orð-
stír, og ekki nafn sem jafngilti
nema núlli. Fróðir menn hafa
getið sér til að innflytjendur hafi
numið frá 20 til 70 þúsundum að
tölu. 35000 virðist ekki óhæfileg
tala til samkomulags. Af þéim
430 mönnum sem eignuðust land
samkvæmt Landnámu er rúmur
helmíngur ekki nema nönfin ein.
Á tveim hundruðum manna eru
sögð nokkur doili eftir munnmæl-
um. Einginn veit nöfn né önnur
deili á þeim tæpum 35000 sem
afgángs eru.
(islendíngabók, Landnámabók
(työ bindi). Jakob Benedikts-
son gaf út. Hið íslenzka forn-
ritafélag^ Reykiavík 1968.)
Halldór Laxness.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15
1. júnií 1969