Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1970, Page 10

Líf og dauði
Egypta
hinna fornu
fyrir Krists burð. Það, sem
helzt skorti var aukin samstaða
og sameining og hvort tveggja
kom með tímanum. Sum helztu
nýmælin bárust með innrás-
armönnum, eins og Hyksos-
mönnum, sem fluttu með sér
hjólið og tvíhjóla hestvagninn
um 1700 f.Kr.
Hinir miklu pýramídar Gamla
konungdæmisins voru reistir
án nokkurra flóknari verkfæra
en lyftistangarinnar, keflisins
og skáborðsims. Allir voru
þeir konungagrafir; stundum
voru reistir smærri pýramídar
þeim við hlið handa drottning-
um, svo og röð rétthyrndra
bygginga, sem nefndust masta-
bas og voru ætlaðar líkum
háttsettra, opinberra embættis-
manna. Síðar meir, undir
Nýja konungdæminu (1555—
712 f. Kr.) komu djúpar, til-
höggnar grafir í stað pýra-
midanna. Þekktastar eru graf-
irnar í Dal konunganna við
Þebu, en þar liggja grafnir
einir þrjátíu faraóar þessa
glæsta tímabils. Kkki alllangt í
burtu voru svo grafnir aðals-
mennimir; eru þær grafir
þekktar fyrir raunsæjan og líf-
mikinn stíl veggmyndanna, sem
þar eru.
Árið 1922 var gerður í dal
konunganna einhver hinn
ævintýralegasti fundur, sem
gerður hefur verið í Egypta-
landi. Það var, þegar fannst
gröf Tútankamons faraós og
mikil auðævi þar í. Auk þriggja
samfelldra kistna (sú innsta
var úr gulli) voru fjögur tré-
skrín, lögð gulli og greyptir í
þau hálfdýrir steinar; þá voru
og íbenholtsskrín með ígreyptu
fílabeini, hásæti, stólar og borð,
vagnar og vopn og blómfórn-
ir, sumar hverjar ef til vill frá
hinni ungu ekkju Tútankamons,
Ankesnamum. Öll grafhýsin í
dal konunganna, nema þetta
eitt höfðu verið rænd og rupl-
uð, og jafnvel þykir Ijóst, að
ræningjar hafi einnig reynt við
grafhýsi Tútankamons ekki all
löngu eftir, að hanm var lagð-
ur þar, en sennilega verið kom-
ið að þeim, þeir orðið frá að
hverfa og haft lítið upp
úr krafsinu.
Egyptalandsfræðingar hafa
oft spurt sig þeirrar spurning-
ar, hvort nokkrar líkur séu til
þess, að einhvern tima verði
gerður annar eins fundur og
þessi. En líkurnar eru afar litl-
ar. Vitað er um staðsetningu
því nær allra konungagraf-
anna og þær, sem vitað er um
voru rændar í fomöld. Sama er
að segja um grafir aðalsmanna
og háttsettra embættismanna,
enda þótt við og við komi gröf
í Ijós, sem lítið virðist hafa
verið hreyft við. En það er mik
ið verk óunnið, ekki einungis
hvað við kemur því, að finna
fleiri óþekkt mamnvirki, heldur
eigum við einnig langt í land,
hvað snertir skrásetningu og
varöveizlu þeirra, sem þegar
eru komin. Árið 1955 var ég
svo stálheppinn að vera við-
staddur, þegar Zakaria sálugi
Goneim (virtur egypzikur
Egyptalandsfræðingur) opnaði
neðri hluta tröppupýramída.
Þegar inn var komið reyndist
líkkistan þó því miður galtóm.
Þannig fór einnig í Sakkara.
En nokkru norðar kom
prófessor Walter B. Emery nið-
ur á og gróf upp geysistórar
og glæstar mastaba-grafhvelf-
ingar faraóa af fyrstu og . ann-
arri konungsætt (enda þótt
sumir sérfræðingar telji þetta
ekki legstaði heldur minnis-
merki (eenotaphs) og hafi leg-
staðirnir verið í Abydos, sunn-
ar í landinu). Enda þótt bygg-
ingar þessar í Sakkara hafi
verið rændar einhvem tíma í
forneskju, þá hafði þó nóg ver-
ið skilið eftir til þess að bera
vitni miklu listfengi þessara
upphafsmanna egypzks mikil-
leika í smíði úr steini, tré og
málmum. Og eins og svo oft vill
verða í Egyptalandsfræðum, þá
var við uppgröft þennan gerð
önnur uppgötvun, sem ef til vill
mun leiða menn á slóð nýrra og
óþekktra fjársjóða. Emery kom
niður á heilt kerfi af neðan-
jarðarsölum.
Margir þessara sala voru
troðnir frá gólfi til lofts með
íbisfuglasmurlingum. Smurling-
ar þessir töldu tugi þúsunda.
Nú er vitað, að íbisinn var
hinn heilagi fugl guðsins Tót,
ritguðsins og einnig er vitað,
að vezírinn Imhótep, aðalbygg-
ingameistari Djoser faraós, sem
lét byiggja tröppupýraaniídairun
fyrst nefnda, var einnig tengd-
ur guðinum Tót. Imhótep var
ekki einungis mikill húsameist-
ari, heldur stóð einnig í nánu
saimibainidi við uppfinmiiinigiu oig
þróun ritlistarinnar. Má nefna,
að síðari tíma skrifarar höfðu
fyrir sið að færa Imhótep
dreypifómir. Emery og skoð-
anabræðrum hans þykir all-
ur þessi fjöldi hinna heilögu
fugla þama í sölunum benda
til þess, að legstaðar Imhóteps
sjálfs sé ef til vill ekki langt
að leita.
Hillingar
Framhald af bls. 6.
lífum rúnti — sífelld leit að
einhverju, sem er ekki til.
Þó söguþráðurinn í Borgar-
lífi beri flest einkenni félags-
legrar skáldsögu, gefur víðast
hvar sýn inn í eitthvert tilbú-
ið undraland, og mætti sagan
fyrir þá sök kallast (sé beinn
áróður undanskilinn) róman-
tískt skáldverk, en tæpast eða
alls ekki sósíal-realískt eða
byltingasinnað. Líti einhver á
verkið sem framlag til þjóðfé-
lagsbyltinigar, hlýtur það mat
að stafa af því, að hér og þar
innan um söguefnið er að finna
ærna predikun gegn hersetu
og kapítalisma, víðast hvar í
lausum tengslum við sjálft meg-
inefnið. Sú predikun er svo
einföld og óvönduð, að hún
gæti eins verið samin í flýti
handa pólitísku blaði fyrir
kosningar. Þessári predikun er
svo víða skotið inn í Borgar-
líf; og með svo mikilli fyrir-
ferð, mælgi og tilfinningasemi,
að hún stórspillir sögunni sem
skáldverki. Þó fellur hún ein-
hvern veginn skár að efni
Borgarlífs en spakvizkan í
Murti að Svartri messu. Borg-
arlíf er að sínu leyti hrárra
verk, en engu síður byggt upp
á skynsamlegri forsendum; gall
ar þess sýnast á einhvern hátt
mannlegri, menningarlegri og
þar með afsakanlegri. Og end-
irinn: að Logi glápir upp í loft-
ið — til stjarnanna, er sam-
kvæmur bæði upphafi sögunn-
ar sem og öllum þræði hennar.
Logi hverfur ekki aðeins frá
Blaðinu í sögulok, heldur einn-
ig þeim jarðnesku vandamálum,
sem svo mjög hafa þrúgað huga
hans alla söguna í gegnum, og
beinir sjónum til hæða.
Frá Borgarlífi liðu tvö ár til
Íslandsvísu (1967), annarrar
skáldsögu Ingimars Erlends,
sem er eins og saknaðarstef um
það hillingaland, sem er ein-
lægt í bakgrunni Borgarlífs, en
verður nú um stund að veru-
leika, um leið og það er að tor-
tímast — eins konar helfró
hugsjónarinnar. Þannig fer um
það eldorado Ingimars Erlends
— glansmynd fortíðarinnar—
það kemur og hverfur í senn,
endurlifnar aðeins í dauðanum.
Sé Borgarlíf talið til félags-
legra skáldsagna, má íslands-
vísa með sama rétti flokkast
undir það heiti. Vandamálið,
sem þar er brotið til mergjar,
er í sem stytztu máli endalok
íslenzkrar þjóðar. Útlendingar
hafa flykkzt til landsins og
fjölgar stöðugt og hafa þrengt
svo að íslendingum sjálfum, að
þeir mega sín einskis meir í
landi sínu; útlendingarnir eru
að svelgja þá. Og vitaskuld
gerist þetta með vitund og vilja
landstjórnarinnar, sem situr á
svikráðum við þjóðina eins og
fyrri daginn; skítsama þó hún
farist. Inn í þessa sorgarsögu
er svo felld grútvæmin ástar-
saga. Elskendurnir eru nem-
endur í gagnfræðaskóla og
heita Jónas og Þóra — tæpast
hending, að þau bera nöfn
Jónasar Hallgrímsisonar og
Þóru Gunnarsdóttur. Mikil
átök eiga sér stað í skólanum
þeirra, verið er að burtreka
móðurmálið sem og annað gam-
alt og gott. íslenzku ungling-
arnir veita staðfestulegt og göf
ugt viðnám og eru svo ljóð-
elskir og þjóðræknir að með
ólíkindum er. Útlendu krakk-
arnir eru hins vegar bannað
hyski, og samkomulag íslend-
inga og útlendinga herfilegt.
En vandræðin í skólanum
eru aðeins smámynd af ástand-
inu í landinu. Þar eð útiend-
ingarnir eru orðnir mikli fleiri
en Islendingar, koma stjórn-
endurnir ekki lengur auga á
nema eina lausn: íslendingar
sikulu rýma la/ndið, giefa það upp
fyrir hiniuim a'ðlkaminu, flytjast
brott og setjast að i öðrum
löndum. Elskendurnir leggja
frá landi hvort á sínu skipinu.
Og „við horfðumst í augp unz
hafið sleit augnaráð okkar.
Það var sárt. En það var það
eina — og allt — sem við gát-
Framihiald á bls. 12.
10 LESBOK MORGUNBLAÐSINS ______________________________31. maí 1970