Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1970, Síða 1

Malcolm
Muggeridge
EKKI
ÓTTAST
ÉG
DAUÐANN
Hugleiðingar um það óhjá-
kvæmilega í lífi hvers manns
og óttann við dauðann
Ég sæ-ti oftlega góðlátlegu
ámæ'li og háði fyrir tal mitt
um dauðann. Slíkt er á ein-
hvern hátt talið sjúklegt. Dauð
inn er orðinn feimnismál í stað
kynlífsins áðhr fyrr. Svoma nú,
segja menn, þú átt mörg ár fyr-
ir höndum ennþá. f>ú ert
ungur enn. Sannleikurinn
er hins vegar sá, að nú
þegar ég er orðinn sextíu og
sjö ára gamail, þá á ég í mesta
lagi áratug ólifaðan. Og áratug
ur líðiur hratt! Hver þeirra líð-
u,r enn hraðar en hinn fyrri!
Upphaf síðasta áratugar er jafn
nærri í tímanum og gærdagur-
inn; lok þessa áratugar eru
ekki lengra undan en morgun-
dagurinn
Svo þetta sé borið saman við
Atlantshafssiglingu þá er ég
nú á síðasta degi fimm daga
ferðar. Er þá nokkuð eðliiegra
en hugur manns hvarfli að
landtökunni; manni verði geng-
ið fram í stafn að rýna til
lands? Þiess lands, sem eitt sinn
var langt undan en nú er
skammt undan.
Ég kem sjálfur ekki auga á
neina bölsýni né uppgjöf í þess-
ari afstöðu. Þetta er aðeins að
gera sér hlutina ljósa. Og það
sem meira er — það varpar
sérstökum ljóma yfir jörðina
og allt sköpunarverkið, litbrigði
þess, hljóma og a£la gerð. Þeg-
ar ég reika um úti í sveit, en
af þvi hef ég ætíð haft óskipta
ánægju, þá þyrmir það hugboð
oft yfir mig, að þetta la.nds-
lag, sem mér er svo kært og
kunnugt eigi einnig fyrdr sér
að líða undir lok. — Vegna
þessa kann ég enn betur að
meta það en eUa, likt og sund
sprett í endað skemmtile-gt frí
eða síðustu mínúturnar á flug-
vellinum áður en leiðir hljóta
óhjákvæmilega að skilja'St, þeg
ar augum dveija við andlit, scm
manni er kært, smágert, mann-
legt landsla.g, þar sem maður
gjörþekkir hverja línu og
hvern drátt, ljós og skugga.
Gamall vinur minn einn kom
okkur eitt sinn mjög á óvart.
H.ann v-ar óvenju samvizkusarn
ur í starfi, en allt í einu tók
han.n sér nokkurra daga frí, án
þess að gefa á því nokkra skýr
ingu, og eyddi því í heimsóknir
á þá staði í nágrenninu, sem
honum stóðu hjarta næst. Svo
var það nóttina eftir, að hann
hafði lokið þessum heimsókn-
um sínum, að hann andaðist í
svefni. Hann hafði bersýnilega
verið að kveðja. Okkur vin-
um hans þótti þetta alls ekki
hryggilegt, heldur þverit á móti
mjög fagurt.
Raunar er þessi tilfinning alls
ekki bundin háum aldri. Á
þessa leið ritar Mozart föður
sínum hinn fjórða apríl 1787,
en þá var han.n þrjátiu og eins
árs:
— Þar sem da.uðinn er eigin-
lega hið sanna takmark ævi
okkar, hefi ég varið nokkrum
undanförnum árum til þess að
kynnast þessum sannasta og
bezta vini manusins svo vel,
að ekki er ég einungis hættur
að óttast ha.nn heldur lízt mér
hann ákaflega þægilegur og
huggunarríkur! Og ég færi
Guði mínum þakkir fyrir það,
að hann veitti mér af náð sinni
tækifæri (þú mun.t skilja við
hvað ég á) til þess að gera
mér Ijóst, að dauðinn er lyk-
ilinn að alsælunni. Ég leggst
aldrei til svefns án þess að
leiða hugann að því, að enda
þótt ungur sé, þá getur svo far
ið, að ég lifi ekki af nóttina.
En samt sem áður ge-tur eng-
inn kunnin.gja minna sagt með
sanni, að ég sé þunglyndur eða
félagsskapur minn drungalegur.
Ég þakka skapara mínum dag-
lega fyrir þessa hamin.gju og
óska þess af öllu hjarta, að all-
ir meðbræður mínir mættu
deila henni með sér.
Að sjálfsögðu er ógerning-
ur að skilja á milli afstöðu
manns til dauðan.s og spurning
arinnar um það, s>em á eftir fer
(fa.ri þá nokkuð á eftir) Ég vil
þó ta.ka það strax fram, að af
þessu leiðir alls ekki að engir
geti mætt augliti dauðans með
jafnaðargeði, nema þeir, sem
trúa á annað líf. Leonard
Woolf var til dæmis fullkom-
lega sannfærður um það, að
elrkert lif væri til eftir þetta
og taldi Virginiu konu sína
og aðra ástvini sína, er látnir
voru, horfna sér fyrir fullt og
allt. Samt sem áður beið hann
dauða sins óttalaus og varð
ekkert lát á hon.um, þegar
klukkan kallaði loks.
Á hinn bóginn getur hver
læknir eða prestur staðfest það,
að fólki, sem lifað hefur alla
ævi í staðfastri trú á eilift líf,
veitist dauðinn oft afar erfið-
ur. Dr. Johnson var dæmi um
þetta. Þrátt fyrir hreintrú sína
og trú sína á elsku skaparans,
þá hafði hann óttazt dauð.ann
meir en allt. an.nað um langt ára
bil, áður en hann bar að
garðd Og jafnvel Jesú hrópaði
upp yfir sig á krossinum, er
leið að lokum.
Hvað sjálfan mig snertir, þá
hef ég eiginlega aldrei verið
fyllilega viss um neitt, nema
ein.n hlut og hann er sá, að
þessi gisting okkar hér á jörð-
inni sé liður í len.gri ferð.
Hvernig sem skapi mínu hefur
verið háttað; hvort sem ég hef
verið ofsakátur eða fullur ör-
væntinga.r, þá hefur það jafn-
vel aldrei hvarflað a.ð mér, að
þýðingu minnar tilveru eða ann