Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1969, Side 1

Hinn
dularfulli
snjómaður
W
i
Himalaja
Eftir Bernard Heuvelmans
Skömimu eftir sjöttu tdl-
raun síma við Everestfjal'l, var
Eric Shipton í rannsóknarleið-
'amigri í Gauri Sankarfjallgarð-
inum ásamt Miöhael Ward og
siherpamum Sen Tensing. Um
fjöguirleytið hinn áttunda nóv-
embea- 1951 gengu þeir fram á
mjög skýra sióð. Sporin voru
mannssporum líkuist, en geysi-
stór. Þetta var í suðvesturhlíð-
um Menlungtse. Þeir röktu
þessa ókennilegu slóð um það
bi.1 milu ve-gar, eða þar til kom-
ið vaæ á kliaka og þeir greindu
hana ekki le-ngur. Þar sem þýð-
ingarlítið var að eita dýr þetta
fnekar tóku þeir þess í stað
ljósmyndir af al'óð þess.
Þótt þeim virtuist sporin í
fyrstu eftiir mannsfætur var
hvert þeirra rúmt fet á lengd.
Shipton getur þess, að þa-u
hafi verið „einhverju le-ngri og
töiuvert b-reiðari, en stóru
fj allaklossann ir okkar“. Maður
m-eð slíkia fætur væri hér um
bii tveir og hálfur metri á hæð.
Vel mátti grein-a stóru tær
spor-anna, voru þær vel að-
greindar frá hinum. Á hvorum
fæti vintuist aðeins fjór&r tær.
Auðvitað vair sá mögulei'ki fyr-
ir hendi, að tvær tánn-a lægju
svo þétt saman, að einungds
yrði gnednt eitt far eftir báð-
ar. „Þar, sem alóðin lá yfir
spnumgur“, ritar Shi-ptom, „mátti
greinilega sjá hvaðam skepn-an
hafði stokkið og hvennig húm
-notaði tærnar til að ná fótfestu
í smjónum hinum megin“.
Allt frá árimu 1899 hafa
söguæ gemgið um risa þá, sem
byggðu snæviþaktar hlíóar
Himalajafjalla. Það ár kom út
bók L.A. Wadd-ells rnajórs, þar
sem segir frá stórum, ókienmi-
legu-m fótsporum í Nonðaust-ur-
Sikikim. Meðan sitóð á fyrstu
kliftilnauininni við m-onðuirhlið
Evemestfjialiis, árið 1921, urð-u
söigiuinnia-r gneiinairibeitri. Á iedð-
immi fná Kharta tiil LJhaptea-la
slkarðsin-s sáu Howard-B-ury
iJiðsforimgi og menn fhans dökka
díla reika um snjóbreiðuna í
liOkkurri fj-arlægð. Er þeir
koanu til þess s-taðar, þar s>em
þeir höfðu séð díl-ana, gen-gu
þe-ir fnam á geysistór spor. L-eið
angunss-tjórinin taldi þau eftir
Tíbetiúllf e-n tíbeztou burðair-
mennirnir eftir ,ym-etóh karn-g-
mi“ eða „hinrn íhræðilega snjó-
miann“. Áf sögum ininfæddra
miá draga sér up niökkiu-ð heil-
lega my-nd -af -skepnu þessari.
Hú-n er geysistór vexti. Hún
er miaður að hálfu, en dýr að
Ihimu. Hún hefs-t við 1 hell.um
(há'tt í hlíðum þar, sem illt er
yfiimfe-rð'ar. Hún er ljósleit í
fnam-am, em kafloði-n -um all-an
fcúkinn. Ha-ndl-eggir henmar ná
r.dður um hnén eins og hamd-
le-ggir m-anm.apanna. Andl'it
hennar er m-a-ninlegra að sjá em
andlit apa. Fótleggirmir eru
bognir og tærnar snúa inm á
við — sumir telja öfugt. Skepn
an er geysi vöðvamikil og ríf-
ur upp tré og lyftir míðþung-
um byrðuim.
Þessar sögur ganga ljósum
Jogum um allan Himalajafjall-
garðinn. Flestir náttúrufræð
mgar voru sn-öggir -að afgreiða
þser. E-n ómenntaðir Tíbetar og
Nepalbúar voru samt ek'ki ein-
ir um þær. í viðtali við Timies
árið 1921 skýrði Englendingur
nokkur frá því, er hamn sá
snjómanin í fim-mtán til tuttugu
skref-a fj'arlaegð. Lýsimg manms
þessa kemur nokkurn veginm
heim við sögur innfæddra m-ema
Englendingurinn þóttist greima
frumstæðan boga í hendi snjó-
mannsin-s og var ekki vit-að til
þess áðuir, að hanm notaði
slík vopn-.
Fjórum ár-uim sei-nn-a slkýrði
einn félagi Konu-ngle-ga Land-
fræðdfélagsins frá snjómanmi,
sem hanm sá úr rúmra tvö
hun-druð metra fjarlægð. Sá
war >að tíma sér rætur að éta og
fór sér að engu óðsJega. Að
smástunidu liðin-ni hvanf hanm
síðam inn í ru-nna. Spor hans
reynduist líkjast mann-sspo-rum
mjög en voru aðeins 15—17
sentimetrar á lengd og 10 á
lnreidd. Tombazi þessi, sem hér
um ræðir, eetti fram þá tilgátu,
að smijómienmiiirmir væru eimsetu
menm eða Búddamunlklar s-em
„yfirgefið" hefðu heiminn og
byggju þamn-a í ailgenri ein-amgr
un. Þessi kenmimg hefuæ oft sézt
síðan, ern e-r hlægileg sé tekið
tiMt til stærðar og lögunar
af uppréttur, en brá stundum
spora þeirra, se-m síðan hafa
fundizt.
v
T estrænir ramn-sokn-ar-
menin áttu löngu-m erfitt um
vik, þar sem þeir hö-fðú engin
gögn um snjáman-nimn nema
spor hams. Margir leiðangmar
voru famniir árim eftir himia
fram-an-skráðu. Spor snjámanns
ins fuinidust fná 4000 og u-pp í
7000 m-etra hæð. Frank Smithe
fann s-por í 7000 metra hæð
árið 1937. Þau voru 30—33
sentimetr'ar að len-gd og 15 á
bneidd og um 'hálfur mietri milli
spora. Þau vonu eftir firnm tær.
Einnig mátti grei-na tvær smá-
tær við báða hælana. Þetta
þótti styrkja þá skoðum inm-
fæddra, -að snjómaðuinn gemigi
jiafnt aftur á bak sem áfram.
Því miðuir sýndi ljósmynd
Smithes glögglega, að sporim
voru eftiir b.jarmdýr. Um þetta
leyti virtist orðið óhætt að
gleyma snijómannin-um. Sög-
urnar um han-n sögðú hamn
allt frá þremur og upp í átta
fet á hæð, sporaStærðirnar
voru oðnar j-afnmargar og skó
n-úmer mianm-a og ýmist var
hann allsber að þvælast eða
han-n var kafloðimm. Mönnum
kom helduir ekki sa-mian um
hvoTt hanm gekk áfram, aftur
á bak eða hvort, s-em vera
skyldi. En sögu-rm-ar lifðu og
s-kjalasaf-nið óx.
Brezkur skógavörður greindi
frá snjómanndinum og sagði
hanrn vel rúmian mietra á hæð,
en sporin niokkmu stæmri em óð-
ur. Skógarvörður þessi tók það
fi-iam, að sporim væu vis-suiega
ekki eftir m-ein-a hinn-a þekkltu
apate-gunid-a Hiimialajafj-alla, en
háttum þeiirra v'ar hann ná-
ku-nnugur.
Áriið 1937 rákiuist tweir leið-
amigumsmiemin á mý spor. Frétta-
ritari Times gekk fr.am á lan-ga
slóð og vomu þau spor um fet
á Jenigd. Jdhm- ruoklkiuir Húmt famm
■hinia slóðiinia í Zemiu-gjiámmi.
Ari seinmia rakist H.W. Tiim.an
enn á spor í sömu gjánni. Þau
voru í um 6000 metra hæð.
Hann rakti slóð'in-a mílu vegar.