Lesbók Morgunblaðsins - 19.07.1970, Blaðsíða 14

3-05' þ'ATT-iH|P//£/F ’icgr þyo£>- t/'K V£L MET- INfidp. HlEKK- fll+DI iTöa
fí £■•£>• ifíd- H RÆ- d>f) DVR-
'IfRi- T Tfl- ÓR6MIK
!R BPlk fíroBoe
hV6M- rfnrú Þ'n
VðAJOS 'osv- 1KT- l€>
"gf V-UK Floh- DRHV |
fcrrníl CiLpVl \J «€>
Boai HFRf}-
( 1

< msL Sem- LlSTI VFMIH (0
1— rv \1/
Wi xmn
pR' 5PI L V ÍP£>R HE'/ FKK LC« fí
SÉKlf UR MiRi-MHI + A’RRS Ki«r~ 1 u u *
KLfua M MT' SKS- 'mrri
neNtJf} PoR
Shara FUÍ*L' /t+tJ írÁf- flR - i’-f'R.
m- é H/NOR' PJ-OI ,N(\FH V
BXARrlfl é> um l
5 fíKlOR HÚi/AJ
y\euo M Hh£) flMð “ 'RTT
Kl~- BMPfi' (ZÍK-I BoL- rr- UMO- UM
RAMcít HEiri eFp- lt> 6. vtí>- BdRdHK
bþ£- i Econlt j L'iK~ flM J4 HLHTfí
VéiP'IR s"f% uvi- Rít ■sfir próVK- U R ■neiti F/NS
K'ona p/tr 'Tfli-q
TöéiR EftvIS Í?£>M11. TfRn mtM- ÁfNl
C.Lfí\- V'IK- ■
14 < CC: h- < Q <3 2 'T: 2 CZ ±*<r LU Vu 3 -t OÉ b> 'O %c. h o cfc
X £ — ■> O - 5j Jí v3 SX ðJ af- 2 < H C QC “ §“r 2. < — 2 <
rrr ípg öL — 2.' •CC u. -J — 2 < Q QA < fX 5 vt ?■ C3 2 o: QS ~ "<
c 3 Vj, h U1 vtf' ■y cc liil -i 7Z. 55 J V- 0 .1 y- % C* ~ U- ■<t \A 1-
> t U, 2 cr ll < 5 í a g -1 — — C4 e» Vj; U. OÍ A Qd I || u. U- juí
m.
» i* 111 — c * CxtCC 'o h- — G) — 2 <fc 4>ö tZ « 0* > e>r u. < 4) Cd ■ !|1 .- 2
f U. 'O A — ££ h Q I- '< < ■2. IC >c g V) •2. o \ _1 cr
ggS r~> Y gr ií < o: — C/ —^ 2 \v 'O l- o: J
U V o* 3 CM — w-Z Qr II < 1 crr (X < vQ II < ct Sd
*C» U. vo Q> Vc <c §1 c£ Œ: U- ar ~ |ts íE> < L- < <-o 1- NA
.o 2 ■Z. jn vz < i < -LS tZ £ ' 1 lÍ <or 'o -1 dr 2. cO ) .o Qi ct:
% 0 RC .< 2 -rs y- < 1 n L' o < > V; 5 s U- '< 2. <x Ll Vl < Qd
>tcc fv D < z. < p|í> 3 jrlr » d > * o \r\ -J kc — fl > < -< ‘YL “2 <
■ -zr \ ¥ % at3 m iíf •3C* mt Xc ét; «i i +r 5K* (íitc 0*- !’I
FYRIR nokkru kom út í Svíþjóð ein
aj bókum Herberts Marcuse, þýzk-
ameríska prójessorsins, sem af
1 mörgum hejur verið talinn spá-
maður stúdentauppreisna samtím-
ans. (Den endimensionella mann-
iskan. Albert Bonniers förlag.
Stockholm 1968). Marcuse er vel
heima í þýzkri heim'speki, marx-
iskri díalektík og sálgreiningu og
í þessari bók setur hann jram meg-
inatriðin í gagnrým sinni á hug-
myndafrœði háþróaðs iðnaðar-
þjóðfélags. Framleiðni slíks þjóð-
félags er að dómi Marcuse dragbít-
ur á frjálsan þroska mannlegra
þarfa og viðgangs. Margt fleira
finnur Marcuse háþróuðu iðnaðar-
þjóðfélagi til foráttu og telur að
því þurfi fyrir hvern mun að bylta.
Þó megi halda einu og öðru, svo
sem póstþjónustu og járnbrautum.
Einn 'af fremstu heimspekingum
Norðurlanda, Anders Wedberg,
prófessor í Stokkhólmi, skrifaði
ritdóm um Den endimensionella
mdnniskan, er bókin kom út í Sví-
þjóð. Kryfur hann verkið af leikni
kunnáttumannsins og sýnir fram á
ýmsar mótsagnir í röksemdafœrsl-
unni. Er ekki tóm til að rekja það
hér i heild, en niðurlagsorð Wed-
bergs eru á þessa leið:
„Að skoðun Marcuse nœr ríkjandi
þjóðskipulag svo góðum árangri í
að ala á fölskum þörfum og svala
þeim, að œ stœrri hópar þjóðarinn-
ar verða ánægðir. í þessu sér hann
ef til vill hið allra djöfullegasta i
ríkjandi þjóðskipulagi. Það gengur
svo nœrri verkalýðsstéttunum, að
það rœnir þœr jafnvel lönguninni
til að gera byltingu. Kannski
skjátlast. mér, en er ég las bókina,
greip mig öðru hvoru sú hugsun,
að Marcuse mundi jordœma jörð-
ina, jafnvel þótt allir íbúar hennar
vœru glaðir og ánœgðir. Já, þa
mundi hann einmitt dœma hana.
Hið neikvæða er driffjöður fram-
þróunarinnar í díalektískri þróun
heimsins. Ánœgður heimur, án nei-
kvœðra hluta og mótsagna, held ég
að yrði aðeins falleg lygi að dómi
Marcuse.
Hugsun Marcuse er óendanlega
fjarlœg raunsærri stjórnmálahugs-
un. Það er einungis þetta, sem ég
hef viljað sýna jram á. Þar með
er ekki sagt, að þœr hreyfingar
í stúdentuheiminum, sem hann hef-

ur átt hlut að, geti ekki borið ár-
angur víða um heim. Framtíðin
verður að skera úr því.“
Þessi dómur eins fremsta hugs-
uðar á Norðurlöndum um Herbert
Marcuse er þess virði, að hann
komi fyrir sjónir íslenzkra lesenda.
Marcuse á sjálfsagt einhverja að-
dáendur hér á landi eins og annars
staðar, þar sem skoðanafrelsi ríkir,
en rit hans eru þung og ógreið af- |
lestrar, nema allra rökvísustu
mönnum. Kemur þar fram arfleifð
Marcuse úr þýzkri heimspeki.
Hingað til lands berast áhrif
víða að, en við eigum þess ekki
alltaf kost að vega og meta verk
einstákra manna eins og með þyrfti.
Kemur þar bœði til, að hugmynda-
frœði er vart kennd hér í skólum,
svo að um sjálfstœða þjálfaða
hugsun alls þorra manna til að
draga eigin ályktanir af öllu, sem
fram kemur, er tæpast að rœða. En
ein afleiðing þess, hve sárafáir
menn eru gagnmenntaðir í hug-
myndafrœðum, er sú, að um fag-
lega gagnrýni slíkra verka er vart 1
að rœða í íslenzkum blöðum og
tímaritum. Afleiðingin verður sú,
að menn láta glepjast af hvers
kyns hálfsannleika og lítt rökstudd-
ar öfgakenningar geta átt greiðan
aðgang að stórum hópum manna.
Þarf ekki að fara um það mörgum
orðum, hver hœtta getur í slíku
fólgizt fyrir frjálsa og heilbrigða
skoðanamyndun í landinu.
í jarðvegi vanþekkingar af þessu
tagi geta ófyrirleitnir öfgamenn
komist til meiri áhrifa en- gerzt
gœti með þjóðum, þar sem œðri
menntun í hugmyndafræði og rök-
ræðum er lítt eða ekki ábótavant.
Er hér brýn þörf úrbóta, bœði í
skólakerfinu og á opinberum rit-
velli.
Útgefandií HJf. Árvakur, Reykjavlk.
Framk.v.'stj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
MattMas Johannessen.
Eyjólfur Konráð JónssOn.
ÍRitstj.fltr.: Gisli Sigurðs-on.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstratti C. Siml lCilOð.
Jón Hnefill Aðalsteinsson.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19. júlí 1970