Lesbók Morgunblaðsins - 29.06.1969, Qupperneq 3

Claude Lévi-Strauss sagði um Indíána sem þessa: „Fáir eru trú-
aðri.... fáir eiga sér svo flókiö hugspekikerfi". Nú er hin fágaða
þjóðfélags -og trúarlífsbygging þeirra í rústum.
nefnd hungraCra Indlána, sem
dróst 200 mílna leið til höfuð-
staðarins á fund yfirvaldanna
þar, fór bónleið til búðar.
Lokaáfallið kom þegar ríkis-
stjórnin afsalaði sér vissum
völdum í hendur löggjafarsam-
kundiu Mato Grosso fylkisins
— einkum þeim er fjölluðu um
eignarétt og sölu lands. Hún
gaf strax út lög þess efnis að
land, sem ekki væri 'öglega upp
mælt og afmarkað innan ákveð-
ins tíma, félli aftur undir rík-
isstjórnina. Þessi lagakrókur,
gerður til að ná yfirráðum yf-
ir Teresa Christina friðunar-
svæðinu, lagði Indíánunum, sem
varla gerðu sér grein fyrir að
þeir byggju í Brazilíu, þá á-
byngð á herðatr a:ð ráða sér lög-
fræðing til að gæta hagsmuna
sinna. Þessi aðferð hafði áður
verið notuð, ásamt öðrum véla-
brögðum, við tilraunir til að
ná síðasta iandskikanum frá
hinum ógæfusömu Kadiweu-
Indíánum. Við það tækifæri virð
ist hið útgefna lagaákvæði að-
eins hafa verið til í tveim ein-
tökum — annað var geymt í
skjalasafni fylkisins hitt var í
höndum þeirra aðila, sem ætl-
uðu að skipta með sér landinu
og fóru samdægurs til að færa
Injdíáintuinium boðslkapinn..
Teresa Christina svæðið átti
að hartaka með engu minni
hraða. Aðfarirnar voru flaust-
urslegar og fálmkanndar og
það kom á daginn að töluvert
meira landrými hafði verið selt
en friðunarsvæðið nóði yfir.
Þetta var áður en spilling og
uppgjöf hafði graiið um sig
í Vemdun'airlþjóiniuigtiumná oig
starfisimenin henmair véfemgdiu
ekki aðeins lögmæti sölunnar
heldur báðu árangurslaust um
hervernd gegn innrás landeig-
endanna með einkaheri sínia
vopnaða vélbyssum.
En aðeins fimm árum síðar,
árið 1968, var ástandið orðið
eins og fram kemur í
þessum vitnisburði Bororo-Indí
ánastúlku: „Landsetrin voru
tvö, og hét aninað Teresa — þar
voru Indíánar hafðir sem þræl-
ar. Ég var tekin frá móður
minni þegar ég var barn Síðar
frétti ég að móðir mín hefði
hanglð uppl hella nött . .. hún
var mjög veik og mig langaði
til að sjá hana áður an hún dæi
... Þegar ég kom aftur var ég
barin með svipu . .. Þeir sví-
virtu Indíánastúlkurnar
Einu sinni var gamall smiður
fenginn til að gera við ofn fyr-
ir ofan bóndabæinn. Þegar
hann hafði lokið verkinu spurði
fulltrúinn (frá Verndunarþjón
ustunni) hann hvað hann vildi
fá fyrir verkið. Hann sagðist
vilja fá Indíánastúlku og full-
trúinn fór með hann í skólanm
og sagði honum að velja sér
einhverja. Við sáum aldrei neitt
til hennar meir . . . Jafnvel
böirnin fengu ekki að deppa. Frá
tveggja ára aldri urðu þau að
vinna með svipuna yfir sér . ..
Þarna var sykurreyrsmylla og
til að hlífa hestunum létu þeir
fjögur börn snúa myllunni . . .
Þeir neyddu Indíánann Otavi-
ano til að berja móður sína .. .
Indíánar voru hafðir fvrir skot
mörk við æfingar.1
Þannig voru Indíánarnir af-
vopnaðir, sviknir og reknir á-
fram til tortímingar. Þó leynd-
ust enn í myrkviði Mato Grosso
og skógunum við Amazon-fljót
kynflokkar, sem héldu velli. í
handbók stjórnairinnar um Indí
ána eru þessir kynflokkar
nefndir isolados og meðlim-
ir þeirra taldir hafa sterkasta
líkamsbyggingu allra Indíána.
Eragiinin veit hversu miairgiir þeiss-
ir kynlfioikikair eru. Þeiir gætu
veirið 300 eða fieiiri taisinis, ■ ef
til vill 50 þúsund manns, sam-
tals, þar á meðal örsmá þjóð-
arbrot, sjálfum sér nóg og að
iþvtí eir virðSst ódirepainidi með
eigin þjóðtungu, skipulag og.
siðvenjuir, sem ekki eru skyld-
ar neinum öðrum. Sumt af
þessu fólki er rammefldir jötn-
ar, vopnaðir gríðarmiklum lanig
bogum. Nokkrir hóparnir eru
þjóðfræðileg ráðgáta, bláeygð-
ir og ljóslitaðir og hafa komið
af stað allskyns kynjasögum
meðal ferðalanga í Amazon-
skógunum, einn kynflokkurinn
:er aif siuanuim taiiinin hiaifa fiuitzt
frá japönskiu eyjunni Hokkaido
fyriir 2000 árum oig teikiið sér ból
festu þarna í skóginum. Eitt
eiga allir þessir kynflokkar sam
eiginlegt: ódrepandi lífsseiglu
— fram að þessu. í 400 ár hafa
þeir forðast þrælasalana og
lifað af fansótt'iir. Þeiir hafa
brynjað sig stöðugri árvekni,
tamið sér nýja herstjórnarlega
lifnaðarhætti. Þeir liafa gert
tortryggni að sinni höfuðdyggð.
Og öðru framar hafa höfðingj-
ar þeirra sýnt þá skynsemi og
viljastyrk að hafna óllum hin-
um banvænu gjöfum, sem hvítu
menniirnir hafa skilið eftir fyr-
iir utan þorp þeirra.
Einn þessara kynflokka
voru Cintas Largas Indíánarn-
ir, sem lifðu mikilúðlegir í tví-
sýnni einangrun við cfri hluta
Aripuana-fljótsins. Þeir voru
um 500 talsins í nokkrum þorp-
um.
Þeir notuðu steinaxir, vættu
örvarodda sína í curare,
veiddu smáfiska með því að
eitra vatnið, léku á langar flaut
ur gerðar úr digrum bambus-
stöngum og héldu tvær miklar
hátíðir árlega; önnur var hátíð
hinna friamiliðnu, hiin var vígsla
ungra stúikna til kynþroska-
aldurs. Við bæði hátíðahöldin
voru þeir sagðir nota óþekkt
grasseyði til að framkalla vímu
sem hæfði helgisiðunum. Þeir
lifðu á svæði, sem enn var háð
tekjum af villtum gúmmítrjám
og urðu því tíðum fyrir aðsúg
gúmmíleitarmanna, en þeim
höfðu þeir lært að venjast. Það
sem varð þeim til ógæfu var að
þarna fundust nú sjaldgæfir
málmar í jörðu. Hverjir þessir
máimiair voru, var ekki vel ijóst
Yfir aðgerðir þar hefur verið
dregin einskonar öryggishula,
sem aðeins grillir í gegnum
endrum og eins í óljósum frétta
tilkynningum um framkvæmdir
amerískra og evrópskra félaga
eða smygl á téðum málmum til
Bandaríkj anna.
I bók sinni „Amazon, hin
mikla móða“, sem kom út síðast-
liðið ár, fjallar David St Clair
um tilveru félaga, sem hefðu
að sérgrein meðhöndlun Indí-
ánaflokka er þykja til baga,
ráðast á þorp þeirra, siga á þá
hungruðum hundum og skjóta
hvern þann sem reynir að kom-
ast undan. Slíkir leiðanigrar
gátu því aðeins heppnast að
bátageng á rynni tiltölulega
nærri þorpi því eða þorpum,
sem jafna átti við jörðu. Náð
hafði verið til Beicos de Pau
Indíánanna á þann hátt og séð
fyrir þeim með eitruðum mat-
vælagjöfum. En á landsvæði
því, sem skildi Cintai Largas
Indíánana frá þessum grönnum
þeiirra, voru mikiiir, ófcaimniaðiir
fjallgarðar og eina áin rann í
ranga átt. Til þeirra varð því
ekki náð í bili. Árið 1962 hafði
trúboði einn, John Dormstander
komizt til þeirra og gert til-
raun til að friðmælast við þá,
en gefið þá upp á bátinn.
Lögð voru á ráðin um útrým-
ingiu Cintas Largas Indíánanna
í þorpinu Aripuana, dæmi-
gerðri Suður-Amerískri vítis-
holu, þar sem örfáir bugaðir
menn haldast við af peirri ein-
földu ástæðu að þeir geta ekki
farið þaðan, einhverra hluta
vegna. Nokkrir trékofar standa
í röð meðfram ánni í steikjandi
sólarhitanum; vannærð og upp-
þembd börn sitja á hækjum
sínum við að aflúsa hvert ann-
að; hungraðiir hundar éta saur;
hræfuglar tvístiga á barmi
skurðar, sem fullur er af
svörtu skólpi. Tvær stéttir eru
í þorpinu — þrælmenni og þý.
Allir bera byssur. Níu tíundu
hlutar vinnandi rnanna eru
gúmmíleitairmenn, flestir á saka
skrá lögreiglunnar.
Það er ódýr aðferð og stund
um árangursrík, auk þess að
vera handhægust pegar of
langt er til stöðva þeirra Indi-
ána, sem koma á fyrir kattar-
nef, að múta öðrum Indíána-
fcynlfllokfci til að riáðast á þá.
Þessi aðferð var fyi'st reynd
gegn Cintas Largas Indíánun-
um. Senda átti þeim lil höfuðs
flokk Kayabi Indíána, sem orð-
ið höifðiu ininilyksia á Aripuana-
svæðinu og lifðu þar í sárustu
nieyð eftir að fylkisstjórnin
seldi land þeirra ýmsum við-
skiptafyrirtækjum. En Kayab-
arnir hirtu vopn þau og mat-
væli, sem þeir fengu í fyrir-
framgreiðslu, héldu i gagnstæða
átt og sáust ekki eftir það.
Nokkru síðar birtist flokkur
demantaleitarmanna á sjónar-
sviðinu. Þeir voru illa til reika
af nœringarskorti og viðureign
um við Indíána, en foringi þeinra.
samþykkti strax að taka hönd-
um saman við gúmmíleitar-
mennina um aðför gegn Cintas
Largas Indíámunum, þegar
meran hamis höfðu raáð sér að
fullu og hvílzt. Nú var farið í
hverja herferðina eftir aðra á
hendur Indíánunum og hin
hryllilegustu níðingsverk fram-
in á þeim undir forustu aðal-
verkstjóra Arruda og Junqu-
eira gúmmífélagsins, Fransisco
de Brito, sem var annálaður
grimmdarseggur og sadisti. En
samvizkan virðist eitthvað hafa
farið að ónáða einn marana
hans, Ataide Pereira að
nafni, því að hann lagði síðar
fram fulla játniragu, sem var
tekin upp á segulband og notuð
í réttarhöldunum eftir að rík-
ið hafði höfðað mál á hendur
Arruda og Junqueira fyrir
glæpi þessa.
Að frásögn Ataides þessa
hafa Indíáraaveiðar sem þær, er
eytt höfðu eða tvístrað Cintaa
Largas kyrafiokkirauim veiri'ð svo
algengar, á liðnum árum, að
Friaimih. á bls. 11
Aðeins 200 manns eru eftirlifandi af hinum stolta Kadiweu-
hjnðfiokki. Þtissi g-amla kona er að koraa frá því að betla mat
hjá trúhoðanum handa barnabarni sínu.
29. júmií 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3